Morgunblaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 LAUGARDAGUR 15. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RÍKISSTJÓRNIN hefur ákveðið
að setja 6,3 milljarða króna til að
sporna gegn atvinnuleysi og taka á
þeim slaka sem tímabundið verður í
efnahagslífinu.
Það er vissulega ástæða til að
fagna þessari ákvörðun því hún mun
hafa jákvæðar afleiðingar í för með
sér fyrir atvinnulífið, bæði tíma-
bundið og til lengri tíma litið vegna
bættra samgangna sem alltaf koma
að góðum notum. Sökum sterkrar
stöðu ríkissjóðs og skynsamlegrar
stefnu í sölu ríkiseigna er hægt að
bæta þessum miklu fjármunum inn í
efnahagskerfið án þess að það hafi
neikvæð áhrif á ríkissjóð eða efna-
hagslífið heldur þveröfugt.
Verulegar samgöngubætur
á Vestfjörðum
Fyrir þann milljarð sem fer auka-
lega til Vestfjarða er hægt að bæta
verulega samgöngur í landshlutan-
um. Þetta er hrein viðbót við það
fjármagn sem er í þingsályktunartil-
lögu að samgönguáætlun. Þegar
þessi grein er skrifuð, hafa þing-
menn og samgönguráðherra ekki
tekið ákvörðun um skiptingu fjár-
magnsins innan Vestfjarða. Undir-
ritaður gerir ráð fyrir að þeir taki
mið af þeirri áætlun sem unnið hefur
verið eftir og byggist á samgöngu-
áætlun vestfirskra sveitarfélaga frá
Fjórðungsþingi Vestfirðinga 1997.
Um þá áætlun hefur verið ágæt sam-
staða en hún gerir ráð fyrir að lokið
verði heilsársvegi með bundnu slit-
lagi um Ísafjarðardjúp annars vegar
og um Barðastrandarsýslu hins veg-
ar inn á þjóðveg nr. 1. Að því loknu
verði byggðir á norðan- og sunnan-
verðum Vestfjörðum tengdar saman
með göngum milli Dýrafjarðar og
Arnarfjarðar. Sú tenging eykur mik-
ilvægi Ísafjarðar sem byggða- og
þjónustukjarna fyrir Vestfirði.
Á leiðinni um Ísafjarðardjúp og
Strandir er gert ráð fyrir að fara um
Arnkötludal sunnan við Hólmavík
yfir í Reykhólasveit. Þar með stytt-
ist leiðin um 44 kílómetra til Reykja-
víkur. Segir í áætluninni að þessi leið
sé talin hafa yfirburði yfir aðra val-
kosti. Hún stytti leiðina fyrir íbúa
norðanverðra Vestfjarða (Bolungar-
víkur, Ísafjarðarbæjar og Súðavík-
urhrepps) auk íbúa Hólmavíkur-
hrepps, alls um 6.000 manns, um 44
kílómetra inn á þjóðveg nr. 1, og að
auki tengi hún saman Strandir og
Reykhólasveit.
Verði hægt að ljúka framkvæmd-
um við Arnkötludal á næstu tveimur
árum er ástæða fyrir þingmenn og
samgönguráðherra að gaumgæfa
þennan valkost í samgöngumálum
nú þegar svo mikið viðbótarfé kemur
til vegamála. Víða er hægt að nota
þetta viðbótarfé en enginn valkostur
getur stytt leiðina jafnmikið og þessi
fyrir jafnmarga vegfarendur, fyrir
jafnlítið fjármagn.
Atvinnuþróunarátak
og menningarhús
Töluverð hugmynda- og stefnu-
mótunarvinna hefur verið unnin á
Vestfjörðum til að hægt sé að átta
sig á hvaða tækifæri við höfum til
þróunar nýrra atvinnutækifæra sem
byggi ofan á og séu til viðbótar við
atvinnulífið á svæðinu. Ísafjarðar-
bær og fleiri sveitarfélög hafa unnið
atvinnustefnu og öll sveitarfélög á
Vestfjörðum hafa unnið sameigin-
lega byggðaáætlun fyrir Vestfirði.
Þess vegna er til góður hugmynda-
banki sem mun nýtast við ákvörðun
um útdeilingu þeirra 700 milljóna
sem ríkisstjórnin setur til at-
vinnuþróunarátaks. Þar eigum við
Vestfirðingar mörg tækifæri og
munum kynna hugmyndir sem
skapa munu verðmæti og auka at-
vinnu á svæðinu.
Bæjarstjórn Ísafjarðarbæjar
kynnti menntamálaráðherra sínar
hugmyndir að menningarhúsum
strax á árinu 1999. Ákvörðun ríkis-
stjórnar um fjármagn til menningar-
húsa á Akureyri og í Vestmannaeyj-
um er til viðbótar menningarhúsum
á Ísafirði og breytir engu um stöðu
mála þar. Viðræður Ísafjarðarbæjar
við menntamálaráðherra eru í gangi
og er greinarhöfundur bjartsýnn um
samning um menningarhús á Ísa-
firði fljótlega.
Togstreita milli svæða
Eitthvað hefur heyrst um að of lít-
ið komi til höfuðborgarsvæðisins af
þessu fjármagni og er þá miðað við
íbúafjölda. Vegagerð hvar sem er á
landinu nýtist landsmönnum öllum.
Þá fer vart á milli mála að höfuð-
borgarsvæðið er sterkara en önnur
landssvæði og hefur miklu meiri
möguleika til að bæta tímabundna
erfiðleika vegna atvinnuleysis en
aðrir staðir. Svo má líka nefna að þar
sem langflestar þjónustustofnanir
samfélagsins eru á höfuðborgar-
svæðinu mun mestallt fjármagn sem
fer til vegaframkvæmda, menning-
arhúsa eða atvinnuþróunarátaks
renna í gegnum stofnanir og fyrir-
tæki á höfuðborgarsvæðinu og
skapa þar atvinnu áður en það fer út
á land.
Undirritaður telur það neikvætt
að stilla upp landsbyggð annars veg-
ar og höfuðborgarsvæði hins vegar
þegar mál sem þessi eru rædd. Þess
vegna er leitt að verða vitni að mál-
flutningi sumra þingmanna Reykja-
víkur í stjórnarandstöðu sem telja
höfuðborgarsvæðið verða útundan.
Það getur ekki staðist að höfuðborg-
in og aðliggjandi bæir séu útundan
þegar það er nánast eina svæði
landsins sem vex stöðugt og bætir
við sig íbúum. Samt tala fyrrgreindir
þingmenn eins og höfuðborgarsvæð-
ið sé í vörn gagnvart landsbyggð-
inni. Það er undarlegur málflutning-
ur og varla til annars hugsaður en að
kasta rýrð á ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar.
Auknar framkvæmd-
ir á réttum tíma
Eftir Halldór
Halldórsson
„Vegagerð
hvar sem
er á land-
inu nýtist
landsmönn-
um öllum.“
Höfundur er bæjarstjóri
Ísafjarðarbæjar.
SÆLL, Friðrik. Ég „vinn það ei
fyrir vinskap manns að víkja af götu
sannleikans.“ Þrátt fyrir góð kynni
og flokksbönd hlýt ég að leggja fyrir
þig ágengar spurningar um Kára-
hnjúkavirkjun þar sem vafi leikur á
arðsemi hennar.
1. Heimsmarkaðsverð á áltonni er
1370 dollarar, hefur hríðlækkað frá
2000. Getur Landsvirkjun treyst því
að það hækki um 14% á 5 árum, upp
í 1564$, eins og James nokkur King
spáir? Þótt hann sé sérfræðispá-
maður, spyr ég: Er öruggt að hann
sé óháður hagsmunatengslum og
spá hans þess verð að setja LV í
áhættu til 40 ára?
2. Hverju svarar þú þjóðinni ef ál-
verð hækkar ekki, heldur stendur í
stað og orkuverðið lækkar því, skv.
samningi ykkar við Alcoa, úr tæpum
18 mills niður í tæp 15,8 mills (1,26
kr. á kWst), sem ylli því að virkjunin
yrði rekin með milljarðatapi? (Sjálf
borgum við 7,68 kr./kWst.)
3. Er LV að breyta forsendum
sínum? 6. des. mat hún t.d. fram-
kvæmdina á 101,7 milljarða kr., 12/
12 á 97 milljarða, eftir að tilboð
Impregilo kom fram, en nú metið
þið hana á 95,2 milljarða. Hvað
lækkaði upphæðina frá 12/12?
4. „Í skýrslu Sumitomo Mitsui
Banking Co. sem unnin var fyrir LV
í sept. 2001 var gert ráð fyrir að
verkefnið yrði að þola 20% umfram-
keyrslu í stofnkostnaði“, en
„Impregilo hefur oft farið verulega
fram úr tilboðum“ (Ól.S. Andrésson,
Mbl.13/1). LV gefur upp að hækki
stofnkostnaður um 10%, muni
hreint núvirði lækka úr 6,6 milljörð-
um kr. um rúma 9 milljarða, þ.e.
verða neikvætt! Getur þú sannfært
borgarbúa og alþjóð um að áætlun
ykkar fari alls ekki úr böndum?
(Ítalirnir geta eðlilega gert miklar
aukakröfur vegna gangagerðarinn-
ar, þar sem útboðsgögnin geta ekki
lýst öllum þáttum sem eiga eftir að
mæta bormönnum og greiða verður
aukalega fyrir (göngin verða 70
km!). Svo segir mér Sveinn Aðal-
steinsson viðskiptafræðingur, sem
þekkir vel til virkjana- og verktaka-
mála, og ályktar: „Við eigum eftir að
sjá það innan tiltölulega skamms
tíma að áætlanir þær sem lagt er af
stað með munu reynast alltof lág-
ar.“)
5. Í áætlun LV 6/12 var nefnt að
vaxtabyrði á framkvæmdastigi væri
ekki talin með. Er ekki enn eftir að
reikna þá vexti (8-10 milljarða) inn í
heildarkostnað? Hve mikið minnkar
arðsemin við það?
6. Teljið þið með í stofnkostnaði
allar rannsóknir, hönnun og undir-
búning vegna Kárahnjúka á sl. ár-
um? Ef ekki, eruð þið þá að brjóta
þau lög LV að ekki megi færa á milli
gróða af einni eða fleiri virkjunum
til að greiða niður aðra? Væri það
ekki niðurgreiðsla Alcoa í hag á
kostnað almennings og fyrirtækja
sem borga þá of hátt orkuverð?
7. Eru innifaldar í stofnkostnaði
greiðslur til landeigenda fyrir afnot
á landi, efnistöku og vatnsréttindi?
Þær greiðslur, sem enn er verið að
semja um, verða ekki smáaurar.
Eru þau útgjöld í gefnum kostnað-
arforsendum LV? (Eigendanefndin
virðist ekkert af þessu vita, lætur
Opið bréf til Friðriks
Sophussonar
Eftir Jón Val
Jensson
„Okkar allra
vegna vona
ég að sú
áhætta sem
ég hef tæpt
á eigi ekki eftir að falla
á LV og ábyrgðaraðila.“
Höfundur er guðfræðingur og for-
stöðumaður Ættfræðiþjónustunnar.
sér nægja 5 línur um stofnkostnað
og 8 línur um rekstrarkostnað!)
8. Er ekki hætt við að ný og orku-
nýtnari tækni sem er að komast í
gagnið í rafskautabúnaði geti spar-
að svo orkukaup Alcoa, að þeir
greiði ekki fyrir umtalaðar 4.704
GWst. á ári, heldur allt niður í þau
85% sem Alcoa hefur ábyrgzt að
kaupa (3.998 GWst.)? Ef svo fer,
minnkar það núvirði Kárahnjúka-
virkjunar um 13.400.000.000 kr., það
yrði neikvætt um 6,8 milljarða.
9. Er það ekki ótraust forsenda
LV að matið á árlegum rekstrar-
kostnaði virkjunarinnar og mótvæg-
isaðgerðum er ekki (að slepptum
rannsóknakostnaði) 1,1–1,3% af
stofnkostnaði eins og í öðrum virkj-
unum LV (sem væri þá um 1045–
1260 milljónir kr.), heldur (skv. Eig-
endagreinargerðinni) einungis 740
milljónir?
10. Gunnlaugur Jónsson fjármála-
ráðgjafi (merkilegt nokk sonur Jóns
Steinars Gunnlaugssonar hrl.) segir
í greininni Kárahnjúkavirkjun og
ávöxtun (Mbl. 9/1) að ekki sé eðlilegt
hjá LV að láta ávöxtunarkröfuna
taka mið af vaxtakostnaði fyrirtæk-
isins. „Ávöxtunarkrafan á að fara
eftir áhættu verkefnisins“ og miða
við aðra fjárfestingarkosti, segir
hann. Fellstu á þau rök?
11. Ekki dæmir GJ um frumfor-
sendurnar, áætlað ál- og orkuverð,
stofn- og rekstrarkostnað, en ef það
er rétt sem hér ofar var sagt um
hættuna á lágu álverði og hærri
stofnkostnaði, vaxta- og rekstrar-
gjöldum, felur það þá ekki í sér að
5,5% nægir ekki sem ávöxtunar-
krafa, heldur a.m.k. 8%? (Þær arð-
semiskröfur gerir norska ríkið til
vatnsaflsvirkjana og Reykjavíkur-
borg svipað til gufuaflsvirkjana.)
12. Var feluleikurinn með orku-
verðið til Alcoa vanhugsaður? Væri
ekki nær að auglýsa í helztu við-
skiptablöðum heims að á Íslandi
bjóðum við stóriðnaði raforkuverð
upp á 22-23 mills, mun lægra en í
N-Ameríku, og í búsílag ókeypis
mengunarkvóta? Svo hefði mátt
semja!
Okkar allra vegna vona ég að sú
áhætta sem ég hef tæpt á eigi ekki
eftir að falla á LV og ábyrgðaraðila.
Þetta voru ekki hrakspár, heldur at-
riði sem allir raunhæfir fjárfestar
hljóta að ígrunda og leggja mat á. Í
versta falli gætu margir þessara
áhættuþátta farið úr skorðum – að
ógleymdri hættu á jarðskjálftum.
En gangi ykkur allt í haginn, Frið-
rik, þess óska ég þér í vinsemd – og
þjóðinni til frambúðar.
RSH.is
Dalvegi 16b • 201 Kópavogur
Sími 544 5570 • Fax 544 5573
www.rsh.is • rsh@rsh.is
GSM
VERSLUN • VERKSTÆÐI
Radíóþjónusta Sigga Harðar
Handfrjáls búnaður
Mikið úrval
Vertu með báðar
hendur á stýri
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
Alltaf á þriðjudögum
Moggabúðin
Íþróttataska, aðeins 2.400 kr.