Morgunblaðið - 01.11.2002, Síða 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2002 33
Á SJÖTTA áratugnum fer flugið
að verða almenningseign í löndun-
um í kringum okkur. Við erum þar
sem annars staðar örfáum skrefum
á eftir. Fjarlægðin lengir leiðina inní
þyrlu- og þotuöldina en förum ofar
skýjum þegar við höfum náð að sigla
í gegnum breytingarnar. Loftleiðir
voru á sínum tíma með burðarmestu
vélar á flugleiðinni yfir Atlantshafið
og Atlanta er stærsta flugfélag sinn-
ar tegundar í heiminum í dag með á
þriðja tug júmbóþotna í rekstri auk
annarra. Síðari þættir hinnar stór-
merku heimildarmyndaraðar Flug-
saga Íslands rekja síðari hluta 20.
aldarinnar fram á þennan dag.
Flugið hefur okkur aldrei verið
nauðsynlegra, fátt bendir til að sag-
an verði fullsögð í náinni framtíð en
fyrstu kaflarnir eru nú skráðir með
miklum sóma. Kvikmyndagerðar-
fólkið hefur farið glöggt ofaní saum-
ana á tiltækum heimildum; sem það
hefur leitað uppi hjá fréttastofum,
söfnum, stofnunum og einstakling-
um, hér og erlendis. Að ógleymdum
auglýsingunum sem varpa skemmti-
legu ljósi á tíðarandann síðustu ára-
tugina. Viðbótar kvikmyndataka og
hljóðvinnsla er einstaklega faglega
unnin svo nýtt efni og gamalt renna
saman í ángægjulega og fræðandi
heild sem bæði er skemmtileg á að
horfa og ómetanleg heimild um
ókomin ár.
Við upphaf sjötta áratugarins
mótaðist starf flugfélaganna tveggja
í þá mynd sem landsmenn áttu eftir
að þekkja um árabil. FÍ annaðist
innanlandsflug og nágrannalönd í
Evrópu á meðan Loftleiðir festu sig
í sessi á Norður-Atlanshafsflugleið-
inni. Um tíma var Loftleiðir stór-
veldi sem dafnaði í skjóli lágfar-
gjalda, ekki síst á meðan risavaxnar
(á þeirra tíma mælikvarða) skrúfu-
vélar félagsins voru þær stærstu á
flugleiðinni – og stóðu fyllilega undir
gælunafniu „monsarnir“ (monsters).
Þotuöldin beið handan hornsins.
Monsarnir góðu úreltust og fengu
nýtt hlutverk sem grunnurinn að
stórveldinu Cargolux – sem lengi
var að hluta til í eigu Íslendinga.
Loftleiðir skiptu yfir í DC 8 en FÍ,
sem reið á vaðið í þotumálum hér-
lendis, fjárfesti í Boeing 727 og allt
gekk vel um sinn. Vélar „The Hippie
Airline flugu linnulaust yfir hafið,
kjaftfullar af síðhærðu æskufólki,
árin út og inn.
Allir góðir tímar taka enda, stend-
ur þar, og flugvélarnar fóru smám
saman stækkandi og urðu hag-
kvæmari, því leið ekki á löngu uns
flugið varð almenningseign – á Ís-
landi sem annars staðar. Þar með
hófst fyrir alvöru fargjaldastríð sem
ekki er séð fyrir endann á. Til að
mæta harðnandi samkeppni samein-
uðust flugfélögin að lokum undir
Flugleiðanafninu og síðan hefur
saga þess verið farsælli en margra
annarra og þekktari keppinauta.
Samruninn var erfiður, ekki síst til-
finningalega.
Íslendingar hafa ekki farið var-
hluta af áföllum á fyrstu öld flugsins
frekar en aðrir. Í Flugsögunni eru
rakin hörmulegustu slysin. Frá
Héðinsfirði norður, til Sri Lanka.
Flugsaga Íslands rifjar upp
marga og merkilega sérkafla einsog
þátt Björns Pálssonar sjúkraflug-
manns. Hugaðs og farsæls forystu-
manns og þjóðsagnapersónu sem
hlekktist ekki á í sínu erfiða starfi
uns uns yfir lauk í flugslysi 1973.
Fjallað um stóran þátt Flugmála-
stjórnar Íslands á N-Atlanshafi og
flugstarfsemi Landhelgisgæslunnar,
sem hefur verið snar þáttur hennar
frá árinu 1955. Gæslan sinnir
sjúkra- og björgunarflugi auk
gæslu- og ískönnunarflugs o.fl., o.fl.
Ekki gleymist sá sérstæði kafli er
flugfélagið Flughjálp stundaði
hjálparflug við hrikalegar aðstæður
í stíðshrjáðri Nígeríu á tímum borg-
arastyrjaldarinnar. Þar unnu vaskir,
íslenskir flugliðar sannkallaðar
hetjudáðir. Síðar keypti Hjálpar-
stofnun kirkjunnar flugreksturinn.
Í tengslum við byltinguna þegar
flugferðir urðu að lokum á færi al-
mennings, kemur mjög við sögu
kafli Guðna Þórðarsonar, löngum
kenndur við ferðaskrifstofu sína
Sunnu. Hann varð manna fyrstur til
að skipuleggja orlofsferðir til út-
landa, en þessi merki frumkvöðull
lenti með fyrsta ferðamannahópinn
á Mæjorku árið 1958 – sem þá var í
8–9 tíma fjarlægð! Síðar fór Guðni
út í umsvifamikinn flugrekstur (Air
Viking), en einokun og landlæg
þröngsýni voru meðal erfiðra ljáa í
kargaþýfi viðskiptalífsins á þeim ár-
um sem stöðvuðu framgang fyrir-
tækisins.
Í rauninni er saga Air Viking, sem
rak þrjár þotur þegar mest var um-
leikis, saga flestra annarra tilrauna
að koma á fót öðrum flugrekstri hér-
lendis en risanna tveggja. Uns Arn-
grímur Jóhannsson stofnaði Air Atl-
anta ásamt eiginkonu sinni Þóru
Guðmundsdóttur. Arngrímur, sem
var yfirflugstjóri hjá Air Viking,
hefur að nokkru leyti byggt rekstur
sinn á hugmyndum brautryðjandans
Guðna, sem varð m.a. fyrstur manna
til að koma auga á risavaxin við-
skipti pílagrímaflugsins. 16 ára saga
Air Atlanta er ævintýri líkust og
samnefnari fyrir þann heillandi
heim sem tengist fluginu, mestu
samgöngubyltingu sögunnar.
Ofar skýjumSJÓNVARPIÐHeimildamynd
3. þáttur: Flug verður almenningseign. 4.
þáttur: Þotuöld. Handrit og umsjón: Rafn
Jónsson. Framleiðendur: Anna Dís Ólafs-
dóttir og Jón Þór Hannesson. Kvikmynda-
taka: Freyr Arnarson ofl. Hljóðsetning:
Nick Carthcart-Jones. Hljóðupptaka:
Freyr Arnarson. Tónlist: Máni Svaf-
arsson. Grafík: Bjarki Guðjónsson og Óm-
ar G. Samsetning: Örn Sverrisson. Þulur:
Kristján Franklín Magnús. Kvikmyndir:
Kvilmyndasafn Íslands ofl. Ljósmyndir:
Ljósmyndasafn Reykjavíkur, Flugleiða
ofl. 2 x 30 mín. Sjónvarpið, 20. 27. okt.
2002. Íslensk heimildarmynd. Sagafilm
2002.
FLUGSAGA ÍSLANDS


1⁄2
Sæbjörn Valdimarsson
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. kl. 11-18,
lau. kl. 11-15
Húsgögn
Sérpantanir
helgina 1. til 3. nóv
OPIÐ HÚS
Við opnum glæsilegustu innanhúss
golfaðstöðu landsins! Púl, sviti og sveifla,
kynningar, tilboð og fleira skemmtilegt alla
helgina. Komdu í heimsókn og prófaðu!
laugardagur
Opið hús fyrir alla
13:00 - 18:00
10:00 - 17:00
Hljómsveitin Land og Synir halda uppi alvöru fjöri
ásamt kennurum húsanna í risa hjólatíma
- 70 hjól í stóra salnum! Kl. 18:00-20:00
Tilboð á líkamsræktarkortum
Opnum tvo fullkomnustu golfherma landins
- allir geta prófað!
Framleiðendur hermanna verða á svæðinu
og kenna á græjurnar
Bob Brankely kynnir The Egde
- það nýjasta í golfinu
P.G.A. kennarar verða á svæðinu
og gefa góð ráð og leiðbeiningar
Golfverslanirnar Hole in One og Golfbúðin Strandgötu
kynna sínar vörur
Verslun Sporthússins opnar
- opnunar tilboð
Freddy tískusýning
EAS fæðubótaefna kynning
Boxaðstaðan opnar
- atvinnumenn sýna réttu höggin
Maximize fæðubótaefna kynning
Púttkeppni á nýja 200 m2 púttvellinum
Drivekeppni í nýju golfhermunum
utanlandsferðir f. tvo til Manchester
dregnar út
„Live“ spinningtímiföstudagur
sunnudagur
3
Sporthúsið Dalsmári 9-11 201 Kópavogur S: 564 4050 www.sporthusid.is
ze
to
r