Morgunblaðið - 22.03.2003, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 22. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á
RANGURSLAUSUM tilraunum til að af-
vopna Saddam Hussein á friðsamlegan
hátt lauk með hernaðaraðgerðum gegn
honum. Að beitt sé vopnavaldi kemur
engum á óvart, sem hefur fylgst með
gangi mála. Staðfesta stjórnvalda í Bandaríkjunum
og Bretlandi hefur verið þess eðlis, að þau hlutu að
stíga þetta skref, úr því að ekki tókst að knýja Sadd-
am með pólitískum úrræðum til að fara að sam-
þykktum Sameinuðu þjóðanna.
Að sjálfsögðu eru skiptar skoðanir um þessa vald-
beitingu. Hún hefur leitt til ágreinings innan Atlants-
hafsbandalagsins (NATO), Evrópusambandsins
(ESB) og Sameinuðu þjóðanna (SÞ). Innan einstakra
ríkja er hart deilt um, hvort þessi leið eða einhver
önnur sé best til að ná tökum á einræðisherranum.
Rökin um, að aðeins þyrfti lengri tíma fyrir eftirlits-
menn til að vilji öryggisráðs SÞ næði fram að ganga,
voru orðin bitlaus.
Tólf ár eru liðin síðan öryggisráðið setti Saddam
vopnahlésskilmála, eftir að hann var hrakinn með
innrásarher sinn út úr Kúveit. Í allan þennan tíma
hefur verið undir Saddam Hussein komið að losa
írösku þjóðina úr úlfakreppu. Hann getur vissulega
enn sagt af sér og leitað hælis í þeim ríkjum, sem
hafa boðist til að taka á móti honum og fjölskyldu
hans.
Tilgangur árásarinnar á Írak er skýr og ótvíræður.
Ætlunin er að svipta Saddam völdum. Þetta skýra
markmið mótar hernaðaraðgerðirnar. Fyrstu
sprengjuárásinni að morgni átakanna var ætlað að
„afhöfða“ stjórnkerfi Íraks. Átökin hófust með minni
sóknarhörku innrásarliðsins en margir höfðu spáð.
Greinilega skyldi láta á það reyna, hvort Saddam nyti
almenns stuðnings eða ekki meðal Íraka, þegar þeir
eygðu von um að losna undan harðstjórn hans.
x x x
Rökræður um, hvort innrásin í Írak er lögmæt eða
ólögmæt, hafa farið fram hér á landi eins og annars
staðar. Lögfræðinga greinir á um málið og stjórn-
málamenn geta eins og aðrir valið álit eftir því
afstöðu þeir taka. Hvað sem líður sjónarmiðum
„umboð“ öryggisráðs SÞ skorti, standa ályktan
að baki valdbeitingu gagnvart Saddam Hussei
rásin á því rætur innan Sameinuðu þjóðanna o
mála, sem þær hafa sett Saddam Hussein.
Hvergi hafa stjórnmáladeilur orðið harðari á
en í Bretlandi. Tony Blair, forsætisráðherra úr
Verkamannaflokknum, gengur fram fyrir skjö
mikilli einurð. Hann stendur ekki aðeins í stór
við Saddam og Jacques Chirac, forseta Frakkl
heldur einnig við eigin flokksmenn.
Tvær meginumræður og atkvæðagreiðslur h
verið um afstöðuna til Íraks í breska þinginu á
anförnum vikum. Tony Blair hefur sigrað í þei
um með stuðningi stjórnarandstöðunnar. Vinst
armurinn innan Verkamannaflokksins hefur hi
ar snúist gegn stefnu Blairs. Tony Benn, gama
ystumaður vinstrisinna í Verkamannaflokknum
sagði, að stæði Tony Blair fyrir árás á Írak jaf
það úrsögn Blairs úr Verkamannaflokknum!
Breski Verkamannaflokkurinn sameinar inn
banda sinna skoðanabræður vinstri/grænna og
fylkingarmanna hér á landi. Við atkvæðagreiðs
klofnaði hann á þann veg, að vinstri/grænir vo
vígir Blair en samfylkingarmenn greiddu atkv
með honum.
Hér á landi hafa bæði vinstri/grænir og sam
ingarmenn tekið afstöðu gegn Bretum og Ban
ríkjamönnum. Er óvenjulegt, að þessar fylking
sameinist hér í afstöðu til mikilvægra utanríki
öryggismála. Hin sameiginlega afstaða minnir
á, hve fyrrverandi Alþýðubandalagsmenn hafa
ítök innan Samfylkingarinnar. Þeir hafa aldrei
staðfastir í utanríkismálum. Kannski svíður þe
Ögmundur Jónasson saki þá um blindan Blair-
x x x
Andstaða við stríðið byggist á ólíkum viðhor
Auðvelt er að færa rök fyrir því, að Frakkland
forseti vilji skapa pólitískt mótvægi við Bandar
VETTVANGUR
Skynsamlegasta úrr
Eftir Björn Bjarnason
AÐ undanförnu hefur nokkuð verið rætt
og ritað um lögleiðingu kannabisefna.
Segja má að röksemdir þeirra sem fyrir
þessu tala séu af þrennu tagi. Í fyrsta lagi
halda menn því fram að umrædd efni séu
nánast skaðlaus eða í versta falli minna
skaðleg en ýmis önnur efni. Í öðru lagi að
óskynsamlegt sé að eyða tíma og kröftum
lögreglunnar í baráttuna gegn innflutningi
og sölu þessara efna og í þriðja lagi að
menn eigi að hafa frelsi um það hvað þeir
geri í þessum efnum sem og öðrum og það
komi hvorki öðrum einstaklingum né rík-
isvaldinu við. Ég mun í þessari grein fjalla
nánar um þessi atriði og afstöðu mína til
málsins.
Skaðsemi kannabisefna
Í fyrsta lagi er það að mínu mati ákaf-
lega vafasöm fullyrðing að halda því fram
að kannabisefni séu skaðlaus eða í það
minnsta ekki skaðlegri en ýmis önnur efni.
Á vef SÁA, saa.is, er komist að kjarna
málsins hvað þetta varðar. Þar segir í
góðri grein um málið að það væru vissu-
lega góðar fréttir, ef sannar reyndust, að
kannabisefni væru þeirrar náttúru að
áhættan við neyslu þeirra væru lítil sem
engin. Því miður, segir í greininni, hefur
slíkt skaðlaust vímuefni ekki litið dagsins
ljós og um það gætu þau hundruð ein-
staklinga vitnað, sem leitað hefðu sér að-
stoðar á síðasta ári vegna þess að þau
höfðu misst tökin á lífi sínu vegna hass-
neyslu.
Góður árangur lögreglu
Í öðru lagi telja menn að lögreglan hafi
margt þarfara að gera en að elta uppi inn-
flytjendur og sölumenn kannabisefna.
Meginhlutverk lögreglunnar í landinu er
að gæta lag
þessa lands
tækum ráðu
isstjórnin h
í uppbyggin
í kringum la
til baka til s
varnar- og e
lögreglunna
sérstaklega
árangur sem
vangi hjá lö
hefur vakið
höfuðborgar
góðum áran
öflugt starf
Gefumst ekki upp í bará
Eftir Sólveigu Pétursdóttur „Við skulum spyrja okkur hv
ástandið væri ef fíkniefni he
fengið að flæða yfir landið m
stöðulaust og enginn áróðu
rekinn gegn neyslunni.“
ÞAÐ var óendanlega dapurlegt, og nið-
urlægjandi, að Íslendingar skyldu frétta af
stuðningi ríkisstjórnarinnar við árás-
arstríðið gegn Írak frá talsmanni banda-
ríska utanríkisráðuneytisins. Það var
sömuleiðis ömurlegt, að stjórnvöld skyldu
ekki treysta sér til að hafa lögbundið sam-
ráð við utanríkismálanefnd þingsins. Þó er
það fortakslaust skylt, og sérstaklega tekið
fram að það skuli einnig gert, þótt þingið sé
í hléi, einsog nú. Stjórnvöld kusu fremur
pukur og leynd.
Mér fannst líka auðmýkjandi að fregna,
að eini maðurinn sem vitað er til að rík-
isstjórnin hafi haft samráð við hér á landi
skuli vera sendiherra Bandaríkjanna. Heit-
ir þetta að standa í lappirnar á máli stjórn-
arliða?
Að gefnu tilefni er rétt að rifja upp, að
fyrir liðlega þremur vikum ræddi Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra stöðuna í
Íraksmálinu í skýrslu til alþingis. Þá sagði
Halldór að Ísland styddi friðsamlega lausn.
Hann sagði líka orðrétt:
„Vopnaeftirlitsmenn eiga að fá meiri
tíma.“
Það er því beinlínis rangt, þegar Davíð
Oddsson seg
arinnar hafi
þinginu og í
ríkisráðherr
ingar ættu a
herafla, sem
sanna er, að
aðra skoðun
Hann hefur
Íslenska ríkisstjórnin o
Eftir Össur Skarphéðinsson „Sem stjórnmálamanni og s
lenskum borgara finnst mé
óendanlega dapurlegt að Ís
vera komið á lista yfir þjóði
ugastar eru til að styðja str
VALDIÐ OG VILJINN
Ámeðan stríð stendur yfir í Íraker hætt við að ástandið fyrirbotni Miðjarðarhafs hverfi í
skuggann. Samkomulag milli Ísraela
og Palestínumanna er ein af forsend-
um þess að koma á jafnvægi í Mið-
Austurlöndum eftir að átökunum í
Írak lýkur. Ýmislegt bendir til þess
að einhver hreyfing kunni að vera
komin á málefni Ísraela og Palestínu-
manna. Fyrr í þessari viku þáði
Mahmoud Abbas, sem hefur komið
Yasser Arafat næstur að völdum um
nokkurt skeið, boð um að setjast í nýtt
embætti forsætisráðherra Palestínu
og hefur hann nú þrjár vikur til að
mynda stjórn. Með þessu er dregið úr
völdum Arafats og er þetta mesta
skerðing valda hans frá því að hann
var gerður að leiðtoga palestínskra
yfirvalda árið 1994. Að baki er ný kyn-
slóð palestínskra stjórnmálamanna,
sem segist vilja sjá lýðræði í verki,
fremur en að láta sér nægja að tala
um það. Um leið er verið að gefa eftir
gagnvart Bandaríkjamönnum, sem
hafa krafist þess að Arafat yrði ýtt til
hliðar. Arafat telst þó áfram yfirmað-
ur palestínskra öryggissveita og mun
einnig eiga lokaorðið í friðarviðræð-
um við Ísrael.
George Bush Bandaríkjaforseti
lýsti yfir því í upphafi vikunnar að
hann myndi formlega leggja fram
áætlun, sem miðaði að því að palest-
ínskt ríki verði stofnað í síðasta lagi
2005, þegar palestínskur forsætisráð-
herra með „raunverulegt vald“ hefur
verið skipaður. Það á hins vegar eftir
að koma í ljós hvort Bandaríkjamenn
og Ísraelar líti svo á að með skipan
Abbasar hafi verið komið til móts við
þessar kröfur.
Þessi friðaráætlun, sem kölluð hef-
ur verið „vegvísir“, er afrakstur sam-
starfs fulltrúa frá Bandaríkjunum,
Rússlandi, Evrópusambandinu og
Sameinuðu þjóðunum. Þar er skorað á
Ísraela og Palestínumenn að grípa til
ákveðinna aðgerða, sem leiða eiga til
nýrra friðarviðræðna. Palestínumenn
eiga að binda enda á ofbeldi og gera
alhliða lýðræðisumbætur, en Ísraelar
að hætta að reisa svokallaðar land-
nemabyggðir á Vesturbakkanum og í
Gaza, sem þeir lögðu undir sig 1967.
Ísraelar hafa þegar andmælt
mörgu í áætluninni og vilja láta gera
miklar breytingar á henni. Þeir vilja
ekki láta staðar numið í landnema-
byggðum og segja að allar þreifingar í
átt að palestínsku ríki eigi að vera
háðar því að ofbeldi linni með öllu.
Samkvæmt ísraelskum dagblöðum í
vikunni sjá ísraelsk stjórnvöld fyrir
sér palestínskt ríki með ákveðnum
þáttum fullveldis, en ekki fullt sjálf-
stæði. Palestínumenn segja að hún sé
tilbúin og engra breytinga sé þörf.
Bæði í Ísrael og arabaheiminum
var dregið í efa að mikil alvara væri að
baki orðum Bush. Virðast margir líta
svo á að þeim séu frekar ætlað að
draga úr reiði í Austurlöndum og Evr-
ópu vegna stríðsins í Írak, en binda
enda á deilu Ísraela og Palestínu-
manna.
Um leið og Ísraelar segja að alger
stöðvun ofbeldis af hálfu Paelstínu-
manna sé skilyrði fyrir því að unnið
verði að friði hafa þeir hert aðgerðir.
Á mánudag voru 10 Palestínumenn
felldir í aðgerðum Ísraela á Gaza-
svæðinu. Þetta gerðist á sama tíma og
palestínskir þingmenn greiddu at-
kvæði um að hafna kröfum Arafats
um að takmarka völd nýs forsætisráð-
herra. Ísraelskir hermenn hafa drep-
ið 50 manns á undanförnum mánuði,
þar á meðal fjölda óbreyttra borgara.
Ísraelar segja þessar aðgerðir í Gaza
nauðsynlegar eigi þeim að takast að
uppræta Hamas og Íslömsku jihad.
Sjálfsmorðsárásir hafa ekki verið
gerðar frá Gaza.
Ísraelskar sveitir hafa einnig hand-
tekið hátt á annað þúsund Palestínu-
manna síðastliðinn mánuð, en alls
hafa um 8.000 menn verið handteknir
undanfarið ár. Á Palestínumönnum er
að heyra að þeir eigi von á umfangs-
miklum aðgerðum af hálfu Ísraela.
Bandaríkjamanna bíður þungur
róður. Þeim hefur verið legið á hálsi
fyrir að draga ávallt taum Ísraela og
Palestínumenn líta svo á að nú muni
Ísraelar komast upp með að grafa
undan hinni nýju áætlun með þrot-
lausum kröfum og málalengingum.
Bandaríkjamenn þurfa að sýna að
þeim sé alvara þegar þeir tala um lýð-
ræði og frelsun þjóða. Palestínumenn
hafa lifað við óþolandi skilyrði á her-
numdu svæðunum. Aðeins Banda-
ríkjamenn hafa valdið til þess að segja
Ísraelum fyrir verkum. Nú mun koma
í ljós hvort þeir hafi einnig viljann og
þegar byssurnar þagna í Írak velta
framtíðarhorfur í þessum heimshluta
ekki síst á því.
HEIMSÓKNIR FORSETA ÍSLANDS
Forseti Íslands, Ólafur RagnarGrímsson, hefur verið í opinber-
um heimsóknum í Ungverjalandi og
Slóveníu að undanförnu. Heimsóknir
þessar hafa eins og við mátti búast
fallið í skuggann af hernaðarátökun-
um í Írak. Það er vissulega leitt
vegna þess, að vissulega er það þess
virði að efla samskipti okkar við þjóð-
irnar tvær.
Eldri kynslóðir Íslendinga gleyma
ekki örlögum ungversku þjóðarinnar
á þeim árum, þegar Sovétríkin kúg-
uðu þjóðir Austur-Evrópu áratugum
saman. Fáir atburðir í kalda stríðinu
mörkuðu kynslóðir þeirra tíma með
jafnafdráttarlausum hætti og upp-
reisnin í Búdapest 1956 gerði og
neyðarákall forystumanna Ungverja
á þeim tíma til Vesturlandaþjóða um
að koma þeim til bjargar var átak-
anlegt. Því miður var það svo, að hér
var til hópur manna í Sósíalistaflokki
og Alþýðubandalagi, sem virtist ekki
skilja eða vildi ekki horfast í augu við
þá kúgun og manndráp, sem fóru
fram í Búdapest þá daga.
Íbúar Slóveníu hugsa enn hlýlega
til Íslendinga, sem léku sérstakt hlut-
verk, þegar ríkið var lýst sjálfstætt.
Það er mikil spurning, hvort við
hæfi er að þjóðhöfðingjar stundi slík-
ar heimsóknir til annarra ríkja á tím-
um sem þessum. Mörg rök eru fyrir
því, að þessum heimsóknum hefði átt
að fresta.