Morgunblaðið - 15.02.2003, Blaðsíða 34

LISTIR
34 LAUGARDAGUR 15. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GÍSLI Rúnar Jónsson hefur staðið
fremst í grínlínunni hér á landi um
áratuga skeið. Það er því ánægjulegt
að tekist hefur samvinna með Þjóð-
leikhúsinu og kompaníi hans um að
setja upp þennan fræga gamanleik
Michaels Frayn. Það eru tuttugu ár
frá því að leikritið var fyrst sýnt í
Þjóðleikhúsinu undir nafninu
Skvaldur – aðeins ári eftir að það var
frumsýnt í London – en verkið hefur
náð því marki að vera talið meðal sí-
gildra farsa. Söguþráður farsans í
farsanum er snilldarlega samansoð-
inn með ótal útúrsnúningum en á yf-
irborðinu hefðbundnu sniði. Hann er
samt ekki áhugaverðasti punkturinn
í verkinu heldur sú innsýn sem áhorf-
endum er gefin í æfingarferlið og lífið
að tjaldabaki. Verkið fjallar þannig
um leikhóp sem hefur tekið til æfinga
flókinn gamanleik. Persónur hans
endurspeglast í leikurum uppfærsl-
unnar og starfsfólki sýningarinnar á
afar skemmtilegan hátt.
Sýningin öðlast enn eina birting-
armynd í þeirri staðreynd að Stefán
Karl Stefánsson notar ýmis persónu-
einkenni hins raunverulega leik-
stjóra, Gísla Rúnars, sem efnivið í
túlkun sína á Erlingi Erlendssyni,
leikstjóra leikritsins inni í leikritinu.
Þetta gefur færi á enn einu sjónar-
horni á verkið og minnir áhorfendur
á grafalvarlega fjölmiðlaumfjöllun
undanfarinna ára um ýmsa leikara
verksins og samskipti þeirra í mill-
um. Sjónarspilið sem birtist áhorf-
endum á sviðinu á sér þannig þrjár
ólíkar hliðar sem allar eiga sinn þátt í
hvað verkið er áhugavert. Taka má
sem dæmi að þegar Budda Björgólfs
ræðir í verkinu um farsælan feril
sinn sem gamanleikkona er óhjá-
kvæmilegt að áhorfendur finni
ákveðna samsvörun með persónunni
og leikaranum, Eddu Björgvinsdótt-
ur.
Gísli Rúnar er ekki einungis leik-
stjóri verksins heldur hefur hann
þýtt það og staðfært hreint snilldar-
lega. Það vill einstaka sinnum há er-
lendum gamanleikjum að efni þeirra
og þau siðferðislegu viðmið sem höf-
undarnir leika sér að séu svo fjarri
reynsluheimi hins íslenska meðal-
áhorfanda að hann geti ekki tileinkað
sér húmorinn í verkinu. Hér fæst
ákveðin fjarlægð með því að stílfæra
leik hins hefðbundna enska farsa inn-
an verksins en staðfæra eins og
mögulegt er efni hins utanáliggjandi
gleðileiks. Sem dæmi má nefna að til-
vísanir sem í upphaflega verkinu vís-
uðu í alþekkt verk höfuðskálds leik-
bókmennta á enska tungu er snúið
upp á verk Thorbjörns Egner, skáld-
jöfursins norska sem hefur veitt ís-
lenskum börnum ómældar gleði-
stundir. Þessi staðfærsla er sam-
ræmd, úthugsuð og ákaflega vel
unnin og gefur verkinu mun meira
gildi en ella, auk þess sem Karde-
mommubærinn og Dýrin í Hálsa-
skógi eru nær einu leikritin sem
hægt er að ganga út frá að nær allir
Íslendingar kannist við.
Hvað leikinn varðar hefur senni-
lega aldrei valist hér jafnsterkur
hópur gamanleikara saman í sýningu
á einum farsa. Það kemur því tölu-
vert á óvart hve áhrifin eru misjöfn.
Það er erfitt að henda reiður á hvers
vegna sýningin kitlaði hláturtaug-
arnar svo lítið framan af. Það er eins
og ofhlæðið í textanum og hraðinn í
sýningunni beri áhorfendur ofurliði.
Það er áberandi að þegar leikararnir
gefa sér góðan tíma til að koma sínu
til skila svínvirkar grínið. Steinunn
Ólína Þorsteinsdóttir var t.d. óborg-
anleg í sínu hlutverki enda heldur
einföld persónan alltaf sínu striki og
fer með sömu replikkurnar hvað sem
á dynur. Þröstur Leó Gunnarsson er
annað gott dæmi en honum tókst
mjög vel upp í litlu þöglu atriði í byrj-
un lokaþáttarins sem Þórunn Lárus-
dóttir kláraði á einfaldan og smekk-
legan hátt. Ólafía Hrönn Jónsdóttir
og Júlíus Brjánsson ná að koma
flestu sínu á framfæri en á stundum
hefðu þau mátt gefa tilsvörunum
betri tíma.
Það kemur án efa spánskt fyrir
sjónir í farsa, en hraðinn verður hér
Björgvini Franz Gíslasyni og Stefáni
Karli Stefánssyni að falli. Hlutverk
þeirra krefjast mikillar líkamlegrar
fimi sem þeir skila fullkomlega. Þeir
eru báðir með textann á hreinu en sá
er munurinn að Björgvin Franz
skilst mjög vel en Stefán Karl er oft
svo óðamála að erfitt er að greina
einstök orð. En sá er ljóður á ráði
beggja að það gefst sjaldnast tæki-
færi til að doka við og upplifa hve vel
þeim tekst til. Áhorfendum verður að
gefast tækifæri til að melta fyndnina
– þótt ekki væri nema eitt örstutt
augnablik.
Leikur Sigurðar Sigurjónssonar
og Eddu Björgvinsdóttur er svo allt
annar handleggur. Áhorfendur ger-
þekkja leikstíl þeirra svo að það væri
sennilega nóg að þau skytu einhvers
staðar upp kollinum og brostu til að
ná tilætluðum áhrifum á salinn. Þó að
margt sem þau hefðu fram að færa
drukknaði í látunum stóðu þau fyrir
sínu – þó að oft bregði fyrir kunn-
uglegum töktum skiptir það engu
máli í þessu sambandi. Fröken
Frankenhæmer og Budda Björgólfs
eru bara enn einn endurfæðing Eddu
Björgvinsdóttur á svipuðum nótum –
tilvist sem hefur löngu staðist tímans
tönn og mun vonandi halda áfram um
ókomin ár. Sigurður Sigurjónsson
kann á salinn, hér er hann í essinu
sínu og það bregður fyrir ýmsum
leiftrum úr persónusafni hans er
hann leikur drykkfellda gamla
stjörnu að leika innbrotsþjóf.
Sýningin er vel lýst af hálfu Páls
Ragnarssonar og ber hvergi skugga
á. Leiktjöld Hlínar Gunnarsdóttur
eru hefðbundin eins og sýningin
krefst og vel af hendi leyst, búning-
arnir hreint framúrskarandi vel til
fundnir. Það var sérstaklega gaman
að fá að skyggnast að tjaldabaki þar
sem gefur að líta sviðs- og tæknimenn
sinna störfum sínum. Leikmunir eru
gjarnan frábærlega vel heppnaðir.
Ef til vill lagast þeir hnökrar sem
eru nú á sýningunni eftir því sem
leikhópurinn öðlast meiri reynslu í að
leika sem heild á móti áhorfendum og
tekst að koma sem mestu af sýning-
unni skýrt til skila. Það væri sorglegt
ef það tækist ekki því sjaldan hefur
glæsilegri hópur gamanleikara lagt
upp með betri efnivið í höndunum
hér á landi. Það er hugsanlegt að ráð-
legt hefði verið að efna til nokkurra
forsýninga. Á móti kemur að hægja
hefði þurft nokkuð á leikhraðanum
en hér væri það bara til bóta.
Ærslaleikur
á ofsahraða
Morgunblaðið/Sverrir
Leikstjórinn segir hópnum til syndanna á æfingu: Ólafía Hrönn Jónsdóttir,
Stefán Karl Stef́ánsson, Júlíus Brj́ánsson, Þröstur Leó Gunnarsson og
Edda Björgvinsdóttir í hlutverkum sínum.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið í samvinnu við
Grínara hringsviðsins
Höfundur: Michael Frayn. Þýðing, stað-
færsla og leikstjórn: Gísli Rúnar Jónsson.
Leikmyndar- og búningahönnun: Hlín
Gunnarsdóttir. Hönnun lýsingar: Páll
Ragnarsson. Leikarar: Björgvin Franz
Gíslason, Edda Björgvinsdóttir, Júlíus
Brjánsson, Ólafía Hrönn Jónsdóttir, Sig-
urður Sigurjónsson, Stefán Karl Stef-
ánsson, Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir,
Þórunn Lárusdóttir og Þröstur Leó Gunn-
arsson. Föstudagur 14. febrúar.
ALLIR Á SVIÐ!
Sveinn Haraldsson
ÞAÐ eru ávallt tíðindi er ungur
hljóðfæraleikari kveður sér hljóðs og
sl. miðvikudagskvöld hélt Una Svein-
bjarnardóttir ein-
leikstónleika í
Ými og hafði sér
til fulltingis Önnu
Guðnýju Guð-
mundsdóttur.
Una hefur þegar
vakið athygli fyrir
leik sinn hérna
heima og eftir
glæsilegan náms-
feril í Þýskalandi
er hún að ljúka einleikaraprófi
(konzertexamen) og þá hefst barátt-
an fyrir alvöru.
Það er ljóst að Una á þegar ým-
islegt til, sem mun hjálpa henni að
vinna stóra sigra, svo sem ráða má af
þessum fyrstu einleikstónleikum
hennar. Viðfangsefnin voru fjöl-
breytt, fyrst verk eftir Atla Heimi
Sveinsson, er hann nefnir Im
Volkston, enda er verkið að nokkru
byggt á þjóðlegum stefjum og eru
andstæður tónmálsins mjög sterkar,
hljómmikil tilþrif og þar á móti
kyrrðarstemmningar, og var þetta
frábæra verk einstaklega vel flutt.
Tónninn er ákaflega þéttur og öll
blæbrigði, eins og t.d. flaututónarnir,
tandurhrein og fallega mótuð. Í són-
ötunni op. 80 eftir Prokofiev var leik-
ur Unu einstaklega glæsilegur og
samspilið við Önnu Guðnýju sérlega
áhrifamikið.
Það var mikilvæg æfing í hljóm-
fræði á tímum barokkmanna, og er
enn, að semja tónverk við uppgefinn
bassa (basso continuo) og var lengi
talið að þær þrjár gerðir tónverka,
sem eru til við sama bassann, hefði
Johann Sebastian látið tvo syni sína,
Wilhelm Friedemann og Carl Philipp
Emanuel, æfa sig á í úrlausn hljóma,
sem er grunnur sónötu fyrir fiðlu
BWV 1021. Það er næsta ótrúlegt að
sjálfur meistarinn hafi verið svona
stuttorður, eins og einkennir þessa
sónötu, og hvað stíl snertir var tón-
stíllinn hjá Wilhelm Friedemann
mjög líkur og hjá föður hans. Hvað
sem þessu líður var leikur Unu og
Önnu Guðnýjar ákaflega sannfær-
andi.
Fantasía fyrir fiðlu og píanó op. 47
eftir Arnold Schönberg er ekta fant-
asía þar sem mörgum hugmyndum
bregður fyrir, eins og gerist í klass-
ískri fantasíu, en það sem þykir sér-
kennilegt við verkið er að samfellt
tónferli fiðlunnar bendir til þess að
Schönberg hafi fyrst samið fiðlurödd-
ina og síðan bætt undirleiknum við.
Una lék þessa frábæru fantasíu af ör-
yggi, þar sem erfitt tónmálið var
hvellhreint og tón- og hendingamót-
unin frábærlega útfærð, við áhrifa-
mikinn samleik Önnu Guðnýjar.
Í hinum fjölbreyttu viðfangsefnum
hafði Una sýnt hversu góður fiðlu-
leikari hún er og í lokaviðfangsefn-
inu, Zigeunerweisen op. 20 nr. 1 eftir
Sarasate, sýndi Una að henni er fær
leiðin að því marki sem skilgreint er
að vera „virtuós“, því svo vel fórst
henni úr hendi að leysa vandasamar
leikþrautir Sarasates að vel má spá
þessari ungu listakonu glæsilegri
framtíð.
Að leysa vandasamar leikþrautir
TÓNLIST
Ýmir
Una Sveinbjarnardóttir og
Anna Guðný Guðmundsdóttir
fluttu tónverk eftir Atla Heimi
Sveinsson, Prokofiev, J.S. Bach,
Schönberg og Sarasate. Miðvikudaginn
12. febrúar.
SAMLEIKUR Á FIÐLU OG PÍANÓ
Jón Ásgeirsson
Una Svein-
bjarnardóttir
hennar má sjá á slóðinni www.is-
mennt.is/not/annahref.
Gallerí Tukt, Hinu húsinu, Póst-
hússtræti 3–5 Fimmtán ungmenni
frá átta löndum opna samsýningu kl.
15. Þau búa og starfa öll nú sem
stendur hér á Íslandi. Þema sýning-
arinnar er „Hverfull“ og fjallar um
hvernig tíminn líður og þær breyt-
ingar sem fylgja í kjölfarið.
Sýningin stendur til 8. mars.
Inger Helene Bóasson
sýnir ljósmyndir á Vínbarnum. Ing-
er Helene er norskur ljósmyndari
ættuð frá Stuðlum í Reyðarfirði.
Myndirnar eru stafrænar í svart/
hvítu sem hún kallar „landslag lík-
amans“.
Inger Helene hefur rekið eigin aug-
lýsinga-ljósmyndastofu í 20 ár í
Drammen í Noregi. Í dag býr hún
og starfar sjálfstætt á Íslandi sem
stafrænn ljósmyndari.
Hún hefur tekið þátt í mörgum sýn-
ingum og hefur einnig haldið einka-
sýningar bæði hér og erlendis og
unnið til verðlauna, nú síðast árið
2002 í Ljósmyndafélagi Íslands.
Verk hennar má einnig sjá á slóðinni
www.nordicphoto.com/inger.
Tónlistarskóli Garðabæjar tekur
forskot á sæluna og heldur uppá
Dag Tónlistarskólans og hefst hátíð-
in í anddyri skólans kl. 13–14 og
verður kennt fyrir opnum dyrum á
sama tíma. Síðan verða stór-
tónleikar í sal skólans frá kl. 14–16.
Þar koma fram fjölmargir af þeim
nemendum sem skara fram úr á sín
hljóðfæri en einnig verður boðið
uppá margs konar samspil, samsöng
og einsöng.
Vala (Valgerður) Guðnadóttir óp-
erusöngkona heldur tónleika í
Hömrum, sal Tónlistarfélags Ísa-
fjarðar, kl. 17. Undirleikari á
píanó er Daði Sverrisson. Fyrir hlé
verða fluttar kunnar íslenskar söng-
perlur en eftir hlé verða flutt
spænsk, frönsk og þýsk lög.
Vala lauk söngnámi við Guildhall
School of Music and Drama í Lond-
on árið 2000.
Finnsk bókmenntakynning verður
í Norræna húsinu kl. 16–18. Sari
Päivärinne, sendikennari í finnsku
við Háskóla Ís-
lands og Hannele
Jyrkkä, upplýs-
ingafulltrúi í
FILI, kynna
finnskar nýút-
komnar bækur og
nýja strauma í
finnskum bók-
menntum. Rit-
höfundurinn
Petri Tamminen les upp og kynnir
höfundarverk sitt (á sænsku).
Petri Tamminen fæddist 1966. Hann
fékk Kalevi Jäntti-verðlaunin fyrir
nýjustu bók sína Piiloutujan maa
(Land þess sem felur sig).
Norræna húsið Thue Christiansen
heldur fyrirlestur kl. 14 og fjallar
um grænlenska list og aðstæður til
listsköpunar.
Bára Kristinsdóttir ljósmyndari
sýnir nú ljósmyndir á hárgreiðslu-
stofunni Jóa og félögum, Skóla-
vörðustíg 8. Myndirnar eru unnar á
síðasta ári, flestar fyrir ljósakassa,
en einnig á striga.
Sýningin stendur til 22. febrúar.
Benedikt S. Lafleur opnar sýningu
á myndaskúlptúrunum Öld Vatns-
berans – minni konunnar í Caffé
Kúlture Alþjóða-
húsinu við Hverf-
isgötu og stendur
sýningin til 25.
febrúar. Bene-
dikt hefur haldið
tæplega þrjátíu
myndlistarsýn-
ingar, þar af tekið
þátt í tveimur al-
þjóðlegum menn-
ingarviðburðum: Monmartre en
Europe og Listasumri á Akureyri.
Sjá nánar um þróun og feril lista-
mannsins á slóðinni www.benedikt-
lafleur.com.
Anna Hrefnudóttir opnar myndlist-
arsýningu á Næsta bar, Ingólfs-
stræti. Á sýningunni eru acryl-
málverk.
Upplýsingar um Önnu og myndlist
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Petri Tamminen
Benedikt S. Lafleur
STELKUR flýgur að austan og
heldur tónleika á Myrkum músík-
dögum í Borgarleikhúsinu í dag kl.
15. Stelkur er austfirskur kamm-
erhópur, skipaður Charles Ross,
Suncana Slamnig, Jóni Guðmunds-
syni, Maríu Gaskell, Páli Ivan Páls-
syni og Sigurði Ingólfssyni. Hóp-
urinn leikur einkum samtíma-
tónlist. Öll verkin á efnisskránni
eru eftir Charles Ross fiðluleikara
og tónskáld, en hann býr og starfar
fyrir austan. Ross stunaði tón-
listarnám hjá Frank Denyer og
Morton Feldman, og er um þessar
mundir að ljúka prófritgerð við
Darting-tónlistaháskólann í Eng-
landi. Verk hans sem Stelkur leikur
eru: Stelkur fyrir dempað píanó,
flautu, víólu, kontrabassa, klarin-
ettu, blokkflautu og slagverk; The
Absinthe Drinker, fyrir píanó, klar-
inettu og víólu; Rarrk, fyrir fiðlu og
þrjú myndbönd; The Snow Forest
fyrir pikkolóflautu, flautu, fiðlu,
píanó, melódiku og tenorsaxófón og
loks Lost in Sveit, fyrir ýmis hljóð-
færi. Stelkur hefur áður leikið á
Myrkum músíkdögum, síðast fyrir
tveimur árum.
Stelkur á Myrkum
músíkdögum
Listasafn Reykjavíkur –
Ásmundarsafn
Síðasti sýningardagur á innsetn-
ingu Tuma Magnússonar verður á
morgun, sunnudag. Tumi er fyrstur
þriggja listamanna til að sýna verk
sitt í sýningarröðinni Kúlan. Ás-
mundarsafn er opið daglega frá kl.
13–16.
Listasafn ASÍ, Ásmundarsalur
Samsýningunni then ...hluti 5 lýk-
ur á sunnudag. Á sýningunni eiga
verk Birgir Snæbjörn Birgisson, Mil-
es Henderson Smith, Andrew Child,
Gísli Bergmann, Tom Merry og Stef-
an Bottenberg. Listasafn ASÍ er opið
alla daga nema mánudaga kl. 13–17.
Sýningum lýkur