Morgunblaðið - 20.08.2003, Blaðsíða 30

MINNINGAR
30 MIÐVIKUDAGUR 20. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
V
æri lífið ekki
skemmtilegra ef það
væri ekkert rík-
isvald? Engin vald-
beiting. Engir ráð-
errar, stjórnmálamenn eða
opinberir starfsmenn. Engin só-
un. Engar stofnanir, stjórnsýsla
eða skrifræði. Ekkert bákn. Bara
frjálsir einstaklingar sem eiga
vinsamleg samskipti á frjálsum
markaði.
Þessi fjarlæga draumsýn skýt-
ur stundum upp í kolli mínum
þegar ég horfi á og les fréttir á Ís-
landi og víðar. Stór hluti þeirra
fjallar einmitt um þennan op-
inbera geira; hvað þar er gert eða
ekki gert. Fólk er stöðugt að
herja á rík-
isvaldið með
það að mark-
miði að gæta
hagsmuna
sinna; tryggja
að ákveðin
mál nái fram að ganga – nú eða
nái ekki fram að ganga.
Þetta er eðlileg og skynsöm
hegðun enda getur það verið
spurning um lífsafkomu okkar og
velferð hvaða ákvarðanir eru
teknar. Sumar þessar ákvarðanir
auka velferð fárra á kostnað allra
hinna; ríkið tekur verðmæti af
mörgum einstaklingum og af-
hendir einum. Það hlutverk mun
aldrei breytast enda býr ríkið yfir
lögmætu valdi til að þvinga fólk til
að láta af hendi eignir og afhenda
öðrum. Skattheimta er eitt form á
þessum gjörningi. Aðrar ákvarð-
anir gera okkur kleift að spjara
okkur sjálf á eigin forsendum svo
við getum skapað góð lífsskilyrði
án afskipta hins opinbera. Þær
eru heillavænlegri fyrir þjóðfé-
lagið allt og eykur velferð allra.
Slíkt fyrirkomulag er líka
miklu einfaldara og felur ekki í
sér tímafrekt karp við stjórn-
málamenn; tími sem annars
mætti eyða í verðmætasköpun
eða frítíma með fjölskyldunni. Sá
hluti þjóðfélagsins sem býr við
slíkt skipulag hefur stækkað mik-
ið undanfarin ár, til blessunar fyr-
ir alla, en nokkrir hópar þurfa
ennþá að kljást við báknið. Strax
dettur mér í hug kennarar,
læknar og hjúkrunarfræðingar og
nú síðast smábátasjómenn á Vest-
fjörðum. Væri ekki nær að losa
þetta fólk undan þessu karpi, og
okkur hin um leið, með því að af-
henda kennurum skólana, hjúkr-
unarliði spítalana og sjómönnum
fiskistofnana?
Ef eignarréttur á fiskistofn-
unum í kringum landið væri full-
komlega í höndum einstaklinga
en ekki ríkisvaldsins myndum við
ekki heyra fréttir af útgerð-
armönnum á Vestfjörðum. Þeir
myndu leysa sín mál með eðlileg-
um viðskiptum eins og gert er í
öðrum atvinnugreinum og ekki
krefjast þess að stjórnmálamenn
taki kvóta af einum og afhendi
öðrum.
Einhverjir kunna að segja að
það hafi upphaflega verið vitlaust
gefið þegar kvótakerfið var tekið
upp og því þurfi að gefa aftur. Það
sé hlutverk stjórnmálamanna að
huga að réttlætinu. Ég tel hins
vegar að leikreglurnar hafi alltaf
verið skýrar og menn spili á kerfi
sem taki sífellt breytingum undir
háværu öskri þrýstihópa.
Upptaka kvótakerfisins var
mikilvæg kerfisbreyting sem kom
í veg fyrir sóun og jók um leið
verðmæti auðlindarinnar. Áður
höfðu framtakssamir ein-
staklingar, eða frumkvöðlar, leit-
að uppi möguleika á framleiðslu
gæða úr auðlindum sjávar með
það fyrir augum að hámarka
hagnað og nýta auðlindina á hag-
kvæmastan hátt. Þessi þekking-
arleit frumkvöðla var driffjöður
framþróunar og velferðarauka í
hagkerfinu. Þeir tóku á sig þá
áhættu sem leiddi af óvissu vegna
skorts á upplýsingum og ófull-
komleika þeirra og fengu að laun-
um auðlindarentu sem áhættu-
þóknun þegar vel gekk. Margir
fóru hins vegar á hausinn. Með
nýtingunni öfluðu þeir upplýsinga
um verðmæti auðlindarinnar sem
ella hefði ekki orðið til.
Í tilviki kvótakerfisins var
varasamt að afhenda öðrum en
frumkvöðlunum aflaheimildir.
Annars hefði verið dregið veru-
lega úr hvatanum til að leita
nýrra tækifæra og þar með orðið
töf á nýjum upplýsingum sem
gætu leitt til kerfisbóta, líkt og til-
koma kvótakerfisins var. Af því
leiðir svo að möguleg hagvaxt-
araukning hefði dregist en lítil
fórnun hagvaxtar yfir einhverra
ára tímabil er mjög dýr. Annað
sem ber að hafa í huga er, að ef
allt að því ótakmörkuð viðskipti
eru leyfð með úthlutuð réttindi,
og hægt er að stunda þau með
litlum tilkostnaði, þá skiptir upp-
hafleg úthlutun minna máli sam-
kvæmt kenningu Coase.
Segja má að fiskveiðiheimild-
irnar uppfylli nú þegar viss skil-
yrði eignarréttar en er þó ekki
fullkominn. Með því að festa
skipulagið enn frekar í sessi, gera
veiðiréttindin varanleg og heimila
fullt og frjálst framsal myndu ein-
staklingar ráðast í þau viðskipti
og aðrar ráðstafanir sem arðvæn-
legastar eru. Fullur eignarréttur
verður að myndast. Kvótar, undir
núverandi kerfi, eru ekki sannar
eignir þó þeir hafi reyndar þætti
sem sönn eign þarf að hafa. Eins
og eign, eru kvótarnir framselj-
anlegir og sérnýttir. Til þess að
geta talist full eign þurfa kvót-
arnir til viðbótar að vera var-
anlegir og óumdeildir. Því væri
heppilegasta þróunin í málefnum
fiskveiðanna að kvótarnir verði í
framtíðinni fullar eignir ein-
staklinga og fyrirtækja. Afla-
hlutdeildir framtíðarinnar verða
að hafa alla þá þætti sem aðrar
sannar eignir hafa.
Samhliða þessu verða eigendur
auðlindarinnar auðvitað að bera
fulla ábyrgð á eign sinni. Þeir
verða að standa undir kostnaði
við verndun, eftirlit og rannsóknir
á því hvernig auka megi verð-
mætasköpun enn meira án þess
að ganga á eignina. Rentan fer
svo auðvitað ekki undir koddann
hjá þessu fólki heldur dreifist um
hagkerfið, eykur hagvöxt, sem
bætir velferð allra.
Við værum laus við karp stjórn-
málamanna, ríkisvaldið væri
óþarft og lífið skemmtilegra.
Gerum lífið
skemmtilegra
Allir verða leiðir á því að hlusta á karp
kennara, hjúkrunarfólks og nú smá-
bátasjómanna á Vestfjörðum við stjórn-
málamenn í fjölmiðlum. Með því að
færa eignir ríkisins til einstaklinga
gerum við lífið skemmtilegra.
VIÐHORF
Eftir Björgvin
Guðmundsson
bjorgvin@mbl.is
✝ Inga PálsdóttirSólnes fæddist í
Reykjavík 12. ágúst
1910. Hún lést á
Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri 11.
ágúst síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Páll Árnason,
lögregluþjónn í
Reykjavík, f. 24. des-
ember 1871 í Fells-
múla á Landi, d. 23.
apríl 1930, og kona
hans Kristín Árna-
dóttir, f. 12. júlí 1897
í Miklaholtshelli í
Flóa, d. 8. júní 1958. Inga var
fimmta í röð níu barna þeirra
hjóna, en systkin hennar voru: Þor-
björg, 1904-1991, Bjargey, 1905-
1992, Árný Jóna, 1907- 1987, Árni,
1908-1992, Kristín, 1911-1991, Páll
Kristinn, 1912-1993, Auður, 1914-
1966 og Sigríður, f. 1918, sem er
ein eftirlifandi þeirra systkina.
Hálfsystir Ingu var Lára, 1906-
1967, sem var dóttir Páls og fyrri
konu hans, Valgerðar Runólfsdótt-
og Pétur. 5) Páll Sólnes, f. 9. febr-
úar 1953. Hann á einn son, Eyvind,
með Láru Sveinsdóttur, en er nú í
sambúð með Maríu Árnadóttur.
Inga ólst upp á heimili foreldra
sinna á Skólavörðustíg 8. Tónlist
var þar í hávegum höfð og lærðu
flest börnin að leika á hljóðfæri,
sem ekki var algengt á alþýðu-
heimilum þess tíma. Páll Kr. Páls-
son, bróðir Ingu, varð þannig
þekktur orgelleikari. Hún stundaði
nám í Kvennaskólanum í Reykja-
vík, en hóf störf hjá Landsíma Ís-
lands, er faðir hennar lést fyrir ald-
ur fram 1930. Árið 1932 var tekin í
notkun sjálfvirk símstöð í Reykja-
vík. Símastúlkurnar fóru þá flestar
út á land til þess að sinna hand-
virkum stöðvum þar. Það varð
hlutskipti Ingu að fara til Akureyr-
ar, þar sem hún átti heima til
dauðadags. Jón og Inga bjuggu
lengst af í Bjarkarstíg 4, þar sem
Inga hélt uppi myndarheimili af
mikilli reisn, enda mjög gestkvæmt
og veislur tíðar. Eftir að hún missti
mann sinn 1986 fluttist hún í lítið
einbýlishús í Aðalstræti 65, þar
sem hún undi vel hag sínum, ein
síns liðs, allt fram til nítugasta og
þriðja aldursárs.
Útför Ingu fer fram frá Akur-
eyrarkirkju í dag og hefst afhöfnin
klukkan 13.30.
ur, en þau skildu 1902.
Inga gekk að eiga
Jón G. Sólnes, fyrrver-
andi alþingismann og
bankastjóra, árið
1936. Þau eignuðust
fimm börn. Þau eru: 1)
Eðvarð Júlíus Sólnes,
f. 22. mars 1937,
kvæntur Sigríði Maríu
Óskarsdóttur Sólnes.
Eiga þau þrjú börn:
Láru, Jón Óskar og
Ingu Björk og fjögur
barnabörn. 2) Gunnar
Sólnes, f. 12. mars
1940, kvæntur Mar-
gréti Kristinsdóttur, sem á tvær
dætur, Helgu og Huldu Magnús-
dætur og tvö barnabörn af fyrra
hjónabandi. 3) Jón Kristinn Sólnes,
f. 17. júní 1948. Hann á tvö börn,
Lilju og Jón Ragnar, með fyrri
konu sinni, Dóru Ingólfsdóttur og
tvær dætur, Valgerði og Kristínu,
með seinni konu sinni, Höllu Bald-
ursdóttur. 4) Inga Sólnes, f. 11.
apríl 1951, gift Jóni Sigurjónssyni.
Þau eiga þrjá syni, þá Karl, Friðrik
Ég sit úti í sólinni heima hjá mér
og minnist elskulegrar tengdamóður
minnar, hennar Ingu. Oft höfum við
setið saman í sólskininu í garðinum
hennar á Akureyri gegnum tíðina.
Ég kynntist Ingu fyrst fyrir 45 ár-
um, þegar við Júlíus, elsti sonur
Ingu og Jóns G. Sólnes, byrjuðum að
vera saman. Hún tók mér strax af
þeirri einstöku hlýju, sem einkenndi
hana. Inga var alveg sérstaklega vel
gerð og góð manneskja. Hún hafði
einstaklega létta lund og var með af-
brigðum hláturmild. Hún var sífellt
að gera eitthvað gott fyrir alla fjöl-
skylduna. Það rennur margt í gegn-
um hugann eftir öll þessi ár. Margs
er að minnast. Mér er það einkar
minnisstætt þegar Lára dóttir okkar
Júlíusar varð eins árs og Inga fimm-
tug. Þá var haldin mikil veisla á
Bjarkarstígnum. Þá var nú gleði og
gjallandi hlátur, sem bergmálar enn.
Þessi ljóðlína Núma lýsir Ingu afar
vel. Hún var afskaplega greind kona
og fylgdist vel með öllu, allt fram í
andlátið. Hún las öll blöð, hlustaði
mikið á fréttir og hafði gaman af
pólitík. Alveg fram á síðustu stund
hringdi hún reglulega til okkar til að
spyrja soninn hvernig honum litist á
pólitíkina núna. Töluðu þau þá lengi
saman og var mikið hlegið.
Elsku Inga mín. Ég kveð þig með
söknuði og þakka þér fyrir allt það
góða sem þú hefur gert fyrir mig og
mína.
Sigríður María.
Elskuleg tengdamóðir mín er lát-
in. Það er með hryggð í hjarta sem
ég set þessar fáu línur á blað. Þó er
hryggðin ekki ein á ferð heldur fylgir
henni innilegt þakklæti fyrir að hafa
fengið að njóta náinna samskipta við
hana í marga áratugi. Inga átti langa
og góða ævi með góðri heilsu lengst
af eða þar til 10 dögum fyrir andlátið.
Þótt elli kerling hafi vissulega verið
farin að segja til sín í líkamanum var
því ekki fyrir að fara með hina and-
legu heilsu, aldeilis ekki, heldur var
hún eins og unglamb hvað það snerti.
Hún fylgdist vel með, las blöð og
hlustaði á útvarp, horfði á sjónvarp,
las bækur af miklum móð hvort held-
ur ævisögur, ljóð, skáldsögur eða
reyfara. Inga hafði einstaklega
sterkan persónuleika sem laðaði alla
til sín. Hún bjó yfir miklu jafnvægi,
góðu skaplyndi og hafði þann fágæta
hæfileika að njóta alltaf líðandi
stundar. Eftir að hún missti eigin-
mann sinn 1986 byggði hún sér hús í
Aðalstræti þar sem hún bjó fallega
um sig og gerðist mikill miðpunktur
allrar stórfjölskyldunnar. Þangað lá
leiðin barnanna, ömmu– og lang-
ömmubarnanna sem eru meira og
minna dreifð út um allt land og er-
lendis og svo margra annarra sem
henni voru ýmist tengdir fjölskyldu-
eða vinaböndum. Það er mikils í
misst þegar slíkur höfðingi hverfur á
braut. Ég kveð Ingu með miklum
söknuði. Hún var mér einstök
tengdamóðir og vinur í gegn um árin
og þó hún hverfi til annarra heima
núna verður hún áfram alltaf hluti af
mínu lífi. Blessuð sé minning hennar.
Margrét Kristinsdóttir.
Inga Sólnes tengdamóðir mín er
látin. Ég kynntist henni snemma á
áttunda áratugnum þegar við Inga
dóttir hennar og Jóns G. Sólnes fór-
um smám saman að rugla reitum
okkar.
Inga var alveg einstök kona svip-
mikil með sterkan persónuleika.
Hún var glaðlynd og jafnlynd og ein-
staklega gott að leita til hennar. Hún
var ávallt kletturinn sem reis upp úr
og hægt var að treysta á. Hún var
æðrulaus og yfirveguð og tók á
hverju máli af skynsemi og ró. Ef
hún varð andvaka þá var hún ekki að
æðrast yfir lélegum eða ónógum
svefni heldur kveikti ljós og las þar
til hún gat sofnað á ný. Hún stjórnaði
stóru heimili þeirra hjóna af miklum
glæsibrag og rausn. Hún var mjög
iðin og féll ekki verk úr hendi. Þessir
kostir hennar komu víða fram.
Inga las feiknin öll af bókum og
var gjarnan með tvær til þrjár bæk-
ur í takinu í einu. Á hverjum degi
skrifaði hún dagbók þar sem hún til-
tók helstu atburði dagsins og veð-
urfar.
Snemma á tíunda áratugnum átti
ég því láni að fagna um tveggja ára
skeið að starfa við Landsbankann á
Akureyri. Þann tíma bjó ég hjá Ingu
tengdamóður minni. Það var eftir-
minnilegur og góður tími.
Ég kveð tengdamóður mína með
virðingu og þökk. Blessuð sé minn-
ing Ingu P. Sólnes.
Jón Sigurjónsson.
Elsku Inga amma. Okkar fyrstu
kynni gleymast mér aldrei. Ég flutti
til Akureyrar níu ára gamall þegar
mamma mín giftist inn í fjölskyldu
þína. Þú tókst mér strax opnum örm-
um og varðst amma mín frá fyrsta
degi. Margir nágrannar, vinir,
tengdafólk og ættingjar kölluðu þig
einnig Ingu ömmu. Það sýnir vel
þann persónuleika sem mér finnst
hafa einkennt þig. Þú varst glaðlynd,
jákvæð og umhyggjusöm og ég held
að öllum hafi liðið vel í nærveru
þinni. Þú varst einnig góður vinur
sem hafðir ávallt gaman af að heyra
hvað á daga manns hafði drifið. Ég á
margar góðar minningar tengdar
samverustundum með þér og þakka
ég þér kærlega fyrir þær. Megi Guð
geyma Ingu ömmu.
Baldur Már Helgason.
Við lát Ingu ömmu okkar finnst
okkur bræðrum ráð að rifja upp hver
hún amma var fyrir okkur. Hún var
glaðlynd og elskuleg amma sem um-
vafði okkur með kærleika, rausn og
velgjörðum þegar við komum í heim-
sókn til hennar á Akureyri. Skíða-
ferðir til Akureyrar um páska voru
fastur liður og eigum við margar
góðar minningar frá þeim ferðalög-
um. Einkum þó þegar skíðasvæðið
var lokað vegna veðurs og við gátum
eytt deginum með ömmu að horfa á
Nágranna í sjónvarpinu.
Margt fannst okkur aðdáunar- og
virðingarvert í fari hennar og til allr-
ar eftirbreytni. Hún átti einstaklega
auðvelt með að aðgreina vanda sinn
og annarra af visku og smitandi ró-
semi.
Núna er hún amma okkar farin til
Jóns afa og geta þau nú farið í
sunnudagabíltúra sína eins og forð-
um á stað þar sem allir dagar eru
sunnudagar og sólin skín.
Karl, Friðrik og Pétur Sólnes
Jónssynir.
Þrátt fyrir að Inga Sól væri komin
á tíræðisaldur komu fréttirnar um
veikindi hennar á óvart. Við vorum
þess meira að segja fullviss að hún
næði sér að nýju og við myndum hitt-
ast aftur til að spjalla saman og
hlæja. Vegna þess að erfitt var að
ímynda sér að hún hyrfi einn daginn
reyndum við eftir megni að forðast
allar hugsanir af þeim toga. Hún
mátti til að vera alltaf eins og á sama
stað, eins og drottning í ríki sínu.
Fátt var jafngaman og að brenna
norður til þess að heimsækja Ingu í
Aðalstrætið. Það voru ekki heim-
sóknir af eintómri skyldurækni, það
voru hreinlega afskaplega fáir sem
voru skemmtilegri heim að sækja en
hún. Hún var alltaf í góðu og ljúfu
skapi og sagði sögur af fólki og við-
burðum, stórum og smáum, ferðum
til fjarlægra landa, kóngaveislum
með Jóni heitnum og lautarferðum
með systrum sínum. Ljósmynd af
henni og systrum hennar í einni
slíkri er minnisstæð og lýsir Ingu
vel. Þær sitja systurnar úti í móa,
dömulegar og glaðlegar, en ein
stendur á haus, skellihlæjandi með
þykkar fléttur, auðvitað Inga. Þær
voru víst rauðar. Inga var hvíthærð
þegar ég kynntist henni en setti á sig
eldrauðan varalit á hverjum morgni.
Á kvöldin skrifaði hún í dagbók um
það sem gerst hafði um daginn og
þótt hún færi sjaldan úr húsi seinni
árin var alltaf frá nógu að greina.
Hún bjó á Akureyri allar götur frá
því að örlögin leiddu þau Jón saman
þegar Inga fór norður til að vinna
sem símamær. Hún unni hag sínum
ávallt vel í höfuðstað Norðurlands en
var alin upp í miðborg Reykjavíkur,
nánar tiltekið á Skólavörðustígnum,
í stórum systkinahópi. Þar var ekki
síður gestkvæmt en á hennar eigin
heimili á Akureyri og allar þær sög-
ur sem hún kunni af því heimilishaldi
og lífi væru efniviður í skáldsögu.
Maðurinn minn, sonarsonur Ingu,
minntist oft á samverustundir fjöl-
skyldunnar í Bjarkarstígnum þar
INGA P.
SÓLNES