Morgunblaðið - 05.12.2002, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Jæja, – batnandi manni er best
að lifa. Kærar þakkir til Sverris
Leóssonar fyrir skjót svör og við-
unandi yfirbót sem hann sendi sem
svar við grein minni, „Karlremba
að norðan“, hinn 3. desember sl.
Það er gott að heyra það að
Sverrir metur nú persónu Katrínar
Fjeldsted að verðleikum, viður-
kennir að hún sé vel menntuð og
hafi starfað af metnaði sem læknir,
borgarfulltrúi og alþingismaður.
Þar með er hann að viðurkenna að
það sem hann sagði í grein sinni 30.
nóvember sl. að riði baggamun til
sigurs, það er: „undirstaðan, að-
faraleiðin og hvernig ímynd við-
komandi hafi skapað sér hjá al-
menningi“, eigi nákvæmlega við um
alþingismanninn Katrínu Fjeldsted.
Enn betur þakka ég fyrir aðsent
brot úr þætti Kristjáns Þorvalds-
sonar á Rás 2 „Sunnudagskaffi“,
þar sem Kristján ræðir við Katrínu,
Guðlaug Þór og Sigurð Kára, það
sendir hann sem sönnun þess hve
„fúl“ Katrín hafi verið eftir próf-
kjörið. En það, að hún hafi verið
„fúl“, er það eina sem hann við-
urkennir að hann hafi skrifað um
Katrínu í fyrrnefndri grein sinni 30.
nóv.
Þetta aðsenda brot úr sunnu-
dagsspjalli er betri sönnun en
nokkuð það sem ég get skrifað til
að undirstrika hve róleg og yfirveg-
uð Katrín var. Reyndar talaði Guð-
laugur Þór aðallega og ræddi um að
konur í Sjálfstæðisflokknum kæmu
sterkar inn. Náði þó ekki að telja
upp fjölda kvenna á öllum fingrum
annarrar handar, sem verður að
teljast rýrt í roðinu hjá stærsta
sjórnmálaflokki landsins, sem þar
að auki starfrækir fleiri kvenfélög
innan sinna vébanda en aðrir
stjórnmálaflokkar. Samanber
„Hvöt“ í Reykjavík og fleiri kven-
félög út um allt land undir hatti
„Landssambands sjálfstæðis-
kvenna“ og samtök sem kallast
„Sjálfstæðar konur“.
Eru konur í Sjálfstæðisflokknum
raunverulega svo óframbærilegar
miðað við konur annarra flokka?
Ég hef aldrei verið kvenréttinda-
kona í hefðbundinni merkingu þess
orðs og mér vitanlega ekki heldur
Katrín. En ég dáist að henni fyrir
að hafa kjark til að tala af hrein-
skilni um stöðu kvenna í Sjálfstæð-
isflokknum. Og í raun finnst mér
það lítilþægni ef konur í framvarð-
arsveit þar gera það ekki.
Ég skil það vel að Sverrir minn-
ist ekki á aðrar ávirðingar um
Katrínu og konur sem tóku yfir
heilsíðudálk í grein hans, og ekki
nenni ég að endurtaka þær. Að lok-
um: Mikið var ég glöð að ég skyldi
ná háa c-inu – því hef ég ekki náð í
15 ár, enda nokkur vorkunn því ég
söng mitt fyrsta óperuhlutverk árið
1952.
Eftir Þuríði
Pálsdóttur
Höfundur er óperusöngkona.
„Það er gott
að heyra
það að
Sverrir met-
ur nú per-
sónu Katrínar Fjeldsted
að verðleikum.“
Yfirbót út-
gerðarmanns
á Akureyri
AÐ undanförnu hefur töluvert
verið fjallað um stöðu Sements-
verksmiðjunnar hf. á Akranesi
bæði á Alþingi og í fjölmiðlum.
Þingmenn Vinstrihreyfingarinnar
-græns framboðs hafa lagt tvær
þingsályktunartillögur fram á Al-
þingi sem lúta að starfsemi verk-
smiðjunnar. Í fyrsta lagi er tillaga
um að athugað verði hvort danska
fyrirtækið Aalborg Portland stundi
undirboð á íslenskum sements-
markaði. Hin tillagan lýtur að því
að gerð verði úttekt á mögulegu
hlutverki verksmiðjunnar í fram-
tíðinni, einkum hvað varðar förgun
orkuríkra úrgangsefna. Iðnaðar-
ráðherra hefur ekkert viljað gefa
sig að málinu og hefur fyrst og
fremst brugðist við málflutningi
undirritaðra með önugheitum.
Danir vilja ráða íslenska
markaðnum
Á viðskiptasíðu Nordjyllandske
Stiftstidende 7. september sl. er ít-
arleg grein, þar sem fjallað er um
endurkomu Aalborg Portland inn á
íslenska markaðinn. Þar talar
blaðamaðurinn Niels Brauer við
framkvæmdastjóra Portlands um
„Strandhögg á íslenska markaðn-
um“. (Portland har sat sig tungt på
Island.) Hann nefnir að fyrirtækið
hafi náð 25% markaðshlutdeild hér
á landi á aðeins tveimur árum.
Einnig er rætt við Sören Vinter,
framkvæmdastjóra Aalborg Port-
land. Hann segir að fyrirtækið hafi
verið ráðandi á íslenska markaðn-
um frá 1903 til 1960 og sé nú kom-
ið til að ná þeirri stöðu aftur eftir
40 ára fjarveru. Forstjórinn segir
markmiðið að sjálfsögðu vera að
ná sterkari stöðu á íslenskum sem-
entsmarkaði og segir beinlínis í
viðtalinu að hann líti á Ísland sem
heimamarkað Aalborg Portland.
Það liggur fyrir að útsöluverð á
sementi frá Aalborg Portland hér
á landi er það sama eða lægra en
verðið í Danmörku. Fyrirtækið
tekur á sig allan flutningskostnað
og meira til í því augnamiði að
undirbjóða Sementsverksmiðjuna
á Akranesi. Risafyrirtæki á evr-
ópskum sementsmarkaði virðast
hafa skipt álfunni á milli sín þann-
ig að hver fái sitt heimaland og Ís-
land komið í hlut Aalborg Port-
land.
Aalborg Portland notar alþekkt-
ar aðferðir stórfyrirtækja til þess
að losna við smáframleiðendur á
heimamarkaði. Þær snúast um að
beita undirboðum þar til minni
framleiðendur gefast upp fjárhags-
lega og þegar því marki er náð er
verðið hækkað smám saman þar til
salan fer að skila þeim arði sem til
er ætlast. Aalborg Portland hefur
náð markaðshlutdeild sinni á Ís-
landi með því að nota undirboð og
stefnir á enn frekara strandhögg
hér á landi. Það liggur fyrir að ef
ekkert verður að gert fer Sements-
verksmiðjan á Akranesi á hausinn.
Fyrir utan atvinnuþáttinn í málinu
er engu líkara en að iðnaðarráð-
herra hafi ekki áttað sig á því að
framtíðarhlutverk verksmiðjunnar
í förgun orkuríkra úrgangsefna
getur verið afar mikilvægt fyrir ís-
lenskt samfélag. Mörg slíkra úr-
gangsefna sem falla til í landinu,
eins og t.d. úrgangsolíur, hjólbarð-
ar og plastefni, valda minni meng-
un en kolin sem brennt er í verk-
smiðjunni í dag.
Framtíðarhlutverk sements-
verksmiðjunnar
Í ljósi þess að þjóðum heimsins
verður gert að koma sínum úr-
gangi fyrir á heimaslóðum í fram-
tíðinni er alveg óskiljanlegt að rík-
isstjórn Íslands skuli ekki eygja þá
möguleika sem við Íslendingar höf-
um með framtíðarrekstri verk-
smiðjunnar á Akranesi. Ef iðnað-
arráðherra og ríkisstjórnin opna
ekki augun fyrir því sem er í húfi
munu Íslendingar síðar þurfa að
leggja út í gríðarlegar fjárfesting-
ar til að farga þessum úrgangi á
viðunandi hátt. Slíkar förgunar-
stöðvar munu kosta mörg hundruð
milljónir ef ekki milljarða króna. Í
þessu máli getur skammsýnin ver-
ið dýr. Í máli Sementsverksmiðj-
unnar á Akranesi er því mikið í
húfi. Annars vegar er um rótgróið
og mikilvægt iðnfyrirtæki að ræða
sem með umsvifum sínum og at-
vinnusköpun hefur verulega þýð-
ingu. Hins vegar gæti ofn verk-
smiðjunnar gegnt stóru hlutverki
við förgun orkuríkra úrgangsefna
og þannig nýst vel í umhverfislegu
tilliti. Vinstrihreyfingin - grænt
framboð leggur þunga áherslu á
hvort tveggja; að hlúa að fjöl-
breyttri iðnaðar- og atvinnustarf-
semi og á sama tíma styðja um-
hverfisvernd og sjálfbæra þróun.
Ríkið á sem eigandi verksmiðjunn-
ar að styðja við bakið á henni í
ójafnri samkeppni við hinn erlenda
risa, vegna þess að þannig eru
hagsmunir þjóðarinnar einfaldlega
best tryggðir. Tilvist sementsverk-
smiðjunnar tryggir samkeppni
hérlendis á sementsmarkaði, auk
hagkvæmrar og umhverfisvænnar
förgunar orkuríkra úrgangsefna.
Til viðbótar áðurnefndum þings-
ályktunartillögum um málefni
verksmiðjunnar höfum við lagt til
að fjármálaráðherra verði heimilað
að auka hlutafé verksmiðjunnar í
fyrirtækinu um allt að 500 millj.
króna. Á þá tillögu mun reyna í at-
kvæðagreiðslu eftir þriðju umræðu
fjárlaga nk. föstudag.
Eftir Árna Steinar
Jóhannsson og
Jón Bjarnason
„Ríkið á sem eigandi
verksmiðjunnar að
styðja við bakið á henni
í ójafnri samkeppni við
hinn erlenda risa ...“
Höfundar eru þingmenn Vinstri-
hreyfingarinnar - græns framboðs.
Árni Steinar Jón
Á meðan ráðherrann sefur
UNDANFARNAR vikur hafa mál-
efni eldri borgara verið talsvert til
umræðu í ræðu og riti. Fjölmiðlar
hafa sýnt þessum málum töluverðan
áhuga og er það vel. En hverjar eru
ástæðurnar fyrir því að kastljós fjöl-
miðla hefur beinst að málum aldraðra
upp á síðkastið? Hér verður leitast við
að varpa örlitlu ljósi á fáein atriði í því
sambandi og draga síðan ályktanir í
lokin.
Mönnum er vafalaust í fersku
minni þegar heilbrigðisyfirvöld létu
þau boð út ganga í haust að loka yrði
deild fyrir heilabilað eldra fólk á
Landakotsspítala. Um var að ræða
varnarlausa einstaklinga þar sem
hinn alvarlegi sjúkdómur hafði svipt
þá allri getu til að bjarga sér sjálfir.
Aðstandendur sjúklinganna mót-
mæltu kröftuglega þessum ákvörðun-
um og gátu afstýrt því að sjúkling-
arnir væru sendir heim. Fjölmiðlar
tóku afstöðu með sjúklingunum og
aðstandendum þeirra og veittu þeim
um leið mikilvægan stuðning.
Það næsta sem kom málefnum
eldri borgara í fréttir fjölmiðla var frá
blaðamannafundi sem Félag eldri
borgara í Reykjavík og nágrenni boð-
aði til 22. október sl. Þar kom fram að
félagið taldi sig knúið til að höfða mál
gegn ríkinu vegna ranglátrar skatt-
lagningar ávöxtunarhluta lífeyris-
sjóðsgreiðslna. Málið var þingfest í
héraðsdómi þennan sama dag og
verður fróðlegt að fylgjast með fram-
vindu málsins og niðurstöðu.
Þá er að nefna nýlegt mál sem mik-
ið hefur verið fjallað um, en hér er átt
við starf og niðurstöðu nefndar sem
ríkisstjórnin setti á laggirnar til að
fjalla um stefnu og aðgerðir ríkis-
valdsins í málum sem varða afkomu
og aðbúnað aldraðra. Félagasamtök
eldri borgara hafa lengi háð baráttu
fyrir bættum kjörum, þar á meðal að
knýja á um hækkun grunnlífeyris al-
mannatrygginga, hækkun skattleys-
ismarka, bætta heimaþjónustu, fjölg-
un hjúkrunarrýma o.fl. Hér ekki
ætlunin að fjalla um niðurstöður
nefndarinnar, þær hafa verið ræki-
lega kynntar í fjölmiðlum og sitt sýn-
ist hverjum um árangurinn, en vissu-
lega tókst að þoka málum í rétta átt
þó að margir hefðu vonast til að skref-
in yrðu stærri.
Að síðustu í þessari upptalningu er
ástæða til að fjalla nokkuð um mál
sem nú er í brennidepli varðandi eldri
borgara, þ.e. ákvörðun félagsmála-
ráðs Reykjavíkur um að leggja niður
félagsstarf í fimm félagsmiðstöðvum
og sameina það starfi þeirra níu sem
eftir eru. Rökin munu m.a. vera
sparnaður hjá borginni. Það er án efa
virðingarvert og nauðsynlegt fyrir
Reykjavíkurborg að sýna ráðdeild og
sparnað í rekstri, en það er ekki stór-
mannlegt að ráðast á garðinn þar sem
hann er lægstur og höggva í þennan
knérunn. Það er ekki skynsamleg
stjórnsýsla að taka veigamiklar
ákvarðanir í viðkvæmum málum án
samráðs við þá aðila sem hlut eiga að
máli eins og virðist hafa gerst í þessu
tilviki. Betra hefði verið að láta á það
reyna með samráði við starfsfólk við-
komandi stofnana hvort koma mætti
við meiri hagræðingu í þessum efnum
í stað þess að kippa henni í burtu.
Gert er ráð fyrir að þeim sem nýtt
hafa sér þjónustu hinna fimm aflögðu
félagsmiðstöðva verði boðið upp á
akstur til annarra félagsmiðstöðva,
sem hefur þá væntanlega í för með
sér nokkurn kostnað, ekki síst ef
þyrfti starfsmann með. Þetta kosta-
boð um akstur mun þó tæplega nýtast
mörgum þar sem um er að ræða há-
aldrað fólk með skerta hreyfifærni.
Aldrað fólk á oft erfitt með að aðlag-
ast breytingum og vill helst vera í um-
hverfi sem það þekkir vel og veitir því
öryggi. Aðstaða fyrir aldraða til af-
þreyingar og skapandi viðfangsefna
þarf að vera fyrir hendi. Eftir að hafa
kynnt mér þessi mál, m.a. með heim-
sóknum og viðtölum við hlutaðeigandi
aðila, finnst mér koma skýrt fram
hversu ákaflega starfsfólkið sem
vinnur á þessum stofnunum lætur sér
annt um aldraða fólkið og hlúir vel að
því bæði líkamlega og andlega. Marg-
ir hafa starfað þar árum og jafnvel
áratugum saman. Það ætti að vera
metið að verðleikum. Vonandi skoða
stjórnendur borgarinnar þetta mál
nánar og endurskoða síðan fyrirhug-
aðar aðgerðir.
Hér að framan hefur verið drepið á
nokkur mál sem varða eldri borgara. Í
þeim öllum eru þeir að heyja baráttu
fyrir réttindum sínum og tilveru á einn
eða annan hátt. Eldri borgarar virðast
eiga mjög undir högg að sækja á mörg-
um sviðum. Vilji þeir t.d. vinna og afla
sér tekna til að komast betur af er hirt-
ur af þeim bróðurparturinn með skatt-
heimtu hins opinbera. Það er oft talað
fjálglega um að eldra fólk eigi að búa á
heimili sínu sem allra lengst, en jafn-
framt er grundvellinum oft og tíðum
kippt undan slíku með háum fasteigna-
sköttum og annarri skattheimtu. Sú
hugsun verður býsna áleitin hvort við-
horf til eldri borgara séu neikvæð og
stjórnist e.t.v. af einhvers konar for-
sjárhyggju og útilokun. Þeir eru t.d.
ekki alla jafna hafðir með í nefndum og
ráðum þótt verið sé að ráðskast með
málefni þeirra. Stundum heyrist sagt
að þeir séu byrði á samfélaginu. Slík
viðhorf grafa undan sjálfstrausti og
framtakssemi hinna eldri. Fjölmiðlar
gætu átt þátt í að breyta viðhorfum til
eldri kynslóðarinnar og gera þau eðli-
legri og jákvæðari til hagsbóta fyrir
þjóðfélagsheildina. Ef manngildið er
eingöngu metið eftir þátttöku á vinnu-
markaði þá eiga eldri borgarar ekki
upp á pallborðið. Hins vegar býr fjöldi
þeirra yfir starfsorku, þekkingu og
reynslu sem gæti nýst í meira mæli en
nú er raunin.
Barátta eldri borgara
Eftir Margréti
Margeirsdóttur
Höfundur á sæti í stjórn og fram-
kvæmdanefnd Félags eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni.
„Fjölmiðlar
gætu átt
þátt í að
breyta við-
horfum til
eldri kynslóðarinnar og
gera þau eðlilegri og já-
kvæðari …“
C vítamín 400 mg
með sólberjabragði
Bragðgóðar tuggutöflur.
Eflir varnir.
Nýtt frá Biomega
Fæst í apótekum
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21
sími 551 4050
Reykjavík
Síðumúla 34 - sími 568 6076
Antik er fjárfesting
Antik er lífsstíll