Morgunblaðið - 20.08.2003, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 20. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ






 






     
 BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
ÞAÐ þarf varla að hafa þann formála
á þessum greinarstúf að Íslendingar
hafa löngum stundað þá íþrótt að
setja saman vísur. Oft er vísunum
kastað fram, mæltar af munni fram
og lifa í minni þjóðarinnar en höf-
undurinn gleymist. Þá taka menn við
að glíma um að feðra vísurnar. En
það er líka hægt að mæðra þær.
Í Völuskjóðu (Iðunn 1957) fjallar
Guðfinna Þorsteinsdóttir meðal ann-
ars um Guðnýju Árnadóttur skáld-
konu sem fædd var austur á Héraði
snemma á 19. öld. Guðfinna birtir
fjórar vísur Guðnýjar.
Sú fyrsta er um það þegar Guðný
velti óvart um koll móður Guðfinnu
ársgamalli. Guðný reisti hana upp og
kvað þessa vísu:
Ekki var ætlun mín –
ofurlítil baugalín –
á fjalir fleygja flatri þér.
Fyrirgefðu þetta mér.
Aðra vísu orti Guðný um móður
Guðfinnu. Hún er svona:
Arma út breiðandi
æsku-lítið gull.
Hár á hvirfillandi,
hvítt sem viðarull.
Ennis heiðin hreina,
hún er brúnaskær,
augað eðalsteina
eins og spegill glær.
Regna-boga-rósir sá
rauðum loga kinnum á.
Hjalið vogar vörum frá
í vonarlundi grær.
Þriðja vísan sem Guðfinna birtir
eftir Guðnýju er um Hallgrím nokk-
urn fæddan 1855. Guðný var fóstra
Hallgríms og orti til hans þessa fal-
legu braghendu:
Einhvern tíma, ef ég hími enn í vetur,
kolhrímótt kerling getur
kveðið Grími ljóðin betur.
Fjórða vísan er draumvísa um
Snjólf nokkurn sem varð úti á Breið-
dalsheiði. Guðfinna minnist líka á
Hrólf langafa minn sem varð úti á
Haugsöræfum 1893 og um var líka
ort draumvísa um að hann hefði ver-
ið myrtur til fjár. Hann hafði búið í
Öngulsstaðahreppi í Eyjafirði en
þeir tímdu ekki að veita honum sveit-
arfesti svo hann varð að fara í fæð-
ingarstað sinn Vopnafjörð til að fá
aðstoð. Fékk þar góðar viðtökur en
varð úti sem fyrr segir á leið til baka.
En lét eftir sig meðal annars afa
minn. En það er önnur og lengri saga
og úr varð morðsaga því Hrólfur
hafði með sér einhverjar 10–15 krón-
ur frá Vopnfirðingum og í þá daga
þótti það víst að hyrfi fátækur maður
með peninga á sér hefði hann verið
myrtur. Draumvísan um Snjólf er á
hinn bóginn svona:
Á fornum vegi frá henni
finnst hann, þegi faldur
Öðrum megin á henni
er hann veginn, kaldur.
Þá er best að koma sér að efninu.
Ekki seinna vænna. Greinin er að
verða búin.
Í lok þáttar síns um Guðnýju
skáldkonu segir Guðfinna Þorsteins-
dóttir: ,,Ég hefði óskað þess að geta
bjargað sem flestum af vísum Guð-
nýjar frá þeim örlögum, að vera
,,feðraðar“, því auðvitað eru allar
stökur ,,feðraðar“, sem vafi leikur á
hver kveðið hafi. Hvenær kemur sú
tíð, að mönnum kæmi til hugar að
,,mæðra“ stöku, þó að það sé löngu
orðið lýðum ljóst, að konur hafi ort á
öllum tímum jöfnum höndum á við
karla. Því miður hefur mér tekizt að
bjarga litlu, aðeins fjórum vísum,
sem ég skylda þjóðina til að
,,mæðra“ héðan af og eigna Guðnýju
Árnadóttur skáldkonu.“
Mig langaði sem sagt að vekja at-
hygli á sögninni að mæðra í þessari
merkingu en orðið hefur ekki náð
fótfestu og er til að mynda ekki í ís-
lenskri orðabók. En á það fyllilega
skilið og líka það að við feðrum eða
mæðrum vísur eftir því sem við á.
EIRÍKUR BRYNJÓLFSSON,
Hvassaleiti 26,
103 Reykjavík.
Að feðra stöku
eða mæðra
Frá Eiríki Brynjólfssyni:
UNDANFARNAR vikur hafa fjöl-
miðlar keppst við að segja frá meintu
samráði olíufélaganna um verð til
neytenda. Svona
samráð eru ekki
ný af nálinni.
Fyrir allmörgum
árum fáruðust
menn yfir þre-
faldri olíudreif-
ingu um landið.
Þá var stofnað
fyrirtækið Olíu-
dreifing, sem
dreifir væntanlega olíu fyrir eigend-
ur sína og aðra. En í Vestmannaeyj-
um voru löngum þrjú olíuumboð, BP,
Esso og Shell. Öll þessi fyrirtæki
höfðu sínar eigin bækistöðvar. En
þegar eldgosið í Heimaey hófst fyrir
rúmum 30 árum voru góð ráð dýr.
Olíufélögin þrjú sameinuðust undir
einn hatt og maður að nafni Flosi
Finnsson frá Uppsölum í Vest-
mannaeyjum var fenginn til þess að
sjá um afgreiðslu olíufélaganna
þriggja. Það hafði oft verið mjög
vætusamt hjá Flosa, en í gosinu
stytti verulega upp og Flosi tók að
sér þetta mikla ábyrgðarstarf, að
sameina olíufélögin. Það er sagt að
mikil Eyjahátíð hafi verið haldin á
Hótel Sögu í Reykjavík í nóvember
1973. Þangað fór Flosi og skemmti
sér vel. Þar sem hann stendur í miðri
mannþröng, þá tekur hann upp ávís-
anahefti, en það var merkt olíufélög-
unum þremur. Flosi lítur á heftið,
veifar því yfir höfði sér og segir yfir
hópinn:
„Mér ógnar þau völd, sem ég hef.“
GÍSLI HELGASON,
tónlistarmaður,
Skildingatanga 6, Reykjavík.
Fyrsti olíufurstinn
Frá Gísla Helgasyni: