Morgunblaðið - 05.12.2002, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2002 43
Í ÞEIM umræðum um breytingar
á raforkulögum sem nú liggur fyrir að
samþykkja á Alþingi hafa tekið þátt
fulltrúar stærri raforkufyrirtækja
landsins sem hafa þá túlkað sjónar-
mið sinna fyrirtækja. Þessum hags-
munum verður ógnað með gildistöku
laga þessara og því eðlilegt að þeir
reyni að gera þau tortryggileg. Þess-
um aðilum hefur líka orðið nokkuð
ágengt í því að breyta frumvarpi lag-
anna sínum fyrirtækjum í hag.
Rödd hinna fjölmörgu eigenda
minni vatnsfalla hefur hins vegar
minna heyrst og enginn hefur túlkað
viðhorf raforkunotandans í þessum
umræðum svo að ég viti til.
Af hverju er verið
að taka upp þessi lög?
Í svari iðnaðarráðherra á alþingi
um lög þessi á þingi segir m.a.:
„Breytingarnar hafa að meginefni
til falist í því að skilja í sundur ann-
arsvegar náttúrulega einkasöluþætti
raforkukerfisins, eins og flutnings- og
dreifikerfi raforku og hinsvegar þá
þætti þar sem samkeppni verður við
komið eins og við framleiðslu og sölu á
raforku. Þannig hefur verið lagður
grunnur að markaðsbúskap í raforku-
kerfi margra landa.“
Þetta svar lýsir vel ástæðunum fyr-
ir að verið er að taka upp þessi nýju
lög, en einnig má nefna að með EES-
samningnum höfum við gengist undir
að taka upp það frjálsræði í viðskipt-
um með raforku sem birtist í þessum
lögum, eins og á öðrum sviðum.
Þetta fyrirkomulag hefur ekki bara
verið talið hagkvæmt fyrir þau lönd
sem standa að þessum samningi,
heldur hafa því sem næst öll OECD-
ríkin ákveðið að taka upp frjáls við-
skipti með rafmagn.
Viðskiptalögmálið er það sama á
Íslandi og í öðrum löndum, við þurf-
um bara að huga að því að okkar að-
stæður dragi ekki úr ávinningi þess-
ara breytinga.
Vistvænt
Víðast hvar í hinum vestræna heimi
er tími stórvirkjana liðinn vegna mik-
illar röskunar á umhverfi. Í stað þess
hefur augum verið beint að minni
virkjunum sem oftast hafa lítil áhrif á
umhverfi sitt. Þannig má t.d. benda á
nýlega stofnað fyrirtæki í Noregi sem
stofnað var sérstaklega til að virkja
og reka smávirkjanir þar í landi.
Þetta fyrirtæki hefur það að mark-
miði að byggja á næstu 10 árum 500
virkjanir að meðalstærð 1,5 MW.
Þetta myndi samsvara 160 virkjun-
um á Íslandi af þessari stærð, ef
stærðarhlutföll landanna væru notuð
sem grunnur, sem væru samtals 240
MW og myndi það t.d. uppfylla alla
raforkuþörf þéttbýlissvæðisins á suð-
vesturhorni landsins.
Samanburður sem gengi út frá
strandlengju landanna myndi gefa
mun hærri tölu.
Ekki liggur fyrir úttekt á því
hversu miklir hagkvæmir möguleikar
eru hér á landi til að virkja minni
vatnsföll, en miðað við mína tilfinn-
ingu eftir að hafa skoðað málið laus-
lega eru þeir einnig meiri en þessi tala
segir til um.
Byggðavænt
Reikna má með að 10–15 ársverk
liggi í uppbyggingu hverrar virkjunar
af stærðinni 1,5 MW og ef byggðar
væru 16 slíkar á ári myndi það veita
160–240 manns vinnu að jafnaði.
Töluverður hluti þessara starfs-
manna væri af því svæði sem virkj-
unin væri byggð á og væri því hér á
ferðinni verulega góð aðstoð við
byggðastefnuna. Að lokinni uppbygg-
ingu myndi virkjunin styrkja byggð á
þeim stað sem hún væri, með því að
veita fólki á svæðinu tekjur af rekstri
hennar og viðhaldi.
Frjálst val raforkunotenda
Það sem hefur komið sumum á
óvart er hversu algengt það er að raf-
orkukaupendur skipti um raforkusala
þegar þeir geta valið milli þeirra. Á sl.
12 mánuðum skiptu t.d. 48% norskra
raforkukaupenda um sinn raforku-
sala.
Skýring á þessu er ekki endilega
verðmunur eða viðskiptakjör, heldur
ekki síður sú þörf fólks að eiga val um
það við hvern það á sín viðskipti.
Þetta ætti ekki að koma okkur alveg á
óvart þar sem við höfum verið að
horfa upp á svipaða þróun hér á landi í
símamálum undanfarið og öll þekkj-
um við viðskipti olíufélaganna í gegn-
um árin, þar hefur verðið ekki ákveðið
við hvern var skipt hverju sinni.
Hagkvæmni smæðarinnar
Haldið hefur verið fram hag-
kvæmni stærðarinnar við byggingu
stærri virkjana. Tölur sem birtust í
skýrslu Landsvirkjunar, „Markaðs-
væðing á orkusviði“, árið 1998 gefa
meðaltal á endurmatsvirði eigna til
raforkuframleiðslu (virkjanir) upp á
kr. 112 miljónir á MW. Framreiknuð
er þessi tala nú 140–150 miljónir kr. á
MW. Talað hefur verið um að Kára-
hnjúkavirkjun kosti 107 miljarða sem
gerir 150–160 miljónir kr. á MW.
Undirritaður hefur nýlega hannað
0,4 MW virkjun og aðstoðar þessa
dagana við byggingu hennar og verð-
ur kostnaður hennar verulega mikið
undir þessum tölum.
Menn hafa e.t.v. ekki áttað sig á að
sá búnaður sem nú stendur til boða í
smávirkjanir hefur orðið bæði af-
kastameiri og ódýrari en áður, auk
þess sem mikil þróun hefur orðið í öll-
um stýribúnaði með tölvuvæðingu
hans. Þannig veit ég dæmi um virkjun
sem byggð var fyrir rúmum 20 árum
sem myndi gefa, væri hún byggð í
dag, meiri orku en hún gerir, sem
næmi tugum prósenta.
Hagkvæmni stærðarinnar er því
ekki að lesa úr þessum tölum.
Ný raforkulög – hvar er
rödd virkjunarbóndans?
Eftir Sigurð
Ingólfsson
Höfundur rekur Verkfræðistofuna
Hannarr ehf.
„Víðast hvar
í hinum
vestræna
heimi er tími
stórvirkjana
liðinn vegna mikillar
röskunar á umhverfi.“
Klapparstíg 44, sími 562 3614
Cranberry sulta - Cumberland sósa
- Mintuhlaup
Ómissandi með hátíðarmatnum
Gjafavara – matar- og kaffistell .
All ir verðflokkar.
- Gæðavara
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versace.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
af öllum vörum
aðeins í dag
Mikið úrval
af skóm
og töskum
Gerið góð kaup
hjá okkur
fyrir jólin
30%
afsláttur
Opið frá kl. 10-22