Morgunblaðið - 18.07.2002, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GÍSLI Gunnarsson, forsetisveitarstjórnar Skaga-fjarðar, segir að eftir þvísem betri upplýsingar fá-
ist um virkjunarmálið, því fráhverf-
ari virkjuninni hafi flestir flokkar í
sveitarfélaginu orðið og sveitar-
stjórn Skagafjarðar telji ekki rétt að
sinni að fara út í virkjunina.
„Markmiðið með virkjuninni er að
framleiða rafmagn en spurningunni
um hver á að nota rafmagnið hefur
ekki verið svarað. Eins og staðan er
í dag er engin þörf á þessu rafmagni.
Frá því að virkjunin var hönnuð hjá
Orkustofnun árið 1977 hefur ekkert
komið fram varðandi iðjukost hér í
Skagafirði sem myndi þurfa á slíku
rafmagni að halda og sjáum við því
ekki knýjandi ástæðu til að virkja.
Verði af virkjun munu falleg gljúfur
fyllast af vatni og líftími virkjunn-
arinnar er í mesta lagi 80 ár en þá
verða gljúfrin orðin full af fram-
burði. Þeirri spurningu um hvað þá
mun gerast hefur ekki verið svarað.
Ljóst er að virkjunin mun hafa áhrif
á héraðið allt, frá Merkigili og út allt
eylendið. Þegar framburður héraðs-
vatnanna minnkar grafa þau sig nið-
ur og eylendið hlýtur að breytast og
rof á ströndinni við Sauðárkrók
aukast,“ segir Gísli.
Hann bendir á að ferðamennska
sé vaxandi atvinnugrein í Skaga-
firði. „Það eru ótrúleg umsvif orðin í
kringum fljótasiglingarnar hér en
þeim sinna tvö fyrirtæki og starfa
um 25 manns við þetta á sumrin.
Þegar virkjunin verður tilbúin er
hins vegar gert ráð fyrir að einn
maður muni starfa þar. Ég er sann-
færður um að aukið vægi Skaga-
fjarðar sem ferðamannastaðar hafi
um. Ég veit að í Akrahr
menn orðnir mjög efins u
mál.“
Hann bendir á að RAR
farið í eigu ríkisins og seg
finnist óeðlilegt að ríkisstj
verða af virkjun, í ands
heimamenn, ef þjóðhagsleg
sé ekki fyrir hendi. „Menn
að það sé gott að hafa v
komi upp iðjukostur, en við
það að slíkt tekur ár og á
þróast. Ég held að mörgu
það líka dálítið úr takti a
virkja niðri í byggð. Það e
virkjunarmöguleikar á h
sem gætu verið betri kost
Gísli og bendir á að samkv
sem fram kemur í ramm
virðist virkjunin ekki hagkv
Aðeins framsóknarmen
virkjun á stefnuskrá
Gísli segir að fyrir kosni
vor hafi aðeins einn flokkur
á stefnuskrá sinni að virkj
það Framsóknarflokkurin
stæðismenn, vinstri-grænir
fylkingin hafi talið að e
fengið marga til að skipta um skoð-
un,“ segir Gísli.
Enginn sérstakur
hagnaður fyrir Skagafjörð
„Ef iðjuver hér um slóðir væri á
döfinni myndu mál horfa öðruvísi
við. Slíkir kostir hafa verið skoðaðir
á vegum Atvinnuþróunarfélagsins
sem hér er starfandi, en þetta er
náttúrulega miklu stærra mál en svo
að sveitarfélagið geti staðið eitt í því
að rannsaka það. Þar þarf iðnaðar-
ráðuneytið að koma að og ég hef
ekki orðið var við mikinn áhuga það-
an,“ segir Gísli.
Hann segir það koma fram í úr-
skurði ráðuneytisins og hjá Skipu-
lagsstofnun að eftir að virkjunin er
komin á laggirnar muni enginn sér-
stakur hagnaður verða af henni fyrir
Skagafjörð. „Mér finnst það vera
grundvallarspurning hvers vegna er
verið að fórna svona miklu ef það er
ekki þörf á þessu rafmagni. Ég
bendi á að Blanda er ekki keyrð á
fullu afli því það er enginn kaupandi
að framleiðslunni. Við myndum ef-
laust líta á þetta öðruvísi ef þetta
væri þjóðhagsleg nauðsyn eða
myndi skapa atvinnu í sveitarfé-
laginu, en staðan er bara ekki þann-
ig.“
Eigum eftir að ræða við
samstarfsaðila okkar
Gísli segir að sveitarfélagið hafi
nýverið fengið úrskurðinn í hend-
urnar og hann sé nú til umfjöllunar í
nefndum þess. Eftir þá kynningu
muni sveitarfélagið senda frá sér yf-
irlýsingu. „Við eigum enn eftir að
ræða við samstarfsaðila okkar í
Norðlenskri orku og Héraðsvötn-
Forseti sveitarstjórnar Skagafjar
Sér ekki knýjandi á
til að virkja á Villi
Ný sveitarstjórn Sjálfstæðisflokks og
Vinstri-grænna sem komst til valda í
Skagafirði í vor vill falla frá virkjunar-
áformum á Villinganesi í Skagafirði og
óljóst er nú hvort verður af Villinganes-
virkjun. Elva Björk Sverrisdóttir kynnti
sér málið og ræddi við Gísla Gunnarsson,
forseta sveitarstjórnar Skagafjarðar,
Kristján Jónsson, rafmagnsveitustjóra
RARIK, og Valgerði Sverrisdóttur,
iðnaðar- og viðskiptaráðherra.
Undanfarin ár hefur fe
hér sést fólk í bát á gljú
Valgerður
Sverrisdóttir
HUGMYNDIR um virkjun við Villinganes í
Skagafirði hafa verið uppi með einum eða
öðrum hætti frá árinu 1973 þegar fyrst var
hreyft tillögum um að virkja við nesið. Frá
þeim tíma og fram til ársins 1977 fóru þar
fram rannsóknir á vegum Orkustofnunar, en
síðan var gerð náttúrufræðileg könnun sem
lokið var 1982. Þá var fallið frá virkjun við
Villinganes og Blönduvirkjun sett í forgang,
enda þá orðin þörf á stærri kostum sem
framleiddu orku vegna stóriðju. Árið 1999
var þráðurinn tekinn upp að nýju er RARIK
fékk heimild frá Alþingi til að gerast aðili að
hlutafélögum í orkurekstri, en Landsvirkjun
hafði áður virkjunarheimild við Villinganes.
Í framhaldi af því var hlutafélagið Héraðs-
vötn ehf. stofnað um beislun orku í Skaga-
firði. Þrír fjórðu hlutar Héraðsvatna eru í
eigu RARIK, en Norðlensk orka á fjórðungs-
hlut í félaginu. Sveitarfélag Skagafjarðar á
rúm 50% í Norðlenskri orku, en Akrahrepp-
ur og Kaupfélag Skagfirðinga eiga hina
hlutana.
Markmiðið að auka orkuframleiðslu
Héraðsvötn ehf. sömdu við Verk-
fræðistofu Sigurðar Thoroddsen um verk-
hönnun og vinnslu á umhverfismati vegna
virkjunarinnar. Í janúar 2000 lá fyrir verk-
hönnun á 33 MW virkjun og 132 kV há-
spennulínu frá virkjuninni um 4 km leið að
byggðalínu í Norðurárdal. Sama ár fékk
Skipulagsstofnun tillögu Héraðsvatna að
matsáætlun vegna mats á umhverfisáhrifum
virkjunarinnar til athugunar. Við upphaf at-
hugunarinnar í júní 2001 kom fram hjá
Skipulagsstofnun að samkvæmt matsskýrslu
væri fyrirhugað að virkja rennsli Vestari- og
Austari-Jökulsár í Skagafirði skammt neðan
ármóta þeirra.
Markmið með virkjuninni væri að auka
eigin raforkuframleiðslu eignaraðila og
bæta við núverandi raforkukerfi til að geta
annað almennum markaði og minni iðjuver-
um með stuttum fyrirvara. Einnig að stuðla
að meiri dreifingu á orkuvinnslu á landinu
auk þe
varaaf
orkuke
sagnar
Skagaf
ríkisins
iðnaða
málará
arinna
málsin
Sk
Í úrs
októbe
vatna m
að í sam
urhliða
genga,
rennsli
veiðim
mennin
rannsa
landi T
Hugmyndir um virkju
á Villinganesi aldarfjó
ENDURSKOÐUN HJÁ
LANDHELGISGÆZLU
Áform dómsmálaráðuneytisins um40 milljóna króna sparnað hjáLandhelgisgæzlunni á næsta ári
með því að leggja varðskipinu Óðni hafa
vakið margvísleg viðbrögð. Forsvars-
menn Gæzlunnar eru ekki ánægðir og
telja fremur vanta meira fé til rekstrar-
ins. Þá hafa sjómannasamtök gagnrýnt
þessar fyrirætlanir, einkum út frá örygg-
issjónarmiðum. Landssamband útvegs-
manna telur hins vegar nauðsynlegt að
fara yfir hlutverk Landhelgisgæzlunnar
frá grunni, með hliðsjón af ýmsum breyt-
ingum í starfsumhverfi stofnunarinnar.
Fram hefur komið að með áformuðum
sparnaðaraðgerðum muni skapast svig-
rúm til að auka úthald stærri varðskip-
anna tveggja, Týs og Ægis, en það muni
þó ekki ná að vega upp missi Óðins og
þannig verði samanlagt úthald varðskip-
anna 19 mánuðir á ári, sem þýðir að tæp-
lega hálft árið er aðeins eitt varðskip á
sjó.
Spurningin um úthaldstíma varðskip-
anna getur hins vegar ekki verið upphaf
og endir umræðna um það hvernig Land-
helgisgæzlan sinnir hlutverki sínu, þ.m.t.
varðandi öryggi sjófarenda, leit og björg-
un. Þar koma miklu fleiri þættir við sögu.
Þyrlukostur Gæzlunnar er t.d. orðinn
miklu öflugri en áður var og hefur margs-
annað gildi sitt. Hugsanlega vildu menn
fremur fara þá leið til að auka öryggi sæ-
farenda, að fjölga þyrlunum á kostnað út-
halds varðskipa.
Tækni til eftirlits á hafinu hefur sömu-
leiðis tekið stakkaskiptum. Sólveig Pét-
ursdóttir dómsmálaráðherra bendir í
Morgunblaðinu sl. þriðjudag á að hægt sé
að sinna fiskveiðieftirliti með fjareftirliti
í gegnum gervihnetti. Sú þróun hlýtur að
draga úr þörfinni fyrir hefðbundið eftir-
lit.
Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmda-
stjóri LÍÚ, sagði hér í blaðinu í síðustu
viku, að ekki væri lengur um það að ræða
að verja þyrfti landhelgina fyrir útlend-
ingum eins og áður. „Og auðvitað er það
dálítið undarlegt að menn skuli kannski
eltast við trillur á varðskipum með 18 til
20 manna áhöfn,“ segir hann. Þetta vekur
þá spurningu hvort e.t.v. geti Gæzlan
sinnt eftirlits- og löggæzluhlutverki sínu
að hluta til með smærri skipum, sem væru
ódýrari í rekstri en núverandi skipastóll,
þótt jafnframt kunni að vera þörf fyrir
nýtt og öflugt varðskip til stærri verk-
efna.
Þá er ótalin sú staðreynd að verkefni
Landhelgisgæzlunnar skarast við starf
annarra ríkisstofnana. Friðrik Arngríms-
son bendir á skörun við verkefni Fiski-
stofu og í stjórnsýsluúttekt Ríkisendur-
skoðunar á Gæzlunni var jafnframt bent á
að nær væri að sjómælingar væru á hendi
þeirrar ríkisstofnunar, sem sérhæfð er í
kortagerð (þ.e. Landmælinga) og að færa
ætti fjármögnun þyrlusveitar lækna und-
ir verkefnasvið heilbrigðisráðuneytis. Í
þessu sambandi má einnig spyrja hvort
ekki hefði verið eðlilegt, þegar tekin var
ákvörðun um að sameina stjórnstöðvar
ríkislögreglustjóra, Flugmálastjórnar og
Slysavarnafélagsins Landsbjargar vegna
leitar og björgunar, að stjórnstöð Land-
helgisgæzlunnar hefði verið með í þeirri
sameiningu. Það þarf að skoða vel hvort
tvíverknaður á sér stað í störfum Gæzl-
unnar og annarra ríkisstofnana, sem
hugsanlega mætti koma í veg fyrir með
því að færa til verkefni.
Vissulega er nauðsynlegt að takast á
við núverandi fjárhagsvanda Landhelgis-
gæzlunnar, sem að sumu leyti er uppsafn-
aður. Eins og Sólveig Pétursdóttir dóms-
málaráðherra benti á hér í blaðinu í
síðustu viku er nú unnið að því og m.a.
stefnt að því að auðvelda Gæzlunni að
mæta óvæntum útgjöldum. Mörgum
spurningum er hins vegar augljóslega
ósvarað varðandi framtíðarstarfsemi
Landhelgisgæzlunnar, en það virðist
tímabært að spyrja slíkra spurninga í
fullri alvöru og endurskoða starf stofn-
unarinnar frá grunni í ljósi breyttra að-
stæðna.
FJÁRFESTINGAR LÍFEYRISSJÓÐANNA
Óhjákvæmileg afleiðing þeirrar miklulækkunar er orðið hefur á gengi
hlutabréfa um allan heim að undanförnu
er að eignir lífeyrissjóða hafa minnkað
umtalsvert. Íslenskir lífeyrissjóðir eru
þar engin undantekning. Samkvæmt efna-
hagsyfirliti frá Seðlabanka Íslands
minnkuðu eignir íslenskra lífeyrissjóða í
erlendum verðbréfum um sex milljarða
frá áramótum til maíloka. Gera má ráð
fyrir að þessi lækkun sé nú orðin enn
meiri en á síðustu tveimur vikum hefur
Dow Jones-hlutabréfavísitalan banda-
ríska lækkað um 900 stig eða um 10%.
Ekkert bendir til að þessari þróun verði
snúið við á allra næstu mánuðum. Að auki
má ætla að áframhaldandi styrking krón-
unnar dragi enn frekar úr verðmæti hinn-
ar erlendu eignar, í íslenskum krónum tal-
ið.
Á meðan allt leikur í lyndi og hækkun á
gengi hlutabréfa virðist vera náttúrulög-
mál fer yfirleitt lítið fyrir gagnrýni á fjár-
festingastefnu sjóða, hvort sem um er að
ræða lífeyrissjóði eða almenna hluta-
bréfasjóði. Þeir sem hafa uppi varnaðar-
orð eru taldir úr takt við raunveruleikann.
Þegar að kreppir er hins vegar líklegra að
menn staldri við og velti fyrir sér hvort
sparifé þeirra sé ávaxtað á réttan hátt.
Um síðustu áramót námu heildareignir
íslenskra lífeyrissjóða 648 milljörðum
króna og þar af voru 137 milljarðar eða
21,1% í erlendum verðbréfum. Í lok maí
hafði hlutfall erlendra verðbréfa lækkað í
19,6%. Þá liggur einnig fyrir að raun-
ávöxtun flestra lífeyrissjóða landsins var
neikvæð á árunum 2000 og 2001. Það er
raunar ekki bundið við Ísland heldur á það
við um flesta sjóði jafnt í Bandaríkjunum
sem Evrópu að raunávöxtun var neikvæð
á þessum árum vegna lækkunar á gengi
hlutabréfa. Í mörgum tilvikum er raun-
ávöxtunin mun neikvæðari en hjá íslensku
sjóðunum.
Þótt eflaust megi tína til dæmi um
glannalegar fjárfestingar í einstaka til-
vikum verður ekki annað séð en að ís-
lensku sjóðirnir hafi flestir staðið sig
ágætlega í þeirri ólgu er ríkt hefur á verð-
bréfamörkuðum undanfarin ár. Þá ber
líka að hafa hugfast að fjárfestingar sjóð-
anna eru langtímafjárfestingar og tíma-
bundnar sveiflur skipta ekki mestu máli
heldur að til lengri tíma sé ávöxtunin stöð-
ug. Engu að síður er nauðsynlegt að stöð-
ugt endurmat fari fram á því, hvernig því
mikla fjármagni sem streymir um þessa
sjóði er varið.
Óhjákvæmilegt er að hluti fjárfestinga
lífeyrissjóðanna sé í erlendum verðbréf-
um. Annars vegar til að dreifa áhættunni
og hins vegar vegna smæðar íslenska
markaðarins. Markaðsvirði hlutabréfa á
Verðbréfaþingi Íslands nemur um 450
milljörðum sem er töluvert lægri upphæð
en heildareign lífeyrissjóðanna.
Því má hins vegar aldrei gleyma að
sveiflur geta verið miklar á erlendum
mörkuðum og þar geta menn brennt sig
illa sé ekki farið með gát. Eigendur lífeyr-
issparnaðarins geta þar að auki ekki valið
sér lífeyrissjóð heldur eru skyldaðir til að
greiða í ákveðna sjóði eftir starsfsgrein-
um. Því hlýtur krafan um gegnsæja og
íhaldssama fjárfestingastefnu, jafnt þeg-
ar kemur að innlendum sem erlendum
verðbréfum, að verða enn sterkari en ella.