Morgunblaðið - 01.04.2003, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 ÞRIÐJUDAGUR 1. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG LAS grein Rögnu Sigurðar-
dóttur um landslagsmálverkið með
athygli og vildi bæta við nokkrum
hugsunum. Hún skrifar að landslagið
hafi sérstök tök í okkur. Ég las ein-
hvers staðar að við hefðum sérstakar
heilastöðvar til að þekkja dýr og lesa
úr hreyfingum þeirra hvað þau hefðu
í huga, arfur okkar sem veiðimenn á
sléttum Afríku í árþúsundir. Einnig
er ég á því, að það séu fráteknir staðir
til að þekkja landslag og staðsetja við-
komandi í því, Þaðan komi ánægjan
að skoða landslagsmyndir.Ástæðan
fyrir því að ég fékk löngun til að svara
grein Rögnu, er að mér finnst nokkur
atriði þurfa skýringar.
Ragna skrifaði, að það hefði verið
gaman að sjá ókláruð verk eftir Lo-
uisu. Ég spurði Temmu hvort hún
myndi eftir einhverjum skissum eða
öðru sem gæti talist hálfunnið.
Temma gat ekki fundið neitt í huga
sér, nema kannski örfá léreft frá sein-
ustu árum Louisu sem hún hafði byrj-
að á með koli en ekki komist lengra
(við erum að tala um færri en fimm
striga). Það virðist vera að Louisa hafi
byrjað á sinni mynd og klárað eins og
hvert annað verk sem ekki ekki átti að
leggja frá sér. Temma vildi ekki full-
yrða neitt, en þetta voru hennar
fyrstu viðbrögð. Ég er á því að þetta
hafi verið eitt af einkennum Louisu.
Temma heldur að móðir hennar
hafi byrjað að mála af alvöru sem
unglingur og hún hætti ekki fyrr en
kraftarnir gáfu sig. Pétrún Péturs-
dóttir, forstöðukona Hafnarborgar,
sagði Temmu frá manni sem hafði
verið 12 ára hestasveinn í laxveiðiferð
með föður Louisu. Hann man að
Louisa gerði ekkert nema að lita
myndir. Louisa var þá 14 ára. Louisa
lést 83 ára gömul og hafði þá líklega
ekki málað í tvö ár. Þetta er 70 ára
vinna án þess að missa þráðinn.
Það er annað atriði sem Ragna
minnist á, að allar þessar myndir séu
settar fram sem fullkláraðar og þann-
ig til sölu. Þetta er auðvitað vandamál
sem vafðist fyrir okkur í fjölskyldunni
þegar við vorum að velja þessar
myndir með Pétrúnu.
Það er eitt, þegar listamaður fer í
gegnum sín eigin verk og ákveður
hvort hann vilji sýna þau þá stundina
eða ekki, annað seinna, þegar allt er
búið og gert og engu hægt að breyta.
Ég held að það sem hafi stýrt okkur
var að reyna að dæma ekki hennar
verk eða að láta eitthvað „tema“ ráða
ferðinni. Í rauninni þróaðist þessi
sýning upp úr loforði sem við gáfum
Pétrúnu þegar minningarsýningin
var sett upp. Að það yrði önnur sýn-
ing með myndum frá því tímabili sem
virtist vinsælast á Íslandi (Louisa
málaði í áratugi og ekki alltaf lands-
lag). Hafnarborg lagði gífurlega á sig
með fyrri sýninguna og sat kannski
eftir með sárt ennið. Við reyndum að
velja myndir sem hrifu okkur og Pétr-
únu, en um leið gerðum við okkur
grein fyrir að það er ekki okkar að
dæma. Verðið á þessum myndum er
svo eitthvað sem við ráðum lítið yfir,
en rembdumst samt við með hjálp
annarra að hafa þær á verði sem
hæfði íslenskum markaði. Okkur
fannst að Íslendingar ættu að hafa
tækifæri til að eignast myndir eftir
Louisu. Þar hjálpaði einnig hversu há
krónan var.
Það er eitt atriði í endann sem ég
vil minnast á. Ragna skrifar um við-
brögð Louisu þegar Ísland var her-
numið af Bretum. Þessa fjölskyldu-
sögu, sem lýsir persónu Louisu vel,
ætti ekki að setja í einhvern dýpri
skilning, sértaklega þegar við erum
öll í uppnámi vegna atburða dagsins.
Hernámið var mörgum ekkert undr-
unarefni þótt ótrúlega margir hafi
orðið fyrir vonbrigðum með að Bretar
unnu það kapphlaup. Louisa hrærðist
í kunningjahóp sem var nokkuð rót-
tækur. Þá var í gildi friðarsamningur
milli Stalíns og Hitlers og margir rót-
tæklingar á báðum áttum hvor væri
verri, Hitler eða Churchill. Til dæmis
lenti frændi Louisu, Einar Olgeirs-
son, í breskum gáfumannafangabúð-
um á eyjunni Mön, ef ég man rétt.
Einustu pólitísku athafnir Louisu
mér vitandi var að hún barði einu
sinni bandarískan hermann sem var
að elta hana snemma á stríðsárunum
áður en hún fór vestur um haf,
skemmtisaga í fjölskyldunni, vegna
þess að Lee elti hana seinna, alla leið
til San Fransisco. Lee var þá sjóliði í
„The merchant marine“ og komst í
pláss á skip til Hawaii, aðeins svo að
hann gæti hitt Louisu. Louisa og Nína
Tryggvadóttir unnu þá á KFUM-
kaffiteríu þar. Lee var alltaf sár yfir
að hún gaf honum ekki extra skammt,
annað sem sýnir hvernig Louisa var,
allt þurfti að vera rétt.Hin var bréf
sem hún skrifaði til yfirvalda hérna til
að hjálpa Nínu sem hafði lent í vand-
ræðum vegna stjórnmálaskoðana
sinna. Ég hef alltaf litið á, að það hafi
sýnt kjark Louisu þegar til kom.
Mín skoðun er að sumir Íslending-
ar hafi kannski ekki gert sér grein
fyrir hversu sérstakt fyrirbrigði
Louisa Matthíasdóttir er og hversu
dýrmæt hún er okkur Íslendingum. Í
henni fóru saman hæfileikar, gáfur og
óendanleg vinna í áratugi, sjaldgæf-
ara en marga grunar. Ég ráðlegg
fólki að fara á þessa sýningu og horfa
þangað til að það kviknar í sálinni og
njóta síðan ylsins.
Í endann vil ég þakka Pétrúnu fyrir
að hafa staðið að þessari sýningu og
einnig Hafnarfirði, höfuðborg álf-
anna. Louisa lýsti mörgum sinnum yf-
ir seinustu árin að hún tryði á álfa,
barnabörnum sínum til mikillar undr-
unar.
Landslags-
málverk og
Louisa
Eftir Ingimund
Kjarval
Höfundur býr í Delhi í New York.
„Sumir Ís-
lendingar
hafi kannski
ekki gert sér
grein fyrir
hversu sérstakt fyrir-
brigði Louisa Matthías-
dóttir er og hversu
dýrmæt hún er okkur
Íslendingum.“
MIG langar í eins stuttu máli og
mögulegt er að velta fyrir mér eðli
stríðsins sem nú er háð í Írak (áð-
ur í Afganistan og ef til vill í Norð-
ur-Kóreu á morgun).
Þetta er stríð gegn hryðjuverka-
mönnum en ekki gegn þjóð, segir
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti. Með öðrum orðum, stríðs-
reksturinn í Írak á sér ekki hlið-
stæðu og því ógjörningur að
réttlæta þátttöku okkar Íslendinga
í honum með tilvísunum í söguna.
Í öðru lagi er óvinurinn alstaðar
og hvergi. Það er því óhugsandi að
sigur vinnist í þessu stríði nema
þjóðir heims standi saman. Rétti
vettvangurinn fyrir þennan stríðs-
rekstur hlýtur því að vera innan
veggja Sameinuðu þjóðanna.
Árás á þjóðríki er afar vanda-
söm aðferð til að uppræta hryðju-
verkamenn sem eiga ekkert þjóð-
ríki. Það má þó ekki útiloka slíka
aðgerð (líkt og Frakkar gerðu).
Títtnefndur Saddam Hussein hef-
ur til dæmis ekki uppfyllt skilmála
um afvopnun sem honum voru
settir fyrir tólf árum.
Hættan er hins vegar sú að upp
af hernaðarátökum spretti slíkur
hefndarhugur að Bin Laden eign-
ist í framtíðinni þúsundir tvífara
sem börn okkar og barnabörn
neyðast til að glíma við.
Hernaður í yfirstandandi
hryðjuverkastríði verður því að
vera háður samþykki samfélags
þjóðanna en ekki eins eða tveggja
þjóðríkja.
Íslenska ríkisstjórnin hefur sagt
Írökum stríð á hendur með þeim
eina hætti sem er fær vopnlausri
þjóð.
Þetta er alvarleg ákvörðun sem
grefur undan lýðræði í landinu og
dregur úr slagkrafti okkar í
hryðjuverkastríðinu þar sem sam-
staða er höfuðatriði. Á sama hátt
og Bandaríkin verða að hlíta vilja
Sameinuðu þjóðanna, ef þau vilja
sigur í hryðjuverkastríðinu, verða
Íslendingar (ráðherrar líka) að
lúta vilja Alþingis um stríðsyfirlýs-
ingar á hendur einstökum þjóðum.
Þetta hefur íslenska ríkisstjórnin
látið undir höfuð leggjast og á því
að segja af sér.
Að lokum má velta því fyrir sér
hvort vígbúnaðarkapphlaup (þar
sem Bandaríkin eru reyndar eini
keppandinn um þessar mundir) og
stríð á hendur þjóðríkjum (eða
þjóðhöfðingjum ef menn vilja endi-
lega orða það þannig) séu áhrifa-
ríkustu vopnin í hryðjuverkastríði
samtímans?
Ísland í stríði – og á villigötum
Eftir Jón
Hjaltason
„Íslenska
ríkisstjórnin
hefur sagt
Írökum stríð
á hendur
með þeim eina hætti
sem er fær vopnlausri
þjóð.“
Höfundur er sagnfræðingur.
ÞAÐ VAR stórkostlegur áfangi
þegar tilkynnt var á vordögum árið
2000 að bygging Suðurstrandar-
vegar væri hluti af átaksverkefni
sem ríkisstjórnin ákvað þá í vega-
málum á næstu þremur árum.
Langþráður draumur varð þá raun-
verulegur möguleiki. Ég átti þá
sem formaður samgöngunefndar og
1. þingmaður Suðurlands mögu-
leika á því að beita mér mjög ákveð-
ið fyrir því að bygging Suður-
strandarvegar yrði að veruleika
með þessu átaki og satt best að
segja var Suðurstrandarvegur ekki
inni í myndinni fyrr en á lokaspretti
ákvarðana. Á blaðamannafundi sem
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra boðaði þá til ásamt formanni
samgöngunefndar Alþingis og
Vegagerðarmönnum var m.a. til-
kynnt að 400 milljónir króna myndu
fara í þetta verkefni á næstu þrem-
ur árum, en einnig höfðu þingmenn
Suðurlands markað liðlega 100
milljónir króna í verkefnið af vegafé
Suðurlands. Undirbúningi að lagn-
ingu Suðurstrandarvegar var nán-
ast lokið vorið 2001 því fast var
fylgt eftir fyrir hönd þingmanna
Suðurlands, aðeins lokahnykkur
umhverfismats var eftir. En þannig
æxluðust mál að þessum peningum
var úthlutað annað þegar á reyndi,
eða nánar tiltekið í tvöföldun
Reykjanesbrautar. Það ferli þekki
ég ekki og sé ekki ástæðu til að elta
ólar við það. Aðalatriðið er að rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar stendur
við það sem hafði verið lofað eins og
vænta mátti og það er því mikið
fagnaðarefni að nú skuli innan tíðar
ráðist í að leggja Suðurstrandarveg
sem tengir þá saman í eina heild
nýtt Suðurkjördæmi, skapar mikla
möguleika í ferðaþjónustu í kjör-
dæminu, skiptir miklu máli at-
vinnulega og síðast en ekki síst af
öryggisástæðum vegna virkni
jarðhræringa víða í kjördæminu.
Suðurstrandarvegur mun opna nýj-
ar dyr inn í Suðurkjördæmi og inn-
an þess.
Því miður hafði Vegagerðin ekki
gengið í að ljúka umhverfismati
Suðurstrandarvegar sumarið 2001,
þannig að málið hefur verið í bið-
stöðu síðan eða þar til ríkisstjórnin
tók aftur af skarið fyrir skömmu.
Nú er unnið af fullum krafti í Vega-
gerðinni við að ljúka verkhönnun og
koma verkefninu í umhverfismat
þannig að væntanlega lýkur því fyr-
ir haustið og þá er ekkert því til fyr-
irstöðu að bjóða lagningu Suður-
strandarvegar út í haust.
Spennandi verkefni
fyrir verktaka
Vegagerðin hefur verið með
áætlaðar kostnaðartölur upp á um 1
milljarð króna í Suðurstrandarveg,
en ef útboðið lendir á hagstæðum
útboðstíma er mjög líklegt að tilboð
verði mun lægri, hugsanlega undir
700 milljónum króna, því það er
mjög fýsilegt og spennandi fyrir
verktaka að leggja Suðurstrandar-
veg af ýmsum ástæðum. Vegurinn
liggur á mjög aðgengilegu svæði,
stutt er í alla efnistöku, hægt er að
vinna allt árið vegna hagstæðs veð-
urfars, nálægð við höfuðborgina
skiptir máli og þannig mætti telja
fleiri þætti sem munu væntanlega
laða að hagstæð tilboð.
Reiknað er með að verkið verði
boðið þannig út að byrjað verði á
báðum endum, Þorlákshöfn og
Grindavík, en gert er ráð fyrir að í
fyrstu lotu verði heldur lengri kafli
lagður frá Þorlákshöfn vegna þess
að skipting verkkafla liggur þannig.
Þó er líklegra að því tilskildu að
hagstæð tilboð komi að unnt verði
að leggja allan veginn nánast í einni
lotu. Allavega er það ljóst að menn
geta ekki látið framkvæmd upp á
hundruð milljóna liggja hálfnotaða
með því að miðkaflinn verði lengi
útundan.
Veglínan opnar nýjar víddir
fyrir ferðalanga
Það er aðallega miðhluti Suður-
strandarvegar sem þarf á umhverf-
ismati að halda, en það er ekkert
sem á að tefja framkvæmdina
meira en orðið er. Veglínan mun
opna nýjar víddir á fallegri aksturs-
leið þar sem ferðalangar munu víða
nota tækifæri til að staldra við. Upp
kom misskilningur hjá hellaáhuga-
mönnum fyrir skömmu sem töldu
að veglínan fyrir nýjan Suður-
strandarveg myndi eyðileggja hell-
asvæði í hrauni á leiðinni. Þetta var
á misskilningi byggt, því hellasvæð-
ið var í gamalli veglínu sem sett var
á blað á sínum tíma ásamt fleiri
hugmyndum, en strikuð út og er
ekkert inni í myndinni.
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
hefur staðið við allar yfirlýsingar
sínar um stór framfaramál og gott
betur og það er ástæða til að gleðj-
ast og þakka þegar slíkur árangur
næst, því oft orkar margt tvímælis
fyrr en í hendi er haldið.
Eftir Árna
Johnsen
„Suður-
strand-
arvegur
opnar nýjar
dyr inn í
Suðurkjördæmi og inn-
an þess, skapar mikla
möguleika í ferðaþjón-
ustu, atvinnulega,
byggðarlega og af
öryggisástæðum.“
Höfundur er stjórnmálamaður,
blaðamaður og tónlistarmaður.
Veglína nýja Suðurstrandarvegarins milli Þorlákshafnar og Grindavíkur. Suðurstrandarvegurinn mun opna nýja
sýn á sunnanverðu Reykjanesi því vegarstæðið liggur um ægifagurt svæði og Suðurnesin, Grindavík og Þorláks-
höfn verða ekki lengur eins konar endastöðvar í vegakerfinu heldur hluti af nýrri hringleið sem ég tel að eigi eftir
að vera mikið ekin bæði til gagns og gamans.
E B+
' "&+#
!













  


  





  

 
!




 





#$#%&'(&) *# "#
  
 $ 
  
Suðurstrandarvegur
boðinn út í haust