Morgunblaðið - 20.08.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. ÁGÚST 2003 27
L
ÖGIN segja eitt en
leigubílstjórinn Cost-
as Salatas allt annað.
Hann keðjureykir í
bílnum sínum þvert
ofan í lög og reglur og þegar
öskubakkinn er orðinn fullur eftir
nokkra klukkutíma, þá opnar
hann bara gluggann og kastar
óhroðanum út. „Hvar endar þetta
eiginlega?“ spyr hann og bandar
frá sér með sígarettunni. „Bannað
að reykja á kaffihúsum? Bannað
að reykja á ströndinni? Er þetta
framtíðin í Evrópu?“ Já, líklega.
Hvort sem það er á írskum krám
eða tyrkneskum tehúsum, alls
staðar er verið að þrengja að
reykingafólki. Í Noregi og á Ír-
landi er á döfinni að banna reyk-
ingar í veitingahúsum og öðrum
opinberum stöðum og jafnvel
Grikkir og Spánverjar eru farnir
að rumska í miðju reykjarkófinu.
Hvað sem líður evrópsku um-
burðarlyndi er ljóst hvert stefnir
með reykingar. Smám saman er
verið að gera þær útlægar. Við-
varanir á sígarettupökkum verða
æ stærri, tóbaksauglýsingar munu
hverfa og sömuleiðis stuðningur
eða kostun tóbaksfyrirtækja.
Í maí á næsta ári verða reyk-
ingar með öllu bannaðar í höf-
uðstöðvum Evrópusambandsins og
þeim, sem vilja hætta verður boðin
öll aðstoð við það. Í janúar næst-
komandi verða viðvaranir á sígar-
ettupökkum að ná yfir 30% af
framhliðinni og 40% af bakhlið-
inni. Jafnvel verður leyft að birta
myndir á pökkunum af sýktum
lungum.
Frá og með 2005 verða tóbaks-
auglýsingar á netinu bannaðar og
á öllum alþjóðlegum íþrótta-
viðburðum, þar á meðal Formúlu 1
en þar hafa tóbaksfyrirtækin ver-
ið meðal stærstu kostunaraðila.
Hafa forsvarsmenn kappaksturs-
ins hótað að flytja hann frá Evr-
ópu til Asíu eða eitthvert annað og
hafa nú þegar aflýst keppni í Belg-
íu þótt yfirvöld þar hafi slakað
nokkuð á auglýsingabanninu.
Reykingamenn til Síberíu
„Tímarnir eru að breytast,“
sagði David Byrne, sem fer með
heilbrigðismál í framkvæmda-
stjórn ESB, en raunar hafa tím-
arnir verið með ýmsu móti í Evr-
ópu í gegnum aldirnar.
Urban VIII páfi gaf út hirðis-
bréf til höfuðs tóbaksnautninni á
17. öld og Alexis Rússakeisari hik-
aði ekki við að senda forherta
reykingamenn til Síberíu. Í fræg-
um skrifum James I Bretakonungs
1604 sagði hann, að reykingar
væru „ljótur siður fyrir augun,
andstyggilegur fyrir nefið, skað-
legur heilanum, hættulegur lung-
unum og svartur reykurinn eins
og smjörþefurinn af sjálfu víti“.
Með frönsku stjórnarbylting-
unni varð sígarettan, sem þá var
vafin inn í plöntuhýði, táknræn
fyrir þá, sem vildu breytingar og
draga úr völdum aðalsins, sem þá
brúkaði aðallega neftóbak. Það
var síðan vindlareykingamaðurinn
Játvarður VII Bretakóngur, sem
setti fína stimpilinn á tóbaks-
notkun er hann tók við krúnunni
1901.
Í eina tíð mátti heita, að hver
þjóð reykti sína tegund, til dæmis
Frakkar Gauloises og Bandaríkja-
menn Marlboro eða Camel, en á
því er nú allur gangur. Hinu má
svo heldur ekki gleyma í allri
orrahríðinni gegn reykingafólki,
að það hefur lagt sitt af mörkum
til samfélagsins og stundum vel
það. Ríkisstjórnir sáu sér nefni-
lega strax leik á borði að skatt-
leggja þennan ósið og yfirleitt
mjög ríflega.
„Vinur, ástkona, móðir“
„Fyrir mér er sígarettan vinur,
félagi, ástkona, systir, móðir,“
sagði Enzo Carlone, götu-
listamaður í Róm, og Pelin Turk-
oglu, 23 ára gamall maður í Ist-
anbul, kvaðst bara mundu reykja
úti í kuldanum yrðu reykingar
bannaðar inni á veitingastöðum.
Jafnvel í Tyrklandi hefur verið
skorin upp herör gegn reykingum
í von um, að það muni greiða göt-
una inn í ESB.
Í Dyflinni á Írlandi blés gömul
kona, Olive O’Shea, frá sér reykn-
um og gaut augunum á skilti við
Burger King-veitingastað, sem
bannaði reykingar.
„Þegar þetta skilti stekkur á
mig og rífur út úr mér sígarett-
una, skal ég taka mark á því. Fyrr
ekki,“ sagði hún glottandi en á Ír-
landi er þó gamanið heldur betur
að kárna fyrir hana og aðra reyk-
ingamenn. 1. janúar nk. verða
reykingar bannaðar á opinberum
stöðum, meira að segja á írsku
kránum.
Reykingar í Evrópu eru mjög
mismiklar frá einu ríki til annars.
Minnstar eru þær í Svíþjóð, 20%,
en yfir 60% meðal sumra þjóð-
félagshópa í Grikklandi, Tyrk-
landi og Rússlandi.
AP
Guinness og „smókur“ á írskri krá.
Bráðum verður það bara Guinness.
Þjarmað
að reyk-
ingafólki
Aþenu. AP.
Tóbaksnautnin hefur þótt dálítið misfín
í gegnum aldirnar en nú virðast öll sund
vera að lokast fyrir reykingafólki. Í
Evrópu er verið að úthýsa því á einum
staðnum af öðrum og kannski nálgast sá
dagur, að tóbakið verði með öllu bannað.
nblaðið nokkru síðar. Ekkert
á orðið af þessum kaupum og
verði.
kki alveg ljóst að það yrði mikill
ir íslenzku félögin tvö ef kan-
gið kæmi að sameiningunni.
því gætu verið að Clearwater
ugt í skelfiskvinnslu í Kanada
nu svo dæmi sé tekið og myndi
afurðabreidd sameinaðs félags
styrk þess verulega.
mætti segja að þess sé engin
zku félögin hafi þegar afar
gang að þeim mörkuðum, sem
. Þau hafi byggt upp geysiöflug
og hafi nú þegar aðgang að hin-
u hillum stórmarkaðanna.
learwater að þessari samein-
la að aukin samvinna yrði milli
meinaðs fyrirtækis. Að auki má
ð að sameining FPI og Cold-
urfyrirtækis SH í Bandaríkj-
r verið rædd.
mt heimildum Morgunblaðsins
ð mjög skiptar skoðanir hvort
hagsmunum íslenzkra fram-
SH og SÍF sameinist kanad-
ækjunum, sem líklega bæru
ýtum við sameiningu en þau ís-
óttast sumir að hagsmunir Ís-
ðu fyrir borð bornir næðu Kan-
firhöndinni í fyrirtækinu.
Tap hjá FPI
ði ríflega 10 milljónum króna á
ðungi ársins. Þrátt fyrir aukna
lægð í efnahagslífi Bandaríkj-
kari staða kanadadollars og
fiskveiðihluta félagsins haft
neikvæð áhrif á reksturinn. Á sama tíma
síðasta árs nam hagnaður FPI um 67 millj-
ónum króna. Derrick Rowe, forstjóri FPI,
segir að tekist hafi að auka sölu félagsins,
þrátt fyrir mjög erfiða stöðu á mörkuðum.
Hann segir afkomuna vissulega valda
nokkrum vonbrigðum en segist sannfærð-
ur um að það versta sé nú yfirstaðið.
Margt bendi nú til að bjartari tímar séu
fram undan á bandaríska veitingamark-
aðnum og vonandi muni fjárfestingar í
botnfiskveiðum fyrirtækisins skila aukinni
hagræðingu þegar líði á árið.
Hagsmunir bankans?
Það skiptir Íslandsbanka miklu máli að
rekstur FPI og Clearwater gangi vel og
leiðin til að bæta afkomu þeirra gæti verið
sameining eða náin samvinna við íslenzka
risann, sem bankarnir eru að reyna að
skapa. Það gæti því verið markmið bank-
ans að fara þá leið að sameina fyrst SH og
SÍF og tryggja síðan hagsmuni sína í Kan-
ada með sameiningu þar. En er þá ekki
nóg að sameina SH og kanadísku fyrirtæk-
in og láta SÍF eiga sig? Íslandsbanki á að-
eins 8 til 9% í SÍF og hefur hann fengið til-
boð í þann hlut. Líklega líta menn svo á að
staðan verði betri með sameinað íslenzkt
félag og þeir auki eignir sínar með samein-
ingunni og geri hlutabréf sín í SH mun
seljanlegri en ella.
Töluverð barátta?
Það virðist því vera komin upp töluverð
barátta um framvinduna. Bankarnir eiga
meirihlutann í SH og ráða þar ferðinni.
Hagsmunir þeirra liggja í sameiningu við
SÍF, því hlutabréf þeirra í SH eru illselj-
anleg eins og er. Þá liggja hagsmunir Ís-
landsbanka í Kanada og sameining þar
myndi styrkja stöðu hans. Til að ná að
knýja fram sameiningu hér heima þarf Ís-
landsbanki liðveizlu Burðaráss, Sjóvár-Al-
mennra og Skeljungs, sem eru með 45%
hlut í SÍF, að minnsta kosti, en S-hópurinn
hefur samkvæmt heimildum afar takmark-
aðan áhuga á þessari framvindu og stend-
ur gegn sameiningu með 35% hlutafjár á
bakvið sig. S-hópurinn hefur ekki áhuga á
Kanada og samvinnu þar. Hann vill ekki
selja sölukerfi íslenzkra sjávarafurða til
Kanada.
SH og SÍF er enn rædd með óformlegum hætti og sýnist sitt hverjum um framvinduna. Á meðan heldur íslenzkt fisk-
fram að verka fiskinn fyrir kaupendur um allan heim.



 




 

  

  hjgi@mbl.is
að það þurfi ekki að koma til einhvers sérstaks
gin þurfi að vera af einhverri tiltekinni stærð.
ma í ljós, en ég hef sagt það svolítið að gamni
um átta hundruð ára gömul, er kveðið á um að
n 400 manns í hverju sveitarfélagi,“ segir Árni.
élög hljóti að eiga í töluverðum vandræðum með
num ef íbúar eru færri en 500, þótt ekki sé tek-
m láta reyna á þetta í sátt og samvinnu til að
ð skilar okkur. Við sjáum það þá á árinu 2005 og
í aðdraganda þess hvernig þetta lítur út. Það er í sjálfu sér þá seinni tíma
ákvörðun hvort við viljum fara í að gera þetta með lögum.“
Stærri sveitarfélög geti betur veitt íbúum þarfa þjónustu
Þegar Árni er spurður hver sé kveikjan að þessu átaki nú svarar hann
að stöðug umræða um að sveitarfélög þurfi að eflast og þar með fækka
hafi átt sér stað í áratugi. Áhugi meðal sveitarstjórnarmanna í þessa átt
hafi einnig vaxið á undanförnum árum. Árni bendir á að fulltrúaráð Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga hafi samþykkt ályktun á fundi sínum í vor
sem gekk út á svipaða vinnu og nú sé að hefjast. „Við tókum upp viðræður
við Samband íslenskra sveitarfélaga, strax eftir að þessi ríkisstjórn tók við
í vor, um það hvernig við gætum útfært þessar hugmyndir og þetta er sú
lending. Það er því ekki síst fyrir áhuga sveitarstjórnarmannanna sjálfra.“
Hann skýrir frá því að á árinu 1991 hafi verið lagt upp í átak til fækk-
unar sveitarfélaga. Frá árinu 1993 til ársins í ár hefur sveitarfélögum
fækkað úr 196 í 104. „Við teljum að til þess að geta ætlast til þess að þessi
sveitarfélög standi undir því sem þau eiga að standa undir, lögum sam-
kvæmt og samkvæmt kröfum íbúanna, þá sé núna kominn tími til þess að
slá í klárinn aftur,“ segir hann.
Árni segir ávinning af fækkun sveitarfélaganna mikinn. „Við erum að
tala um grunnskóla, alls konar félagsþjónustu, samgöngur og fleira. Það
eiginlega blasir við að það gengur illa upp á endanum, að þau sveitarfélög
sem eru með mjög fáa íbúa standi undir allri þeirri þjónustu sem sveitarfé-
laginu er gert að veita.“ Hann segir að eftir því sem sveitarfélögin verði
stærri og sterkari þeim mun meiri líkur séu á að það takist að færa hluta
þeirra verkefna sem nú séu hjá ríkinu yfir til sveitarfélaganna, en það sé
það sem sveitarstjórnarmenn hafi óskað eftir. Það er að fá fleiri og meira
krefjandi verkefni að fást við.
lt að helming á næstu tveimur árum
agnússon og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
ningarmálum sveitarfélaga í landinu.