Morgunblaðið - 22.03.2002, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 22. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
EFTIRVÆNTING ogspenna var í lofti eróbyggðanefndin svo-nefnda kvað upp sína
fyrstu úrskurði um þjóðlendumörk í
gamla þinghúsinu á Borg í Gríms-
nesi í gær. Þegar gömul klukka á
vegg hússins sló tvö hóf Kristján
Torfason, formaður nefndarinnar,
að lesa upp sjö úrskurði fyrir jafn-
marga hreppi í uppsveitum Árnes-
sýslu. Á viðbrögðum heimamanna
að dæma, sem fylltu félagsheimilið,
var bros á vörum flestra þegar nið-
urstaðan lá fyrir, einkum meðal al-
mennra landeigenda. Töldu sumir
hverjir sig hafa haft varnarsigur
gegn ríkinu, eða eins og Björn Sig-
urðsson, bóndi og landeigandi í Út-
hlíð í Biskupstungum, kallaði hátt
og snjallt yfir salinn með hnefann á
lofti: „Við, Haukdælingar, höfum
aldrei verið sigraðir.“ Ríkið lagði
fram kröfu um að stór hluti af landi
Úthlíðar félli innan þjóðlendunnar
en samkvæmt úrskurðinum gilda
þinglýst mörk Úthlíðarlands. Hvað
flest önnur eignarlönd bænda varð-
ar í sýslunni kemst óbyggðanefnd
að sömu niðurstöðu, að því undan-
skildu að hluti lands í eigu Miðdals í
Laugardalshreppi fellur innan
þjóðlendumarka.
Björn í Úthlíð sagðist fara fyrir
veldi Haukdælinga á svæðinu. Hin
fornu og helgu vé þeirra hefðu aldr-
ei verið sigruð og vísaði hann þar
m.a. til landnámsmannsins Ketil-
bjarnar gamla Ketilssonar að Mos-
felli. Meðal fjölmargra heimilda og
skjala sem óbyggðanefnd studdist
við var einmit Landnámabók.
„Ég held að niðurstaða óbyggða-
nefndar hafi verið afskaplega skyn-
samleg. Þinglýstur eignarréttur
einstaklinga er virtur og það er
mikils virði fyrir alla landsbyggðina
að fá þau skilaboð. Við vonum að því
linni að ríkisvaldið geri svona vit-
lausar kröfur. Ég efast ekkert um
að þessi niðurstaða gefi tóninn um
það sem koma skal á öðrum land-
svæðum,“ sagði Björn.
Ekki tekið tillit til lands
sem keypt var af kirkjunni
Viðbrögð oddvita hreppanna
voru hins vegar öllu blendnari
vegna afréttanna en þeir höfðu gert
kröfu um eignarhald yfir afréttar-
löndum. Samkvæmt úrskurðunum
mun ríkið eignast afréttina en sveit-
arfélög áfram halda vissum réttind-
um eins og með upprekstur á búfén-
aði.
Áttu oddvitarnir fund í Grímsnesi
með forystumönnum Bændasam-
takanna að lokinni uppkvaðningu
úrskurðanna. Gunnar Þorgeirsson,
oddviti Grímsnes- og Grafnings-
hrepps, sagði við Morgunblaðs-
menn að hann væri sáttur við þá
niðurstöðu sem sneri að þinglýstum
einkaeigum. Hins vegar liti málið
öðruvísi út varðandi afréttina.
„Óbyggðanefndin tekur ekki til-
lit til þess afréttarlands sem sveit-
arfélögin keyptu af kirkjunni fyrir
hundruðum ára. Þetta á bæði við
um okkur og Biskupstungnahrepp.
Við ætlum að kanna rétt okkar
hvað þetta varðar. Mér finnst nið-
urstaðan um afréttina ekki ásætt-
anleg,“ sagði Gunnar, en meðal
þess afréttar sem hann vísaði til
nær frá Hvítárvatni að Kjalhrauni.
Landið keyptu Biskupstungna-
menn af kirkjunni fyrir um 150 ár-
um en nefndin fellir það innan þjóð-
lendunnar.
Þjóðlendulínan fyrir Árnessýslu
sést á meðfylgjandi korti, ásamt að-
alkröfulínu ríkisins. Úrskurðirnir
sjö sem féllu í gær, og eru birtir í
heild sinni á vefsíðu óbyggðanefnd-
ar, voru vegna Þingvallakirkju-
lands og efstu jarða í Þingvalla-
hreppi, Grímsnesafréttar og jarða
umhverfis Lyngdalsheiði í Gríms-
nes- og Grafningshreppi, Laugar-
dalsafréttar og efstu jarða í Laug-
ardalshreppi, Biskupstungnaaf-
réttar og efstu landa í Biskups-
tungnahreppi, Hrunamannaafrétt-
ar og efstu landa í Hrunamanna-
hreppi, Flóa- og Skeiðamanna-
afréttar og loks vegna Gnúpverja-
afréttar, Þjórsárdals og efstu jarða
í Gnúpverjahreppi.
Í öllum þessum málum er gerður
fyrirvari í úrskurðunum um hnita-
setningu að liðnum málskotsfresti
eða fenginni dómsniðurstöðu. Þá
getur skipan þjóðlendu innan stað-
armarka sveitarfélaga komið til
endurskoðunar.
Ákveðið var að taka þessi svæði
til meðferðar hjá óbyggða
mars árið 1999. Eftir þa
landeigendur og ríkið lýst
kröfum og nefndin tók þær
umfjöllunar og málflu
Landsvirkjun lýsti kröfum
svæði vegna Hrauneyjafoss
mannvirkja við Búrfellsv
Sultartangavirkjun og Kvís
Óbyggðanefnd telur í öllum
um úrskurðum að Landsvir
ekki eigandi landsréttinda, þ
talinna veiði- og vatnsr
Málskostnaður er allur grei
ríkissjóði, sem er um 9,5 m
vegna málanna sjö, þar af t
milljónir vegna krafna Lan
unar.
Óbyggðanefnd var skipuð
sætisráðherra í septembe
1998, eftir að þjóðlendulög
gildi, sem sjálfstæð stjór
nefnd. Samkvæmt lögunum
nefndin þríþætt hlutverk. Í
lagi að kanna og skera úr um
land telst til þjóðlendna og h
mörk þeirra og eignarlanda
lagi að skera úr um mörk þe
þjóðlendu sem nýttur er s
réttur og í þriðja lagi að úr
um eignarréttindi innan
lendna. Uppsveitir Árnessý
sem fyrr segir fyrsta svæð
úrskurðir um þjóðlendumö
fallið en nefndin er einnig
umfjöllunar kröfur fjárm
herra, fyrir hönd ríkisins, u
lendur innan sveitarfé
Hornafjarðar annars vegar
vegar innan Rangárvallasý
V-Skaftafellssýslu. Reiknað
að úrskurður vegna Horna
falli í haust.
Úrskurðirnir eru endan
Óbyggðanefnd kvað upp úrskurði í gær um þjóðlendu
Eignarlönd bæ
ríkið eignast


 
 

  

   ! ""

 












( "  !)*+ $'

 
 
"


 
#




!  Landeigendur í upp-
sveitum Árnessýslu
eru almennt ánægðir
með úrskurði óbyggða-
nefndar og telja sig
hafa unnið varnarsigur
á ríkinu. Oddvitar
hreppanna eru ósáttir
við að fá ekki eign-
arhald á afréttunum.
Björn Jóhann Björns-
son og Ragnar
Axelsson voru við-
staddir uppkvaðningu
úrskurðanna í gær.
Óbyggðanefndin við uppkvaðningu úrskurðanna í Grímsnesi í g
son hdl., Allan V. Magnússon héraðsdómari, Kristján Torfason
stjóri, Karl Axelsson hrl. og Ragnheiður Bra
FLUGATVIKIÐ Í ÓSLÓ
Flugleiðir hafa búið við mikiðtraust farþega, bæði íslenzkraog erlendra, vegna öryggis í
flugrekstri félagsins. Þetta traust hef-
ur verið einn af grundvallarþáttum í
starfsemi félagsins.
Þess vegna er það umtalsvert áfall
fyrir landsmenn, nú þegar fyrir liggur
að ýmislegt hefur farið alvarlega úr-
skeiðis í flugi einnar vélar félagsins til
Óslóar í janúarmánuði.
Farþegar lýstu þessu atviki strax
sem skelfilegu en talsmenn félagsins
töldu þá að engin hætta hefði verið á
ferðum.
Bráðabirgðaskýrsla sú, sem birt var
í gær um þetta atvik, sýnir þvert á
móti, að mikil hætta var á ferðum og
viðbrögð þeirra, sem ferðinni réðu
ekki með þeim hætti, sem gera mátti
kröfu um. Bráðabirgðaskýrslan stað-
festir frétt Morgunblaðsins sl. laugar-
dag, þar sem fram kom að vélin hefði
verið einungis rúmlega 300 fet frá
jörðu, þegar hún hækkaði flugið á ný.
Það er alveg ljóst, að viðbrögð full-
trúa félagsins gagnvart farþegum
þegar vélin hafði lent í Ósló voru kol-
röng. Á blaðamannafundi í gær skýrðu
talsmenn Flugleiða frá því, að ekki
hefði verið ráðlegt að halda flugi vél-
arinnar áfram eins og gert var, fyrst
til Stokkhólms og síðan til baka til Ís-
lands. Það er stóralvarlegt mál, að það
skuli hafa verið gert og vekur upp
spurningar um það hvaða ferill fer í
gang hjá félaginu við aðstæður sem
þessar. Hvað gera flugmennirnir, þeg-
ar vélin er lent? Tala þeir við ein-
hverja yfirboðara sína? Hver eru
þeirra viðbrögð? Þessum spurningum
verða talsmenn Flugleiða að svara.
Það vekur líka upp óþægilegar og
alvarlegar spurningar, þegar upplýst
er á blaðamannafundinum í gær, að
vélin hafi ekki verið í fullkomnu lagi
við brottför en talin flughæf. Eiga
landsmenn að trúa því að farþegaþot-
ur Flugleiða fari í loftið fullar af far-
þegum án þess að þær séu fullkomlega
í lagi? Það verða að koma skýr svör við
þessum spurningum.
Í bráðabirgðaskýrslunni kemur
fram, að morguninn eftir atvikið hafi
Flugleiðir tilkynnt rannsóknarnefnd
flugslysa á Íslandi að flugröskun hafi
átt sér stað. Þetta er tilkynnt sam-
dægurs til réttra aðila í Noregi en það
líður vika frá því að vélin lenti í Ósló
þar til rannsóknarnefnd flugslysa í
Noregi fær upplýsingar sem gáfu til-
efni til að hefja rannsókn.
Hvernig í ósköpunum stendur á
þessu? Það voru fleiri í þessari flugvél
en farþegarnir, sem strax gáfu hrika-
legar lýsingar á því, sem fyrir kom.
Um borð í vélinni voru bæði flugmenn
og flugþjónar. Gáfu þessir starfsmenn
Flugleiða yfirboðurum sínum ekki
strax skýrslu um það, sem gerðist?
Lýsingarnar í bráðabirgðaskýrslunni
á því, sem gerðist í flugstjórnarklef-
anum, gefa a.m.k. leikmönnum ærið
tilefni til að álíta að það hefði strax í
Ósló eftir lendingu átt að gefa slíka
skýrslu. Varla er það daglegt brauð
hjá flugáhöfnum að lenda í atviki sem
þessu.
Af því sem fram hefur komið er ekki
hægt að draga aðra ályktun en þá að
fyrir utan atvikið sjálft hafi röð af mis-
tökum verið gerð eftir að vélin var lent
og næstu daga á eftir, mistökum, sem
snúast um það að upplýsingagjöf um
atvikið sjálft hafi verið verulega
ábótavant svo að ekki sé meira sagt.
Það verður að komast til botns í
þessu máli öllu og Flugleiðir og Rann-
sóknarnefnd flugslysa verða að gefa
almenningi á Íslandi nákvæmar skýr-
ingar á því, sem gerðist allt frá því að
vélin fór í loftið á Íslandi þótt hún hafi
ekki verið í fullkomnu lagi. Það verður
líka að gera almenningi nákvæma
grein fyrir eftirleiknum og þeim ótrú-
legu mistökum, sem þá voru gerð.
Traust þjóðarinnar til Flugleiða um
öryggi í flugi félagsins er í veði.
FÁTÆKTIN Í HEIMINUM
Misskipting auðs í heiminum umþessar mundir er sláandi. Á
meðan stór hluti mannkyns dregur
fram lífið á 100 krónum á dag lifir vold-
ugur minnihluti í vellystingum. Þessa
dagana stendur yfir leiðtogafundur á
vegum Sameinuðu þjóðanna um fá-
tækt í heiminum og fer hann fram í
Monterrey í Mexíkó. Kofi Annan,
framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna, hefur hvatt til þess að aðstoð
verði aukin um helming, en miðað við
skuldbindingar auðugustu þjóða
heims vantar mikið upp á að það mark-
mið náist. Mest kveður að 22 iðnríkjum
í þróunaraðstoð. Ef markmið Annans
ætti að nást þyrftu framlög þeirra að
hækka um 5.000 milljarða króna á ári.
Bæði Bandaríkjamenn og ríki Evr-
ópusambandsins hafa heitið auknum
fjárframlögum á næstu árum, en að
sögn embættismanna á vegum Sam-
einuðu þjóðanna er þar aðeins um að
ræða fjórðung þess fjár sem Annan
segir nauðsynlegt að lagt verði fram.
Japanir gefa eins og sakir standa
mest eða um 1.300 milljarða króna á
ári. Þeir segjast ekki hafa efni á að
hækka framlag sitt vegna stöðu jap-
ansks efnahags. Bandaríkjamenn hafa
látið 1.000 milljarða af hendi rakna ár-
lega en ríki Evrópusambandsins 2.500
milljarða króna. Bæði Bandaríkja-
menn og Evrópusambandið hafa lýst
yfir því að framlög verði aukin á næstu
árum. Evrópusambandið hyggst auka
aðstoð sína um 2.000 milljarða króna
fram til 2006. George Bush Banda-
ríkjaforseti, sem verður meðal leiðtog-
anna í Monterrey, hefur lýst yfir því að
þróunaraðstoð við erlend ríki verði
aukin um helming á árunum 2004 til
2006, eða um 500 milljarða króna, og
ekki verði dregið úr henni að þeim
tíma loknum. Ýmis samtök hafa fagn-
að þessu en aðrir hafa bent á að ekki sé
einu sinni víst að hann verði við völd
þegar þar að kemur til að fylgja fyr-
irheitum sínum eftir. Enn aðrir segja
að í sumum heimshlutum sé fátæktin
svo sár að nú þegar þurfi að auka að-
stoðina. Jimmy Carter, fyrrverandi
Bandaríkjaforseti, er meðal þeirra
sem hafa gagnrýnt Bush. Hann segir
að sú skuldbinding sé aðeins smávægi-
leg samanborið við auðlegð Banda-
ríkjamanna og bendir á að aðeins sé
um að ræða 0,12% af þjóðarfram-
leiðslu landsins.
Þetta er rétt hjá Carter. Það er
ótrúlegt og óskiljanlegt að Banda-
ríkjamenn skuli ekki leggja fram
miklu meira fé til þess að berjast gegn
fátæktinni.
Við Íslendingar erum í hópi ríkustu
þjóða heims. Við eigum að líta í eigin
barm og auka framlög okkar í þágu fá-
tæku þjóðanna. Þótt við séum fá getur
framlag okkar engu að síður skipt
miklu máli.