Morgunblaðið - 18.07.2002, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 2002 37
virkjunarinnar. „Hins vegar er ljóst
að við munum skoða málið í ljósi af-
stöðu sveitarstjórnarinnar sem er
samstarfsaðili okkar í þessu máli,“
segir Kristján.
Í dag er eigin raforkuframleiðsla
RARIK um 15% og segir Kristján
ljóst að nokkuð sé í húfi fyrir fyr-
irtækið. „Við höfum stefnt að því að
virkja þarna til þess að auka okkar
eigin orkuöflun og gerum ráð fyrir
því að geta selt orkuna áfram. Við
höfum lagt allmikla fjármuni í at-
huganir á þessu máli, rannsóknir,
umhverfismat og annað slíkt, vegna
þess að við höfum áhuga á að virkja
þarna. Um er að ræða verulega
aukningu á orkuframleiðslu RARIK
ef af virkjuninni verður. Við erum þó
líka að skoða aðra kosti, til dæmis
Hólmsárvirkjun í Skaftártungu í
samstarfi við Landsvirkjun,“ segir
Kristján.
Skiptar skoðanir um völd til að
gefa út framkvæmdaleyfi
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra, segir málið í
sjálfu sér ekki á sínu borði á þessu
stigi, en ljóst sé að ákveðinnar
óvissu gæti í málinu núna. Sér hafi
skilist að RARIK vilji halda því til
streitu að reyna að fá virkjanaleyfi á
Villinganesi. „Nú er komin heimild
frá Alþingi og jákvætt umhverfis-
mat, en sveitarfélagið á eftir að gefa
út framkvæmdaleyfi, og að því loknu
er það mitt hlutverk að gefa út virkj-
analeyfi. Við hér í ráðuneytinu höf-
um túlkað framkvæmdaleyfi sveit-
arfélaga þannig að það eigi ekki að
byggjast á pólitískum skoðunum
heldur því að allt sem gert hefur
verið sé lögum samkvæmt, en aldrei
hefur reynt á þetta og ljóst að það
eru skiptar skoðanir um hvernig eigi
að túlka framkvæmdaleyfið. Ég ber
fulla virðingu fyrir valdi sveitarfé-
laga og geri mér grein fyrir því að
sveitarfélög fara með skipulagsmál
á sínum stöðum “ segir Valgerður.
Hún bendir á að Sjálfstæðisflokk-
ur hafi kúvent í málinu, en meðan
flokkurinn var í samstarfi við Fram-
sóknarflokkinn hafi hann undirbúið
að farið yrði í orkufrekan iðnað í
Skagafirði. Þá sé það ekki rétt, sem
fram hafi komið hjá heimamönnum,
að þetta sé óhagkvæm virkjun.
„Framleidd kílóvattstund er þarna
1,66 en keypt kílóvattstund frá
Landsvirkjun er á um það bil 2,50
þegar ekki er tekið tillit til flutnings.
Þannig að þetta er hagkvæmur
kostur og eðlilegt að RARIK vilji
auka eigin framleiðslu og minnka
þannig aðkeypta raforku.“
Valgerður bendir einnig á að um-
hverfismat vegna virkjunarinnar
hafi verið jákvætt, þó að vísu hafi
þar verið sett ákveðin skilyrði, til
dæmis hvað varðar fiskgengd.
„Virkjanir hafa alltaf áhrif á um-
hverfið, en þessi virkjun kom alls
ekki illa út úr rammaáætlun,“ segir
Valgerður.
tímabært að fara í þessa virkjun, en
meirihluta í Skagafirði á þessu kjör-
tímabili mynda sjálfstæðismenn og
vinstri-grænir.
Gísli segir að það komi á óvart
þegar úrskurður ráðuneytisins er
lesinn hversu margt er tínt til á móti
virkjuninni. Meðal annars komi
fram að ráðuneytið telji það vera
hlutverk framkvæmdaaðilia og eftir
atvikum annarra leyfisveitenda að
meta hvort réttlætanlegt sé að ráð-
ast í virkjunarframkvæmdir miðað
við líftíma virkjunar. „Þetta finnst
mér sýna að ráðuneytið er greini-
lega með efasemdir um það og vill
ekki sjálft segja til um hvort þetta sé
réttlætanlegt eða ekki,“ segir Gísli.
Tökum málið til
rólegrar íhugunar
Kristján Jónsson, rafmagnsveitu-
stjóri Rafmagnsveitna ríkisins, seg-
ir fyrirtækið ekki hafa tekið afstöðu
til virkjunarmálsins ennþá. Við
munum meta stöðuna í ljósi þess
sem nú hefur gerst og taka málin til
rólegrar íhugunar. Kristján bendir á
að RARIK hafi í sjálfu sér heimild til
reppi eru
um þetta
RIK sé al-
gir að sér
órnin láti
stöðu við
g nauðsyn
hafa sagt
virkjunina
ð þekkjum
áratugi að
um finnist
ð fara að
eru ýmsir
hálendinu,
tir,“ segir
væmt því
maáætlun,
væm.
nn höfðu
ánni
ingarnar í
r haft það
kja og var
nn. Sjálf-
r og Sam-
ekki væri
rðar um Villinganesvirkjun
ástæður
nganesi
Morgunblaðið/Ásdís
erðamennska aukist verulega í Skagafirði en
úfrasiglingu niður Jökulsá vestri í Vesturdal.
Gísli
Gunnarsson
Kristján
Jónsson
elva@mbl.is
HÉR skal fyrst vikið aðíþróttaaðstöðu í MR.Vitnað verður til skóla-skýrslu frá miðjum 9.
áratugnum, og hér er átt við 20. öld,
– ekki hina 19. Þar segir: „Leikfimi-
kennsla fór fram með sama sniði og
áður: Bekkir skiptust á um að vera
inni í „litla salnum“ í leikfimihúsi
[frá 19. öld] og í „stóra salnum“, þ.e.
á hlaupum kringum Tjörnina eða í
þrekþjálfunartækjum í gamla bíl-
skúrnum.“ – Þessi orð eru einföld,
en er þetta sæmandi?
Einar heitinn Heimisson var ein-
hver hæfileikaríkasti nemandi, sem
ég hef kynnst, og hann var góður
drengur. Honum rann til rifja tóm-
læti í garð MR, og hann tók fyrir að-
stæður skólans í tímaritinu Þjóðlífi í
septembermánuði 1988. Einar reif-
aði þar skýrslu Vinnueftirlits ríkis-
ins um húsnæði MR, sem gerð var
tveimur árum áður. Þar kom fram,
að af öllum vistarverum MR, 68
talsins, reyndist engin í lagi. –
Vinnueftirlitið gerði alvarlegar at-
hugasemdir við „gamla bílskúrinn“
fyrir þrekæfingarnar. Síðan segir:
„Skúr þennan telur Vinnueftirlitið
óhæfan með öllu og raunar mats-
atriði hvort hann geti talist í hópi
húsakynna eða ekki.“ – Um þetta
þarf ekki að hafa mörg orð. En hvað
um mennina með háleitu ræðurnar
allar um mikilvægi menntunar og
nauðsyn þess að stuðla að þroska og
hreysti æskumanna? Myndu þeir
menn láta bjóða sér upp á þrekæf-
ingar í slíkum „húsakynnum“?
Í umfjöllun Einars Heimissonar í
Þjóðlífi er minnst á þá hugsanlegu
lausn, að MR fái lóð KFUM við
Amtmannsstíg. Guðni Guðmunds-
son rektor sagði í viðtali um þetta
efni: „Þau kaup á einungis að líta á
sem lóðakaup en ekki húsnæðis-
kaup.“ Einar hafði rætt við ýmsa
kennara MR. Hann sagði síðan
m.a.: „Óttast margir það mjög, að ef
fjárveitingar fást ekki, líkt og yfir-
leitt hefur orðið raunin um Mennta-
skólann í Reykjavík, festist KFUM-
húsið í sessi sem kennsluhús.“ –
Ótti manna reyndist réttur. Skólinn
fékk KFUM-húsið árið 1990, og þar
hefur verið kennt sl. tólf ár. Allir
eru þó sammála um, að þetta sé
„bráðabirgðahúsnæði“. – En hve
lengi er hægt að ætlast til, að MR
noti bráðabirgðahúsnæði, – í aldar-
fjórðung, 30 ár eða kannski enda-
laust? Er þetta sæmandi?
Guðni Guðmundsson rektor hafði
skýr orð um framkomu ríkisins við
MR við skólauppsögn 1984. Hann
kvaðst lengi áður hafa hlýtt á for-
vera sína kvarta við skólaslit vegna
þrengsla og aðgerðaleysis stjórn-
valda í húsnæðismálum skólans.
„Mörgu hefur verið lofað og ýmsar
fagrar fyrirætlanir verið á prjónun-
um.“ Og Guðni sagði einnig: „Ég
verð að segja það skýrt og skor-
inort, að öll meðferð á
húsnæðismálum þessa
skóla, allt frá bygg-
ingu Casa nova fyrir
um 20 árum, er
hneyksli.“ – Menn
geta sjálfir lagt mat á
það með hliðsjón af
því, sem hér hefur áð-
ur verið rakið, hvort
„hneyksli“ sé rétta
orðið í þessum efnum.
Hér er rétt að geta
þess að MR hefur
þrátt fyrir allt átt sér
stuðningsmenn í hópi
áhrifamanna. Má hér
t.a.m. nefna Geir Hall-
grímsson, en hann sá jafnan til þess
í forsætisráðherratíð sinni að
ákveðin upphæð var sett á fjárlög
ár hvert til lóðakaupa handa skól-
anum. Þá er þess einnig getið í
skýrslu MR veturinn 1994–1995, að
húsið á Amtmannsstíg 2 hafi verið
keypt handa honum. Reykjavíkur-
borg hefur fallist á að setja nokkra
fjármuni til að styrkja að hluta end-
urbætur á því húsi.
Fyrstu verðlaun í samkeppni um
skipulag Menntaskólareitsins hlaut
hugmynd arkitektanna Lenu
Helgadóttur og Helga Hjálmars-
sonar. Er á næstu árum fyrirhugað
að mynda þorp úr húsum skólans,
þar sem tillaga Lenu og Helga verð-
ur lögð til grundvallar. Elísabetar-
hús og tengibygging við Casa nova
eru fyrsti áfangi skólaþorpsins, og á
heimasíðu MR er mynd af því.
Davíð S. Jónsson forstjóri var
einstakur höfðingi, og hann hafði
hlýjar taugar til MR. Davíð átti
ágæta eiginkonu, Elísabetu Sveins-
dóttur Björnsson, en hann missti
hana 5. maí 1996. Nokkru síðar til-
kynnti Davíð að hann og fjölskylda
hans hefðu ákveðið að gefa Mennta-
skólanum í Reykjavík
fasteignina Þingholts-
stræti 18, til minning-
ar um Elísabetu. Þessi
gjöf til skólans er ein-
stök í sögu hans. Dav-
íð lést 11. maí 1998.
Þessara merku hjóna
og fjölskyldu þeirra
verður lengi minnst í
MR. Ríkisvaldið féllst
á að MR veitti gjöfinni
viðtöku og það lagði
fram fé til að gera hús-
ið upp sem kennslu-
húsnæði og láta reisa
nauðsynlega tengi-
byggingu. Þetta fram-
lag ber að meta. Af þessum sökum
hefur orðið gjörbylting í skólanum
til kennslu í raungreinum og tölvu-
fræði. – Óvíst er, hvernig farið hefði
fyrir MR, ef þessi mikla breyting til
hins betra hefði ekki orðið. Hafa ber
hér í huga, að töluverð samkeppni
er milli framhaldsskólanna um ný-
nema. En nemendur MR hafa víða
borið merki hans hátt og aukið
hróður hans mjög, eins og sjá má á
heimasíðu skólans, og aðsókn að
honum hefur verið mikil.
Þá skal að lokum vikið að þeim
orðum Steingríms Ara Arasonar í
Ráðhúsinu 15. apr. sl., að í MR
„lægju menningarsöguleg verð-
mæti undir skemmdum.“ – Gamla
skólahúsið er tvímælalaust með
allra merkustu byggingum í
Reykjavík, það er hluti af frægi
húsaröð, og húsið hefur lengi sett
sterkan svip á miðbæinn. Það var
aðsetur Alþingis 1845–1879, þar var
þjóðfundurinn 1851 um stjórnskip-
an Íslands, og þar sat Jón Sigurðs-
son sín þing. Í gamla skólahúsinu
hafa starfað ýmsir mikilhæfir kenn-
arar, og þar hafa fjölmargir merkir
menn notið kennslu og öðlast
þroska. – Alþingi hlýtur að auðsýna
þessum stað tilhlýðilega ræktar-
semi og umhyggju. Til eru álits-
gerðir um gamla skólahúsið, og af
þeim má ljóst vera, að fullyrðing
Steingríms Ara er síst orðum aukin,
og reyndar er töluverð hætta á því,
að verðmæti þessi geti tortímst með
skjótum hætti. Norrænar frænd-
þjóðir okkar hafa lagt mikla áherslu
á að varðveita með tryggum hætti
merk menningarverðmæti og kost-
að þar miklu til. Þetta er einfaldlega
talið eðlilegt með menningarþjóð-
um.
Ef við, sem nú erum ofar moldu,
höfum daufan skilning á nauðsyn
þess að varðveita vel hin einstæðu
menningarsögulegu verðmæti í
Menntaskólanum í Reykjavík og
látum hjá líða að gera hér augljósa
skyldu okkar, mun sagan kveða upp
þungan dóm yfir okkur. Þeim dómi
verður ekki áfrýjað.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þess var minnst í fyrra að liðin voru 150 ár frá Þjóðfundinum sem haldinn var á Sal MR 1851.
Um örlög og menning-
arsöguleg verðmæti
MR
Ef við höfum daufan
skilning á nauðsyn þess
að varðveita vel hin
einstæðu menningar-
sögulegu verðmæti í
Menntaskólanum í
Reykjavík, segir Ólafur
Oddsson, og látum hjá
líða að gera hér aug-
ljósa skyldu okkar,
mun sagan kveða upp
þungan dóm yfir okkur.
Ólafur Oddsson
Höfundur er kennari.
ss sem virkjunin myndi nýtast sem
fl fyrir svæðið ef bilanir yrðu í raf-
erfinu. Skipulagsstofnun leitaði um-
r sveitarstjórnar sveitarfélagsins
fjarðar, Akrahrepps, Náttúruverndar
s, veiðimálastjóra, Orkustofnunar,
ar- og viðskiptaráðuneytisins, Ferða-
áðs, Landgræðslu ríkisins, Vegagerð-
ar og Þjóðminjasafns Íslands vegna
s.
kipulagsstofnun féllst á áformin
skurði Skipulagsstofnunar frá 24.
er 2001 var fallist á áform Héraðs-
með þremur skilyrðum. Hið fyrsta var
mráði við veiðimálastjóra yrði lagð-
arlækur sem gerði virkjunina fisk-
, í öðru lagi að tryggt yrði lágmarks-
i um virkjunina í samráði við
málastjóra og þriðja skilyrðið var að
ngarminjar sem færu undir lón yrðu
akaðar og vegtenging og vinnubúðir í
Tyrfingsstaða yrðu vel staðsettar í
samráði við Fornleifavernd ríkisins. Í úr-
skurði Skipulagsstofnunar kom fram að allt
að 33 MW virkjun með 1,7 ferkílómetra inn-
takslóni myndi færa hluta af gljúfrum Jök-
ulsánna í kaf og skerða þar jarðmyndanir,
fjölbreytt landslag og gróðurfar ásamt varp-
stöðvum heiðargæsar og hrafns. Taldi stofn-
unin þó að áhrifin yrðu ekki umtalsverð þar
sem líkur væru á því að svipaða fjölbreytni í
náttúrufari væri að finna í gljúfrum Jökuls-
ánna ofar í Austur- og Vesturdal, en hins
vegar væri ljóst að yfirbragð svæðisins
myndi gjörbreytast með tilkomu lónsins.
Umhverfisráðherra staðfesti úrskurð
Skipulagsstofnunar
Siv Friðleifsdóttir, umhverfisráðherra,
staðfesti svo á dögunum úrskurð Skipulags-
stofnunar. Ráðuneytinu bárust 10 kærur en í
niðurstöðu ráðuneytisins kom fram að fyr-
irhuguð framkvæmd, að teknu tilliti til
þeirra skilyrða sem Skipulagsstofnun setti,
muni ekki hafa umtalsverð umhverfisáhrif.
un
órðungsgamlar