Morgunblaðið - 30.04.2002, Qupperneq 26

ERLENT
26 ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ALEXANDERS Lebeds, sem
lést í þyrluslysi í Síberíu á
sunnudag, er helst minnst fyrir
að hafa átt þátt í því að að
valdaránstilraun afturhalds-
aflanna í Kreml fór út um þúfur
í ágúst 1991. Lebed, sem var
lengi hershöfðingi í sovéska
hernum, setti hins vegar mikinn
svip á rússnesk stjórnmál á síð-
asta áratug liðinnaraldar og
lenti m.a. í þriðja sæti í forseta-
kosningunum 1996.
Lebed hafði verið ríkisstjóri í
Krasnojarsk í Síberíu frá árinu
1998. Hann lést
snemma á sunnu-
dag þegar þyrla,
sem hann var far-
þegi í, flaug á
rafmagnslínu
nærri Olskoye-
vatni í Krasnoj-
arsk og brotlenti,
með þeim afleið-
ingum að alls átta
biðu bana.
Vladímír Pútín,
forseti Rúss-
lands, vottaði Le-
bed virðingu sína
í gær og sagði að
Rússar myndu
minnast hans
með hlýhug. Leb-
ed, sem var 52 ára, naut á sín-
um tíma umtalsverðra vinsælda
í Rússlandi enda þótti hann á
sínum tíma koma sem ferskur
andblær inn í rússnesk stjórn-
mál. Þótti fas hans allt annars
eðlis en fas hefðbundinna
stjórnmálamanna, Lebed þótti
tala tæpitungulaust og margir
báru til hans mikið traust.
Var Lebed mikið heljarmenni
að burðum og djúpri rödd hans
var eitt sinn líkt við fallbyssu-
drunur.
Fékk 15% fylgi í forseta-
kosningunum árið 1996
Lebed gekk ungur í sovéska
herinn, barðist í Afganistan og
varð að lokum hershöfðingi í liði
fallhlífarhermanna. Hann var
síðar yfirmaður setuliðsins í
Moldóvu þegar Sovétríkin lið-
uðust í sundur 1991 og tókst að
koma í veg fyrir alvarleg átök
þar milli Moldóva og rússneska
þjóðarbrotsins í austurhluta
landsins þar sem harðlínu-
kommúnistar voru allsráðandi.
Varð hann þjóðþekktur fyrir
sinn hlut í hinu misheppnaða
valdaráni sem átti sér stað í
Sovétríkjunum í ágúst 1991.
Neitaði Lebed, sem þá var hers-
höfðingi í sovéska hernum, að
hlýða skipunum um að fylkja
liði með harðlínuöflunum gegn
Míkhaíl Gorbatsjov, þáverandi
leiðtoga Sovétríkjanna. Í stað-
inn kaus hann að styðja Borís
Jeltsín sem barðist gegn valda-
ránsmönnum.
Lebed náði kjöri á rússneska
þingið árið 1995 og ári síðar
bauð hann sig fram gegn Jeltsín
í rússnesku forsetakosningun-
um. Þar náði hann góðum ár-
angri, varð í þriðja sæti með
15% atkvæða á eftir þeim Jelts-
ín og Gennadí Tsjúganov, leið-
toga kommúnista.
Kosið var á milli efstu manna
og Lebed fylkti
þá liði með
Jeltsín og laun-
aði forsetinn
honum stuðning-
inn með því að
útnefna hann
þjóðaröryggis-
ráðgjafa.
Lebed bætti
rós í hnappagat-
ið á þeim stutta
tíma sem hann
gegndi þessu
valdamikla emb-
ætti en haustið
1996 tókst hon-
um að koma á
friði í Kákas-
uslýðveldinu
Tsjetsjeníu þar sem rússneski
herinn hafði farið halloka í blóð-
ugum bardögum undanliðin tvö
ár.
Féll í ónáð
Jeltsín rak Lebed úr starfi
þjóðaröryggisráðgjafa eftir að-
eins fjóra mánuði. Þótti Jeltsín
sem Lebed væri orðinn helst til
metnaðarfullur en Lebed hafði
þá m.a. lýst því yfir að hann
yrði næsti forseti Rússlands á
eftir Jeltsín. Lebed var hrakinn
í útlegð en margir spáðu því að
hann ætti eftir að veita Jeltsín
skráveifu síðar meir.
Lebed náði óvænt kjöri sem
ríkisstjóri í Krasnojarsk í Síb-
eríu árið 1998, en Krasnojarsk
er fjórum sinnum stærra að
flatarmáli en Frakkland og ræð-
ur yfir miklum náttúruauðlind-
um. Margir töldu að hann
myndi nýta sér ríkisstjóraemb-
ættið sem stökkpall til frekari
metorða í rússneskum stjórn-
málum en Lebed hafði hins veg-
ar lítil afskipti af landsmálum
næstu árin og hann ákvað að
bjóða sig ekki fram í forseta-
kosningunum sem fram fóru ár-
ið 2000.
„Lebed týndist einhvern veg-
inn á víðáttum Krasnojarsk,“
sagði einn fréttaskýrenda í
fyrradag um Alexander Lebed.
Útlaginn
allur
Alexander Lebed, fyrrverandi
hershöfðingi og forsetaframbjóð-
andi, lést í þyrluslysi í Síberíu
Moskvu. AFP, The Washington Post.
Alexander
Lebed
NORÐUR-kóreskur dansflokkur
myndar Kóreuskaga á sýningu á
íþróttaleikvangi í Pyongyang,
höfuðborg Norður-Kóreu.
Sýningin var liður í hátíðahöld-
um, sem hófust í gær, í tilefni af
60 ára afmæli leiðtoga landsins,
Kim Jong Il, og 90 ára fæðing-
arafmæli föður hans, Kim Il Sung.
AP
Leiðtogi
Norður-
Kóreu
hylltur
TALSMAÐUR Bandaríkjaforseta
sagði um helgina að engar áætlanir
hefðu verið gerðar um árás á Írak
þótt það væri vissulega stefna
stjórnarinnar að steypa Saddam
Hussein, forseta landsins, af stóli.
Var yfirlýsingin svar við frétt, sem
birtist í New York Times á sunnu-
dag, en þar sagði, að Bandaríkja-
stjórn væri að leggja á ráðin um
stórárás og landhernað í Írak
snemma á næsta ári. Hefur fréttin
kallað á viðbrögð víða.
Ari Fleischer, talsmaður Hvíta
hússins, sagði, að „margra kosta“
væri völ gegn Írak en George W.
Bush forseti hefði enga ákvörðun
tekið og engin áætlun verið lögð
fyrir hann.
Haft er eftir ónefndum en hátt-
settum, bandarískum embættis-
manni, að Bandaríkjastjórn muni
fást við Saddam Hussein með þeim
hætti og á þeim tíma, sem henni
hentar. Sagði hann, að síðasta ára-
tuginn hefðu verið gerðar margar
áætlanir um það og ekki nema eðli-
legt, að þær væru uppfærðar öðru
hverju.
Í frétt New York Times sagði, að
Bandaríkjastjórn hygðist steypa
Hussein snemma á næsta ári með
miklum loftárásum og landhernaði,
sem allt að 250.000 hermenn tækju
þátt í. Hefði þetta verið ráðið eftir
að stjórnin komst að þeirri niður-
stöðu, að litlar líkur væru á, að and-
stæðingum Saddam Husseins tæk-
ist að hrekja hann frá.
Hryðjuverkastríðið
hafi forgang
Leiðtogar demókrata og repú-
blikana í öldungadeild Bandaríkja-
þings brugðust við fréttinni með því
að lýsa yfir stuðningi við tilraunir til
að koma Saddam Hussein frá en
lögðu áherslu á, að enn væri of
snemmt að ráðast í hernað gegn
honum.
„Fyrst verðum við að vinna stríð-
ið gegn hryðjuverkamönnum og
koma á kyrrð í Afganistan,“ sagði
Tom Daschle, leiðtogi meirihluta
demókrata í deildinni, og Trent
Lott, leiðtogi repúblikana, sagði, að
fyrst yrði að efla andstöðuna við
Saddam utan Íraks sem innan.
Margt væri ógert áður en ráðist
yrði á landið.
Saud al-Faisal prins og utanrík-
isráðherra Sádi-Arabíu kvaðst ekki
hafa fengið neinar upplýsingar frá
Bandaríkjastjórn um fyrirhugaða
árás á Írak og bætti við, að engin
þörf væri fyrir hana ef Saddam
Hussein leyfði vopnaeftirlitsmönn-
um Sameinuðu þjóðanna að snúa
aftur til landsins.
Gæti aukið á ólguna
Öldungadeildarþingmaðurinn og
repúblikaninn Chuck Hagel sagði í
viðtali við CNN-sjónvarpsstöðina,
að hann skildi ekki áætlanir um að
beita allt að 250.000 bandarískum
hermönnum í Írak. Svo mikið hefði
verið fækkað í Bandaríkjaher, að
erfitt yrði að ná því liði saman. Auk
þess yrðu menn að átta sig á hvað
tæki við eftir fall Saddams Huss-
eins, ekki bara í Írak, heldur líka í
nágrannaríkjunum. Afleiðingarnar
gætu hugsanlega orðið enn meiri
ólga í arabaríkjunum.
Neita frétt um fyrir-
hugaða árás á Írak
Leiðtogar í öld-
ungadeild vara
við fljótræðisleg-
um ákvörðunum
Washington. AP, AFP.
BANDARÍKIN endurheimtu sæti
sitt í mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna í gær eftir að Ítalía og
Spánn drógu framboð sín til baka.
Ástralía, Írland og Þýskaland og
Úkraína voru einnig kosin í nefndina
svo og Kína, Japan og Sri Lanka,
Burkina Faso, Gabon, Svasíland og
Zimbabve, Argentína, Brasilía og
Paragvæ. Ungverjaland og Samein-
uðu arabísku furstadæmin misstu
hins vegar sæti sín. Það þótti mikill
álitshnekkir fyrir stjórn George W.
Bush forseta þegar Bandaríkin
misstu fulltrúa sinn í nefndinni í
fyrra í fyrsta sinn frá því hún var
stofnuð árið 1947. Var það meðal
annars rakið til skulda Bandaríkja-
manna við alþjóðastofnanir á borð
við Sameinuðu þjóðirnar og and-
stöðu þeirra við ýmsa alþjóðasamn-
inga.
Bandaríkin í mann-
réttindanefnd SÞ
Sameinuðu þjóðunum. AFP.