Morgunblaðið - 07.07.2002, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MIKIL hátíðarhöldvoru í Hong Kong íliðinni viku vegnaþess að liðin vorufimm ár frá því að
borgin varð á ný hluti kínverska
ríkisins eftir að hafa í hátt á aðra
öld verið bresk nýlenda. Jiang
Zemin, forseti Kína, var mættur
og Tung Chee-hwa, æðsti embætt-
ismaður borgarinnar, sór á ný
embættiseið en kjörtímabil hans er
fimm ár. „Mikilvægasta verkefnið
sem blasir við á nýju kjörtímabili
stjórnarinnar er að leiða Hong
Kong út úr tímabili efnahagssam-
dráttar og efla á ný trú borgarbúa
á framtíðinni,“ sagði Tung eftir
eiðtökuna. Þrátt fyrir fögnuð
kommúnistaleiðtoganna í Peking
og stuðningsmanna þeirra var ekki
hægt að leyna því að hagur Hong
Kong-búa er nú mun verri en fyrir
fimm árum. Hundruð andófsmanna
lýstu óánægju sinni með stjórn
kommúnista með því að hrópa að
Jiang ókvæðisorð – að vísu úr
hæfilegum fjarska vegna öryggis-
ráðstafana lögreglunnar.
Var heitið lýðræði en ...
Þegar Bretar og Kínverjar
sömdu um að Hong Kong yrði aft-
ur hluti Kína var sagt að stefnt
skyldi að því að borgarbúar fengju
árið 2007 að velja sér stjórnendur
með fullkomlega lýðræðislegum
hætti en fyrir er þing sem að veru-
legu leyti er kjörið í lýðræðiskosn-
ingum. Kommúnistastjórnin hefur
hins vegar þrengt að ýmsum lýð-
réttindum á undanförnum fimm
árum þótt hún hafi alls ekki gengið
jafn langt í þeim efnum og sumir
svartsýnismenn spáðu. Tjáningar-
frelsið er enn að mestu óskert, enn
er leyft að efna til mótmæla vegna
morðanna á Torgi hins himneska
friðar 1989, viðskiptalífið er ekki
háð hömlum stjórnvalda, eignar-
réttur einstaklinga virtur. Og í lið-
inni viku sagði Qian Qichen, að-
stoðarforsætisráðherra Kína, að
ástæðulaust væri að breyta nokkuð
kerfinu, það virkaði ágætlega.
Draumurinn um lýðræði árið 2007
virðist því ekki munu rætast.
Hong Kong-búar gætu með tím-
anum orðið leiðarljós í baráttu lýð-
ræðissinna í Kína en einræði
kommúnistaflokksins væri þá ógn-
að. Hann hefur þegar brugðist til
varnar. Óþægir embættismenn frá
tímum nýlendustjórnar Breta eins
og Anson Chan, aðalritari stjórn-
arinnar, sögðu fljótlega af sér
vegna þvingana af hálfu komm-
únista og mörg dæmi eru um að
embættismenn reyni að kaupa sér
frið með því að koma sér upp eins
konar innbyggðri ritskoðun.
Nýlega var mannréttindafröm-
uðinum Harry Wu, sem býr í
Bandaríkjunum, að sögn The Eco-
nomist meinað að koma til Hong
Kong og um 100 erlendir félagar í
Falun Gong-hreyfingunni fengu
ekki að stíga á land vegna þess að
þeir ætluðu að taka þátt í þöglum
mótmælum í tilefni fimm ára
afmælisins. Fjölmiðlar verða æ tal-
hlýðnari og óttast er að tækifærið
verði notað þegar sett verða ný lög
um öryggismál og þrengt að ýms-
um andófshópum, þar á meðal Fal-
un Gong, sem er bannað í Kína en
enn þá leyft að starfa í Hong
Kong.
Embættismenn verði ábyrgir
Tung hefur nú komið á þeirri
skipan að helstu embættismenn
séu pólitískt skipaðir en ekki ein-
faldlega ráðnir í störfin. Segir
hann að með þessu sé verið að
gera þá ábyrga í lýðræðislegum
skilningi en hætt er við að fáir
skilji vel hvert lýðræðið er þar sem
aðeins einn flokkur fer með völdin.
Nýlendustjórnin var ekki lýðræð-
isleg en landstjóri Breta þurfti þó
að verja stefnu sína gagnvart
breska þinginu í London, segja
gagnrýnendur Tungs og fullyrða
að markmið hans með breyting-
unni sé fyrst og fremst að auka
eigin völd.
Í skoðanakönnunum nýtur Tung
stuðnings aðeins um 20% borgar-
búa. Lítið er að marka þótt hann
fengi nýlega öll atkvæði 800 manna
kjörmannasamkundu sem valdi
hann í embætti; fulltrúarnir eru
allir samþykktir af kommúnista-
stjórninni. Jiang hvatti borgarbúa
í ræðu sinni til að standa saman og
fylkja sér um Tung og stjórn hans
en athygli vakti að hann lét í ljós
nokkra gagnrýni á frammistöðu
Tungs. Jiang bætti þó við að Hong
Kong-búar þyrftu sjálfir að standa
sig betur og leggja sig fram um að
„efla þróun ættjarðarinnar“.
Tung var umsvifamikill kaup-
sýslumaður í Hong Kong er hann
var gerður að aðalfulltrúa Peking-
stjórnarinnar í borginni og tók í
reynd við svipaðri stöðu og lands-
stjóri Breta hafði. Hann viður-
kenndi á mánudag að margt þyrfti
að bæta en sagði að þrátt fyrir allt
væri svartsýni óþörf. „Við megum
ekki staðna ... Við verðum að
sækja fram, “ sagði hann. Tung
hét því að virða starfsreglur
réttarríkisins og stjórnarskrá
borgarinnar en samkvæmt henni
munu 6,7 milljónir Hong Kong-búa
njóta sérstöðu í stjórnskipulagi
Kína fram til 2047 og hafa „veru-
legt forræði“ í eigin málum. Hug-
myndin er kennd við hugtakið
„Eitt land, tvö kerfi“ og átti orða-
lagið að róa þá sem óttuðust að
umskiptin 1997 myndu merkja
endalok alls frjálsræðis og mark-
aðsskipulags á staðnum. Hvernig
túlka ber ákvæðið um eigið forræði
er hins vegar umdeilt og Anson
Chan sagði nýlega í grein í breska
blaðinu The Financial Times að
þróun lýðræðis í borginni næstu
árin myndi sýna hvort Peking-
stjórnin hygðist virða ákvæðið.
Samkeppni við Shanghai
Versnandi hagur borgarbúa er
staðreynd, fasteignaverð hefur á
nokkrum árum hrapað um 60% og
margir greiða nú af skuldum sem
eru hærri en nemur raunverði
eignarinnar. Gámafjöldinn í höfn-
inni, sem er meðal hinna stærstu í
heimi, minnkaði í fyrsta sinn í
manna minnum í fyrra, umsvifin
drógust saman um nær 2% vegna
samkeppni frá öðrum kínverskum
hafnarborgum. Atvinnuleysi hefur
þrefaldast og er um 7,4%, laun
hafa lækkað og hagvöxtur var að-
eins um 0,9% á fyrsta fjórðungi
ársins, að sögn The Los Angeles
Times.
Kreppan sem skall á í mörgum
Asíuríkjum fyrir nokkrum árum
kom hart niður á borginni. Aðal-
ástæðan fyrir erfiðleikunum er
samt að Hong Kong hefur misst þá
sérstöðu sem hún naut í efnahags-
lífi Kína. Aðild Kína að Heims-
viðskiptastofnuninni, WTO, hefur
tryggt að aðrar kínverskar borgir
geti keppt á jafnræðisgrundvelli
um viðskipti og fjárfestingar við
Hong Kong sem var áratugum
saman aðaltengiliður Kína við lönd
markaðshagkerfisins. Borgin ann-
aðist hátt í helminginn af öllum ut-
anríkisviðskiptum Kínverja. En
eftir að Pekingstjórnin söðlaði um
á áttunda áratugnum og fór að
auka frjálsræði í atvinnumálum
hafa aðrar borgir, ekki síst
Shanghai, eflst mjög og tekið við
þessu hlutverki að verulegu leyti.
Sérfræðingar segja að umsvif
Shanghai-hafnar verði sennilega
meiri en keppinautarins í Hong
Kong árið 2015. Atvinnurekendur í
Hong Kong hafa auk þess síðustu
árin sett upp fjölda útibúa á meg-
inlandinu vegna þess að laun eru
þar mun lægri, bankastarfsmenn í
Shanghai eru aðeins hálfdrætting-
ar á við kollega sína í Hong Kong.
Taívanar fráhverfir Hong Kong-
lausn
Kínverjar hafa lengi reynt að fá
Taívana til að samþykkja að eyrík-
ið verði aftur hérað í Kína og muni
þá áfram njóta sjálfsforræðis á
sama hátt og Hong Kong er heitið.
Oft hafa Pekingmenn sýnt klærnar
og eyjarskeggjum verið hótað inn-
rás og flugskeytum skotið í grennd
við landhelgi Taívana til að minna
þá að hafa sig hæga og lýsa ekki
einhliða yfir sjálfstæði. En Taív-
anar hafa nú komið á fullu lýðræði
í landi sínu og eru nær allir sam-
mála um að þeir muni ekki fórna
því á altari sameiningarinnar. Skil-
yrðið fyrir sameiningu sé að Kína
verði einnig lýðræðisríki.
Hátíðarhöldin á mánudag vöktu
litla athygli á Taívan en nokkrum
dögum fyrir þau birtu taívönsk
stjórnvöld skýrslu þar sem kom
fram harkaleg gagnrýni á þróun
mannréttinda og lýðræðis í Hong
Kong frá 1997. Og fjölmiðlar sögðu
að borginni væri stjórnað af „um-
boðslausum peningafurstum“ sem
eingöngu stæðu reikningsskap
gjörða sinni frammi fyrir jafn um-
boðslausum stjórnarherrum í Pek-
ing. Þótt Taívanar vilji friðsamleg
samskipti – þeir hafa fjárfest mikið
á meginlandinu og viðskipti við
Kína vaxa stöðugt – finnst þeim
reynslan frá Hong Kong ekki
sannfærandi. „Íbúar Hong Kong
hafa ekki notið hagsældar eftir
valdaafsalið,“ sagði Annette Lu,
varaforseti Taívans. „Þeir hafa
hins vegar orðið vitni að afturför-
um á sviðum lýðræðis, mannrétt-
inda og efnahagsmála ... Er þetta
ekki lærdómsríkt fyrir 23 milljónir
manna á Taívan?“
Hong Kong berst við hnign-
un og framtíðin ótrygg
Lífskjör hafa versnað í
Hong Kong og svartsýni rík-
ir um framtíðina, segir í
grein Kristjáns Jónssonar.
Ekki bætir úr skák að
fulltrúar kommúnista í Pek-
ing virðast ekki ætla að
standa við loforð um að
koma á lýðræðislega kjör-
inni borgarstjórn.
Reuters
Unglingar frá Hong Kong, Macao, Kína og Taívan taka þátt í að flytja brasilískt taktlag, „Tíu þúsund hjörtu slá sem eitt væri“, í Hong Kong í vikunni. Atburðurinn
var liður í hátíðarhöldum vegna þess að fimm ár voru liðin frá sameiningu borgarinnar og Kína.
Reuters
Jiang Zemin (t.h.), forseti Kína, og Tung Chee-hwa, æðsti embættismaður Hong Kong, við hátíðarhöldin 1. júlí. Annað
fimm ára kjörtímabil Tungs er nú hafið.
’ Aðalástæðan fyrirerfiðleikunum er
samt að Hong Kong
hefur misst þá sér-
stöðu sem hún naut í
efnahagslífi Kína. ‘