Morgunblaðið - 22.03.2002, Blaðsíða 28

MENNTUN
28 FÖSTUDAGUR 22. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Reykjavík/Skólamál eru 38% af framlagi borgarinnar til reksturs málaflokka. 40 grunnskólar, þar af 6 sérskólar,
starfa á vegum hennar, 4 skólahljómsveitir og Námsflokkar Reykjavíkur. Borgin styrkir 14 tónlistarskóla og 5
einkaskóla. Gunnar Hersveinn spurði forsvarsmenn Reykjavíkurlistans og Sjálfstæðisflokksins um skólastefnu.
Hver er stefnan í grunnskólum?
Morgunblaðið lagðispurningar fyrirIngibjörgu Sól-rúnu Gísladóttur
borgarstjóra um skólastefnu
Reykjavíkurlistans.
Um kennsluhætti
Hvernig á skólastofa framtíð-
arinnar að vera?
„Skólastofa framtíðarinnar
er sameiginlegt vinnusvæði
nemenda og kennara sem eru
að vinna að ákveðnu viðfangs-
efni sem getur verið, eftir at-
vikum, allt frá lífríkinu í fjör-
unni til lífsleikni. Grunn-
greinar skólans, móðurmál,
stærðfræði o.fl., eru fléttaðar
inn í þá vinnu, auk þess sem
þær eru kenndar einar og sér.
Verkefni nemenda geta verið
mismunandi og misþung – allt
eftir áhuga og þroska hvers og
eins. Nemendur vinna saman í
hópum eða hver fyrir sig og
nýta sér tæknina og Netið
undir verkstjórn og leiðsögn
kennara til að afla upplýsinga,
fróðleiks og verkefna. Kennar-
ar vinna náið með öðrum kenn-
urum og njóta stuðnings hver
af öðrum við lausn viðfangs-
efna og vandamála.
Námið er sem sagt sveigj-
anlegt og einstaklingsmiðað og
hver nemandi vinnur sam-
kvæmt áætlun sem hann setur
sér í samráði við kennara og
foreldra. Þar eru sett markmið
til lengri eða skemmri tíma
sem nemandi ætlar sér að ná.
Þessa sýn, sem hér er sett
fram, má finna í starfsáætlun
fræðslumála í Reykavík fyrir
árið 2002. Þar er mörkuð
stefna í skólastarfi til næstu 10
ára og talin upp þau skref sem
stigin verða á þessu ári til að
nálgast framtíðarmarkmiðin.
Þar er m.a. lögð mikil áhersla á
að nýta upplýsinga- og sam-
skiptatækni en í ár verða um 8
nemendur um hverja tölvu í
grunnskólum borgarinnar.
Fræðsluráð leggur mikla
áherslu á að prófa sig áfram í
breyttum kennsluháttum og á
þessu ári veitti fræðsluráð
tveimur skólum styrki til að
verða s.k. móðurskólar á þessu
sviði. Verkefni móðurskóla
felst í að móta fyrirmyndar-
starf á viðkomandi sviði og
miðla öðrum skólum.“
Um samstarf við foreldra
Hvernig er æskilegt að sam-
starf við foreldra verði?
„Áhugi foreldra á námi
barna sinna skiptir sköpum og
þeir eiga að vera velkominn
stuðningur í starfi skólans.
Samskipti heimila og skóla
þurfa að vera regluleg og með
gagnkvæmri upplýsingamiðl-
un.
Foreldrar eiga að taka virk-
an þátt í námi barna sinna með
viðtölum og netsamskiptum
við kennara, vinna með börn-
um sínum að því að semja
námsáætlanir þeirra, koma
reglulega í heimsókn í skólann
og á heimasíðu skólans og taka
þátt í einstökum verkefnum í
skólanum. Bekkjarráð for-
eldra og foreldrafélög hafa um
áraraðir stutt vel við skólana í
Reykjavík. Foreldraráð gegna
m.a. því hlutverki að setja
fram hugmynd-
ir að umbótum
um innri og ytri
mál skólans,
styðja við skóla-
starfið og veita
aðhald. Sam-
þykkt hefur
verið að stofna
hverfaráð í öll-
um átta hverf-
um borgarinnar
og þegar þau
hafa tekið til
starfa munu
skólamál án efa
verða eitt meg-
inumfjöllunar-
efni þeirra og
m.a. stuðla að auknum
tengslum skóla og umhverfis-
ins. Þá skapast grundvöllur
fyrir því að grunnskólinn verði
menningarmiðstöð í sínu
hverfi. Á síðasta ári urðu tveir
skólar móðurskólar í foreldra-
samstarfi og er þeim sérstak-
lega ætlað að þróa og prófa
nýjar hugmyndir og aðferðir í
þessu efni.“
Um mötuneyti
Er markmiðið að allir skólar
geti boðið öllum nemendum sín-
um upp á heita máltíð?
„Marmkmiðið er að allir
nemendur grunnskólanna í 1.–
10 bekk eigi kost á heitri mál-
tíð í skólanum. Í fyrstu hefur
verið lögð áhersla á yngstu
nemendurna. Nú eru mötu-
neytiseldhús í rúmlega 40% al-
mennra grunnskóla með 1.–7.
bekk þar sem unnt er að
framreiða heitan mat. Reiknað
er með að þrjú til fjögur ár taki
að ná ofannefndu markmiði
þar sem koma þarf upp
húsnæði og búnaði til starf-
seminnar. Hins vegar full
ástæða til að skoða hvort ekki
sé hægt að kaupa mat í þá
skóla sem ekki hafa mötuneyt-
iseldhús.“
Um fjölmenningar-
lega kennslu
Eiga skólar helst að vera fjöl-
menningarleg samfélög?
„Grunnskólar Reykjavíkur
eru fjölmenningarleg sam-
félög. Nánast í hverjum bekk
er einn eða fleiri nemendur af
erlendu bergi brotnir eða hafa
búið um lengri eða skemmri
tíma erlendis. Fjölbreytni
auðgar og mikilvægt er að
nýta sér þau gæði sem felast í
stefnumóti mismunandi menn-
ingarstrauma í þágu skapandi
skólastarfs. En um leið og við
ræktum fjölbreytnina þurfum
við að leggja áherslu á það sem
er sameiginlegt öllum börnum
og unglingum hvar svo sem
þau eru fædd eða hafa alið ald-
ur sinn. Allir hafa sínar sterku
hliðar og geta gefið og þegið í
skólastarfinu. Mikilvægt er að
erlendir nemendur falli inn í
hópinn, vinni með öðrum nem-
endum en séu ekki óvirkir
hlustendur.
Stefnan er annars vegar að
kenna þeim íslensku fljótt og
vel og hins vegar að stuðla að
því að þeir aðlagist öðrum
nemendum í sínum heima-
skóla. Þeir eiga þess kost að
vera í móttökudeild í eitt ár
eftir komuna til Reykjavíkur
til að hefja ís-
lenskunám og
læra um land og
þjóð. Fræðslu-
miðstöð aðstoðar
kennara við að
finna bestu leiðir í
kennslu nemenda
með annað móð-
urmál en íslensku
og hvernig eigi að
standa að mót-
töku þeirra. Ný-
lega varð einn
skólinn móður-
skóli í fjölmenn-
ingarlegum
starfsháttum.“
Um Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur
Hver á staða FR að vera í
skólakerfinu í Reykjavík?
„Fræðslumiðstöð er mið-
stöð skólamála í Reykjavík og
á fyrst og fremst að hafa því
hlutverki að gegna að veita
skólunum faglega og fjárhags-
lega þjónustu. Fræðslumið-
stöð á að hafa yfirsýn yfir þró-
un skólamála, hún á að aðstoða
fræðsluráð við að móta
menntastefnu borgarinnar og
veita skólunum aðhald fyrir
hönd reykvískra skattgreið-
enda. Þar er m.a. safnað og
unnið úr tölfræðilegum gögn-
um og gerðar þjónustukann-
anir til að meta afrakstur og
gæði skólastarfs. Þar fer fram
fjárhagslegt eftirlit og ráðgjöf
og stuðningur á sviði fjármála.
Fagleg ráðgjöf Fræðslumið-
stöðvar fer aðallega fram úti í
skólunum og er á sviði
kennslu, sérkennslu, sálfræði-
þjónustu, starfsmannamála,
stjórnunar og foreldrasam-
starfs.
Á vegum borgarstjórnar er
unnið að því að færa þjón-
ustuna við einstaklingana í
auknum mæli út í hverfi borg-
arinnar. Þegar þjónustumið-
stöðvar eins og Miðgarður í
Grafarvogi og Vesturgarður í
Vesturbæ verða komnar víðar
í borginni er stefnt að því að
sálfræðiþjónusta og kennslu-
ráðgjöf flytjist í þær.“
Um megináherslur
Hver er meginstefnan í þróun
skólanna í Reykjavík?
„Takmarkið er að Reykja-
víkurskólar séu sambærilegir
bestu skólum erlendis. Megin-
áherslur Reykjavíkurlistans í
málefnum grunnskólanna eru:
Einstaklingsmiðað nám og
samvinna nemenda, skóli án
aðgreiningar (réttur allra til að
stunda nám í heimaskóla),
sjálfstæðir skólar, náin tengsl
skóla og grenndarsamfélags
(skólinn sem mennta-, frí-
stunda- og menningarmiðstöð)
og nám nemenda utan skólans,
og góð vinnuaðstaða nemenda
og kennara í öllum skólum,
þ.m.t. húsnæði, mötuneyti,
tölvur og annar búnaður.
Grunnskólar í Reykjavík
eru nú þegar mjög sjálfstæðir,
en þeim er annars vegar settur
rammi af hálfu ríkisins með
lögum og reglugerðum, þ.m.t.
aðalnámskrá, og hins vegar
stefnu og samþykktum sveit-
arfélagsins, kjarasamningum
og fjárhagsramma skólans.“
Þættir úr skólastefnu Reykjavíkurlistans
Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir
 Skólinn sem mennta-,
frístunda- og menningarmiðstöð
Morgunblaðið lagðispurningar fyrirBjörn Bjarna-son, efsta mann á
lista Sjálfstæðisflokksins í
borginni, um skólastefnuna.
Um kennsluhætti
Hvernig á skólastofa framtíð-
arinnar að vera?
„Einstaklingurinn er í
brennidepli og við setjum
barnið í fyrsta sæti. Á sama
hátt og við leggjum áherslu á
að leita með prófum og grein-
ingu að þeim sem þurfa á sér-
stökum stuðningi að halda
þurfum við markvisst að leita
að hæfileikaríkum einstakling-
um og gera námsumhverfið
hvetjandi fyrir þá til að laða
fram hið besta hjá hverjum og
einum. Það á ekki á líta á nem-
endur sem órjúfanlegar blokk-
ir heldur einstaklinga sem
sumir geta farið hraðar í gegn-
um skólakerfið en núverandi
kerfi býður upp á.
Nauðsynlegt er að gera val
nemenda til að taka samræmd
lokapróf fyrr að raunveru-
leika. Efla þarf samstarf milli
efstu bekkja grunnskóla og
framhaldsskóla auk þess sem
leggja verður áherslu á að
kynna grunnskólanemum gildi
starfsnáms. Við teljum að sér-
deildir og sérskólar verði alltaf
að vera til staðar. Að öðrum
kosti er raunhæft val foreldra
um besta úrræði fyrir börnin
ekki fyrir hendi.
Öll börn eiga rétt á kennslu
við hæfi í hvetjandi en ótrufl-
uðu námsumhverfi. Mannleg
samskipti og mannrækt eru
mikilvægir þættir í almennri
menntun. Auk sérstakrar
fræðslu og þjálfunar er brýnt
að flétta þessa þætti inn í alla
kennslu. Efla þarf þjálfun í
tjáningu, bæði í ræðu og riti,
og leitast við að gera nemend-
ur hæfa til þátttöku og skoð-
anaskipta í nútímasamfélagi.
Um samstarf við foreldra
Hvernig er æskilegt að þetta
samstarf verði?
„Samstarf heimila og skóla
verður að vera á jafnréttis-
grundvelli. Almennar vísbend-
ingar úr skólastarfi og rann-
sóknir sýna að foreldrar vilja
efla samstarfið við skólann og
hafa meiri áhrif á málefni skól-
ans og starfsemi hans og
bekkjarins en þeir hafa nú.
Þeir vilja tíðari samskipti og
gagnkvæmt upplýsinga-
streymi. Skólinn er hjartað í
hverju hverfi borgarinnar og
ber að leggja alhliða rækt við
starfið innan hans með það í
huga. Styrkur skóla felst ekki
síst í því að bregðast rétt við
gagnrýni foreldra, sem getur
átt rétt á sér, en kann einnig að
eiga rætur í vanlíðun þeirra, af
því að þeim finnst þeir hafa
misst tök á uppeldinu. For-
eldrar geta einnig auðveldlega
orðið sterkustu stuðnings-
menn sem kennarinn mun
nokkurn tímann eignast.
Stjórnkerfi skólamála í
Reykjavík er ekki í takt við
tímann. Það er hvorki lýðræði
né samstarf og samráð við for-
eldra, að 30 – 40 þúsund for-
eldrar í allri Reykjavík eiga
einn áheyrnar-
fulltrúa í
fræðsluráði
borgarinnar eins
og nú er. Mikil-
vægt er að búa
til vettvang þar
sem rödd for-
eldra heyrist og
áhrif þeirra eru
aukin. Skynsam-
legasta leiðin til
þess er að skipta
Reykjavík í
skólahverfi og
foreldrar í
hverju hverfi
kjósi sér fulltrúa
í skólaráð innan
þessara hverfa.“
Um mötuneyti
Er markmiðið að allir skólar
geti boðið öllum nemendum sín-
um upp á heita máltíð?
„Markmiðið er að allir nem-
endur eigi kost á heitri máltíð í
skólum. Nú er ógjörningur að
fá heildarmynd af því hvernig
þessari þjónustu er í raun hátt-
að í skólum Reykjavíkur.
Skynsamlegt er að stofna til
samstarfs við einkaaðila um
þessa matargerð og taka hana
upp um leið og hún hefur verið
kynnt og rædd við foreldra.“
Um fjölmenningar-
lega kennslu
Eiga skólar helst að vera fjöl-
menningarleg samfélög?
„Í margbreytilegu þjóð-
félagi nútímans þarf að gæta
þess að allir njóti jafnréttis til
náms og að gagnkvæm virðing
sé borin fyrir mismunandi
þjóðfélags- og trúarhópum. Í
námið skal flétta fræðslu um
mismunandi menningarsam-
félög, þjóðfélagshópa og fjöl-
skyldugerðir og það hversu
mismunandi einstaklingar eru.
Skólar gegna mikilvægu hlut-
verki við rækt íslensks menn-
ingararfs og þeim ber að efla
hann, meðal annars með nýrri
sýn á fjölmenningarlegt sam-
félag. Þannig getur skólinn
aukið víðsýni og eytt fordóm-
um. Alþjóðlegt samstarf skóla
verður sífellt meira og upplýs-
ingatæknin opnar nýjar leiðir í
því efni, sem ber að nýta til
hins ýtrasta um leið og stuðlað
er að skiptum nemenda og
kennara á milli landa.“
Um Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur
Hver á staða FR að vera í
skólakerfinu í Reykjavík.
„Að nokkru er hlutverk mið-
stöðvarinnar skilgreint í lög-
um en á hinn bóginn þróast
hún á eigin forsendum í sam-
ræmi við ákvarðanir borgar-
stjórnar á hverjum tíma. Með
hliðsjón af samþættingu leik-
skóla og grunnskóla og hlut-
verki skólaráða er eðlilegt að
móta sameiginlegt þjónustu-
kerfi við fyrstu skólastigin auk
þess sem fjárhagslegt eftirlit
og aðstoð á því sviði þarf að
vera fyrir hendi fyrir sífellt
sjálfstæðari skóla. Rannsóknir
og þróun í skólastarfi eru í
nánu samstarfi við háskóla-
stofnanir og fræðimenn og
þarf ekki miðstjórn til að
skapa forsendur fyrir slíku
samstarfi. Eðli-
legt er að leita
nánara sam-
starfs við
menntamála-
ráðuneytið um
framkvæmd á
mati á skólastarfi
og skoða kosti
þess að fela það
sjálfstæðum
þriðja aðila, sem
gerir ekki aðeins
úttekt á skóla-
starfi heldur allri
umgjörð þess,
þar á meðal starfi
Fræðslumið-
stöðvar.“
Um megináherslur
Hver er meginstefnan varð-
andi þróun skólanna í Reykja-
vík?
„Höfuðáherslu ber að leggja
á innra starf skólanna um leið
og sjálfstæði þeirra er aukið
samhliða meiri áhrifum for-
eldra á stefnumótun hvers
skóla. Með skólahverfum í
Reykjavík skapast forsendur
fyrir vali foreldra á milli skóla-
hverfa. Með samkeppni á milli
skólahverfa er stuðlað að meiri
gæðum skólastarfsins. For-
eldrar og skólafólk vilja mark-
visst gera „sinn“ skóla eftir-
sóknarverðari.
Auðvelda þarf skólum að
bæta starf sitt með því að
mæla árangur m.a. á milli sam-
ræmdra prófa í 4. og 7. bekk.
Ennfremur að setja aðrar
mælistikur til að meta árangur
í skólastarfi, til dæmis um líð-
an nemenda. Gera þarf vel við
öll börn, ekki síður bráðger en
hin.
Skólar og skólahverfin
þurfa að fá aukið frjálsræði til
að skipa nemendum í náms-
hópa. Með auknu samstarfi
milli skólastiga má velta fyrir
sér hvernig er æskilegast að
hafa skiptingu þeirra á milli.
Við teljum mikilvægt að
skólum sé gefið færi á að þróa
móttöku á fimm ára börnum í
grunnskólum borgarinnar.
Leggja skal áherslu á upp-
lýsingatækni í skólastarfi með-
al annars með því að útvega
kennurum fartölvur.
Gera þarf skólum kleift að
ná því markmiði kjarasamn-
inga að gera skólana sam-
keppnisfæra og kennarastarf-
ið eftirsóknarvert. Nýta á
svigrúmið innan núgildandi
kjarasamnings til að útfæra
þetta frekar. Skólar þurfa að
þróa mælikvarða á það hvern-
ig meta megi hæfni kennara í
starfi. Mikilvægt er að í næsta
kjarasamningi verði stigin
mun stærri skref í að auka
sveigjanleika og sjálfstæði
skólastjóra til að launa kenn-
ara eftir færni í starfi. Kenn-
urum þurfa jafnframt að bjóð-
ast fleiri framamöguleikar
innan skólakerfisins en hingað
til hafa þeir möguleikar nær
einskorðast við skólastjórn.
Framkvæmdir við skóla-
húsnæði eiga að mótast af hag-
nýtum lausnum og stuðla ber
að nánu samstarfi við einka-
aðila á því sviði og öllum öðr-
um, sem eru til þess fallin að
efla innra starf skóla.“
Þættir úr skólastefnu Sjálfstæðisflokksins
Björn
Bjarnason
 Með samkeppni á milli skólahverfa
er stuðlað að meiri gæðum