Morgunblaðið - 05.12.2002, Blaðsíða 37

gjörar villigötur. Uppalandi sem not-
ar aðferðina og hefur skýrt hana út
fyrir barninu fer öðruvísi að. (Ef til
vill má segja að „einn“ merki gult
spjald, „tveir“ tvö gul spjöld, og
„þrír“ rautt spjald og skerðingu.)
Samtalið um súkkulaðið gæti því
orðið svona:
„Má ég fá súkkulaði?“
„Nei, væna mín.“
„Af hverju ekki?“
„Af því við borðum
eftir smástund.“
„Já, en mig langar í súkkulaði.“
„Þetta er 1.“
„Þú gefur mér aldrei neitt!“
„Þetta er 2.“
„ÞÁ DREP ÉG MIG OG
STRÝK SVO AÐ HEIMAN!!“
„Þetta er 3, farðu inn í herbergi í
fimm mínútur.“ (bls. 36).
Uppalandinn stóð sig vel og má bú-
ast við því að þegar barnið er orðið
vant þessari aðferð og festunni á bak
við hana, að barnið verði fljótara að
hlýða.
1-2-3 í skólastofunni
Kennarahópar í Bandaríkjunum
hafa beitt aðferðinni, með góðum ár-
angri, og er 1-2-3 aðal-agakerfið í
mörgum leik- og grunnskólum.
Fimmti kaflinn í bókinni Töfrar 1-2-3
er helgaður skólastofunni. En ef börn
eiga að geta lært eitthvað í skólanum
verður agi að ríkja í skólastofunum.
Mælt er með því að byrja að nota
aðferðina á haustin, þótt það sé ekki
nauðsynlegt. Mikilvægt er að hafa
samráð við börnin um hvað beri að
skrá og telja. Málin eru rædd og
börnin hjálpa til með að búa til lista
yfir æskilega hegðun og óæskilega,
hverju beri að hætta og hverju að
byrja á. Þrír merkir skerðingu og
getur það hjá yngri börnum t.d.
merkt að þau þurfi að sitja um stund
afsíðis og hjá þeim eldri að þau missi
t.d. fimm mínútur af löngu frímínút-
unum eða þurfi að sitja eftir, eða
missi af einhverju skemmtilegu sem
bekkjarfélagar fá að gera.
Þögli fingurinn
Ef barn hegðar sér illa í bekknum
heldur kennarinn upp fingri og segir
að þetta sé 1. Sumir kennarar verða
svo leiknir að telja að þeim nægir að
líta á barnið og rétta upp fingur eins
og við á. Þessi aðferð er oft kölluð
þögli fingurinn. (166).
Höfundur aðferðarinnar virðist
vilja að eitthvað gerist umsvifalaust
eftir að kennari hefur talið upp að
þremur. Þá er barninu t.d. sagt að
fara til hliðar og hugsa sinn gang.
Hann segir að margir kennarar láti
þessa stund vara í fimm mínútur en
ekki nema tvær eða þrjár fyrir leik-
skólabörn. Ef barnið neitar að fara er
litið á það sem meiriháttar agabrot og
hægt að senda það til skólastjórans,
og það missir einhver réttindi.
Munurinn á foreldrum og kennur-
um varðandi agann er að foreldrar
þurfa ekki að halda aga á tuttugu
krökkum heima hjá sér allan daginn.
Kennarinn þarf hinsvegar að fylgjast
með heilum bekk og hann þarf að
vera með agakerfið sem hann beitir
vel skráð fyrir hvern og einn nem-
anda. Og þó! Vonandi eru ekki nema
tveir til þrír „ólátabelgir“ í hverjum
venjulegum bekk, og vonandi eru þeir
ekki óþekkir nema í skamma stund
tvo daga vikunnar. Ef svo er ekki þarf
kennarinn aðstoð og handleiðslu.
Hin dýrmæta kennslustund
Kennarar í Bandaríkjunum hafa
nefnt kostina við 1-2-3 aðferðina. Þar
er m.a. nefnt að hún er öllum auðlærð
og auðskilin; börnum, foreldrum og
kennurum. Hægt er að hafa betra
skipulag í skólastofunni ef ljóst er
hvaða reglur gilda og hvernig aga er
framfylgt. Börnin bregðast einnig
betur við ef þau vita nákvæmlega af-
leiðingar hegðun þeirra. (170).
Segja þeir að aðferðin sé svo bein-
skeytt og einföld að hinn dýrmæti og
takmarkaði tími sem tiltækur sé fyrir
lærdóminn glatist ekki þegar henni
er beitt rétt. Kennarinn fellur ekki í
þá gryfju að fara að spjalla um vilja
sinn og ákvarðanir við barnið, sann-
færa það um að rétt sé að gera X eða
hvaðeina annað sem kennarinn hefur
fyrirskipað. Einnig á aðferðin að
koma í veg fyrir reiði barnsins.
„Tala-sannfæra-þræta-skammast-
ferlið“ kemur ekki til greina í
kennslustofu. Ef kennari gleymir sér
í þjarki við einhvern nemanda, verða
hin börnin óróleg og bekkurinn að
lokum alveg stjórnlaus. Kennari hef-
ur sagt að 1-2-3 aðferðin í skólastof-
unni geri honum kleift að vera með
aga á þann hátt að nemendur haldi
reisn sinni. „Stöðugt er verið að taka
á agabrotum og ekki er farið með þau
eins og börnin séu annars flokks
manneskjur né heldur eins og um
persónulega móðgun sé að ræða.
Reglurnar um ekkert tal og engan
æsing verða til þess að börnunum
finnst þau ekki niðurlægð þegar verið
er að aga þau.“ (172).
Börn sem beita brögðum
Börn beita brögðum þegar þeim
eru settar skorður, þau lúffa ekki og
hlýða umhugsunarlaust, heldur
kanna hvort sett mörk standist. Erfið
börn sýna kennurum sínum og uppal-
endum smáskammta af áreiti, ógnun-
um og pínu píslarvætti og búast við
góðum árangri, en bera sem betur fer
lítið úr býtum því búið er að gera og
flokka þessa hegðun. Barnið gerir til-
raunir til að losna undan aganum og
villa um fyrir uppalandanum.
Meginmarkmið barnsins með því
að ögra er að reyna að ná undirtök-
unum og fá það sem það vill. Gangi
það ekki, reynir það hefnd. Krakkar
nota sex ráð við fullorðið fólk til
þessa: 1. síbyljusuð sem allir þekkja,
2. ógnun; árás samfara reiðikasti, 3.
hótun; „ég skal aldrei tala við þig aft-
ur!“ 4. píslarvætti; situr inn í skáp
langtímum saman, gráta til að kalla
fram sektarkennd, 5. smjaður; reynir
að láta uppalanda líða vel í stað þess
að gera honum lífið leitt (aldrei til
friðs nema þegar það vill eitthvað). 6.
uppsteytur; barni sem eru settar
skorður brýtur og bramlar, ræðst á
viðkomandi eða hleypur burt. (78).
Agaður texti
Algengustu ráðin eru þó suð, ógn-
un og píslarvætti. Í kennslustofunni
er smjaður og píslarvættið algengt en
ógnun og líkamlegir tilburðir fáséðari
en vissulega þekkt.
Í bókinni er svo fjallað um hvernig
beita má 1-2-3 aðferinni í leikskólum, í
kennslu yngri barna í grunnskólum
og eldri barna. Þá er fjallað um ýmsa
aðra þætti eins og sjálfstraust, hvern-
ig ýta má undir góða hegðun, og
hvernig náð er stjórn á ótækri hegð-
un. Textinn er agaður og aðferðin
auðsjáanlega fáguð, þannig að búið er
að kasta öllu sem virkar ekki. Þetta er
atferlistækni sem vert er fyrir kenn-
ara að kynna sér og ef til vill að gera
tilraunir.
Morgunblaðið/Ómar
Agi í íslenskum grunnskólum hefur verið í umræðunni undanfarin ár. Að-
ferðir atferlisstefnunnar hafa verið að ryðja sér til rúms.
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2002 37
alltaf á föstudögum
JÓLABOMBA!
40%
AFSLÁTTUR AF ÖLLUM SKÓM!
FRÁ FIMMTUDEGINUM 5. DES. TIL LAUGARDAGSINS 7. DES.
Opið mán.-fös. 12-18,
lau. 10-16.
SUÐURLANDSBRAUT 54 – Sími 533 3109
Margar þekktustu söngperlur Íslands og Evrópu í frabærum
flutningi óperusöngvaranna Þóru Einarsdóttur og
Björns Jónssonar. Lög eftir Schumann,
Richard Strauss, Grieg og Siebelius, Sigfús Einarsson,
Pál Isólfsson og Bjarna Böðvarsson.
ilvalin gjöf fyrir alla unnendur
sígildrar tónlistar
T
SÖNGPERLUR ÍSLANDS OG EVRÓPU
guhe@mbl.is
’ Sumir kennararverða svo leiknir að
telja að þeim nægir
að líta á barnið og
rétta upp fingur eins
og við á. Þessi aðferð
er oft kölluð þögli
fingurinn. ‘