Morgunblaðið - 17.09.2003, Blaðsíða 12

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
12 MIÐVIKUDAGUR 17. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GREININGARDEILD Landsbank-
ans spáir meiri vexti á næstu árum og
að uppsveiflan hefjist fyrr en áður var
talið og sé í raun hafin. Þrátt fyrir
þetta telur greiningardeildin að
þenslan verði minni en í síðustu upp-
sveiflu og minni en áður hafði verið
talið og að verðbólga verði innan þol-
marka Seðlabankans allt tímabilið.
Þetta kom fram á fundi sem Lands-
banki Íslands hélt í gær til kynningar
á nýrri hagspá bankans fyrir árin
2003 til 2010.
Í hagspánni er einnig gert ráð fyrir
að vöxtur á þessu ári verði töluvert
meiri en opinberar spár hafa gert ráð
fyrir fram að þessu. Landsbankinn
spáir því að hagvöxtur á þessu ári
verði 4,2%, en Seðlabankinn hefur
spáð 23⁄4% vexti á árinu og felst helsti
munurinn í því að Landsbankinn ger-
ir ráð fyrir meiri vexti einkaneyslunn-
ar en Seðlabankinn.
Ekki gert ráð fyrir
stækkun Norðuráls
Í hagspá Landsbankans fyrir árin
2003 til 2010 er ekki gert ráð fyrir að
af stækkun Norðuráls verði. Engu að
síður er gert ráð fyrir að ál verði um
mitt tímabilið orðið heldur stærri
þáttur í vöruútflutningi landsins en
sjávarafurðir, en hvort um sig verði
með um 40% hlutdeild.
Að meðaltali var fjárfesting um
20% af landsframleiðslu á árunum
eftir 1990, en gert er ráð fyrir að hlut-
fallið verði um 24% á næstu árum. Þar
munar mest um stóriðjuframkvæmd-
ir, en í skýrslu sem fylgir hagspá
Landsbankans segir að eftir upp-
sveiflu áranna 1996 til 2000 hafi dreg-
ið mjög úr fjárfestingum í atvinnulíf-
inu án stóriðju. Ekki sé að vænta
mikilla fjárfestinga í öðrum greinum
á allra næstu árum, en líklegt sé að
smám saman byggist upp fjárfesting-
arþörf sem verði sýnileg eftir tvö til
fjögur ár.
Í skýrslunni segir að mikill kraftur
hafi verið í íbúðabyggingum á und-
anförnum árum eftir nokkra lægð
fram til 1999. Ýmislegt bendi til að
þessar fjárfestingar haldi áfram, svo
sem fyrirhugaðar breytingar á hús-
næðiskerfinu, áframhaldandi fólks-
flutningur til höfuðborgarsvæðisins
og minnkandi fjölskyldustærð sem
hafi í för með sér fleiri fermetra á
hvern landsmann. Greiningardeildin
segir að fjárfestingarútgjöld hins op-
inbera séu sá útgjaldaliður sem hvað
auðveldast sé að nota til að breyta
heildareftirspurn þess. Ýmsar fram-
kvæmdir séu fyrirhugaðar og því geti
orðið erfitt fyrir ríki og sveitarfélög
að halda aftur af vexti fjárfestingarút-
gjalda. Þrátt fyrir þetta gerir grein-
ingardeildin ráð fyrir að nokkuð dragi
úr opinberum fjárfestingum á næstu
tveimur árum, en að þær fari vaxandi
á seinni hluta spátímabilsins.
Kaupmáttur hefur vaxið jafnt og
þétt á síðustu árum þrátt fyrir sam-
drátt í landsframleiðslu og vaxandi at-
vinnuleysi, segir í skýrslu Lands-
bankans og þar kemur fram að
fyrirsjáanlegt sé að sú uppsveifla sem
nú sé í vændum muni ekki stöðva
þessa þróun, heldur muni kaupmátt-
urinn vaxa áfram með hagvexti kom-
andi ára. Spurningin sé ekki hvort,
heldur hve mikið kaupmátturinn
muni vaxa. Spá greiningardeildarinn-
ar gerir ráð fyrir að kaupmáttaraukn-
ingin verði sú sama og hún hefur verið
frá árinu 2000, eða um 2% á ári að
meðaltali. Þetta feli í sér að aukinn
kaupmáttur muni ekki raska þjóð-
hagslegu jafnvægi eins og oft hafi
gerst í fyrri uppsveiflum.
Fyrir þessu telur greiningardeildin
einkum vera fimm ástæður. Í fyrsta
lagi séu skuldir heimilanna nú tiltölu-
lega miklar, sem takmarki einka-
neysluna. Í öðru lagi sé launahlutfall
hátt í sögulegu samhengi og hagnað-
arhlutfall lágt, og þetta veiti launa-
hækkunum viðnám. Í þriðja lagi muni
tiltölulega hátt raungengi halda aftur
af framkvæmdum og fjárfestingum í
mörgum greinum. Í fjórða lagi virðist
erlent vinnuafl fá stærra hlutverk í
stóriðjuframkvæmdunum en talið
hafi verið í upphafi, og það dragi úr
líkum á þenslu á vinnumarkaði. Í
fimmta lagi sé líklegt að kröfur um
launahækkanir verði minni standi
stjórnvöld við gefin loforð um lækkun
tekjuskatts. Þannig geti 4% lækkun
tekjuskatts samsvarað um 2%-3%
hækkun ráðstöfunartekna að meðal-
tali.
Greiningardeildin gerir ekki ráð
fyrir að atvinnuleysi muni minnka
jafnmikið í þessari uppsveiflu og
venja hefur verið. Atvinnuleysi muni
lækka niður í 3% að meðaltali á næsta
ári og verða svo 2,5% að meðaltali út
spátímabilið, en færa megi rök fyrir
því að jafnvægisatvinnuleysi við stöð-
uga verðbólgu sé 2%-2,5%.
Björn Rúnar Guðmundsson hag-
fræðingur greiningardeildar gerði
grein fyrir hagspá bankans og í ræðu
hans kom meðal annars fram að
reynslan frá árunum 1996-2002 sýni
að flotgengið hafi mikil áhrif og afleið-
ing þess að það var tekið upp hafi orð-
ið sú að í fyrsta skipti í íslenskri hag-
sögu hafi jafnvægi náðst við skilyrði
lágrar verðbólgu. Gera megi ráð fyrir
að leiðrétting úr ójafnvægi í jafnvægi
muni á næstu árum gerast hraðar en
áður hafi tíðkast hér á landi.
Vextir Seðlabankans
fari hæst í 8%
Björn Rúnar sagði að samkvæmt
hagspá bankans yrði hagvöxtur að
meðaltali 5,5% á árunum 2003-2006,
en 0,5% á árunum 2007-2010, og þar
af yrði hann neikvæður á árunum
2007 og 2008. Viðskiptahalli mundi
aukast á næstu árum og fara hæst í
8% af landsframleiðslu árið 2006 en
lækka eftir það og verða innan við 2%
af landsframleiðslu. Verðbólga mundi
aukast, en verða innan þolmarka
Seðlabankans allan tímann. Þolmörk-
in eru 1%-4% verðbólga og verð-
bólgumarkmiðið er 2,5%.
Í skýrslu greiningardeildarinnar
segir að fátt geti komið í veg fyrir að
vextir Seðlabankans verði hækkaðir
fyrr eða síðar til að mæta aukinni eft-
irspurn vegna stóriðjuframkvæmd-
anna. Að vísu sé hugsanlegt að frest-
un Norðurálsverkefnisins kunni að
hafa einhver áhrif til skamms tíma, en
ólíklegt verði þó að telja að stýrivextir
verði lækkaðir af þeim sökum. Vextir
verði líklega hækkaðir fljótlega og til-
tölulega hratt, en ekki verði nauðsyn-
legt fyrir Seðlabankann að hækka
stýrivexti jafnmikið og í síðustu upp-
sveiflu. Eðlilegt virðist að vextirnir
verði komnir í 8% um það bil einu ári
áður en verðbólgan nái hámarki árið
2007, en fari lækkandi eftir það.
Mikið fé í umferð og því
tækifæri til einkavæðingar
Yngvi Örn Kristinsson fram-
kvæmdastjóri verðbréfasviðs Lands-
bankans ræddi um uppsveiflu með
opnum fjármagnsmarkaði, þar á með-
al um helstu áhættuþættina framund-
an. Hann sagði há raunlaun og hátt
kostnaðarhlutfall fyrirtækja vera
meðal áhættuþátta og hið sama mætti
segja um óvissu um gengi krónunnar.
Hætturnar væru í báðar áttir, því of
sterkt gengi skaðaði samkeppnis-
greinarnar og of veikt gengi gæti
valdið ofrisi hagkerfisins.
Þá sagði hann hættu á eignabólum,
bæði á fasteigna- og hlutabréfamark-
aði. Ekkert lát væri á umsvifum á
fasteignamarkaði og útlit fyrir frekari
hækkanir, og hlutabréfaverð væri að
nálgast hámark sitt árið 2000. Loks
sagði hann áhættu fólgna í ríkisfjár-
málum og hagstjórn og hættu á að
aukin opinber húsnæðislán ykju líkur
á eignabólu.
Yngvi Örn sagði mikið fé í umferð
nú en fjárfestingartækifæri takmörk-
uð, sem þýddi aukna hættu á eigna-
bólu á verðbréfamarkaði. Þess vegna
væri nú tækifæri til einkavæðingar og
nefndi hann Símann og orkufyrirtæk-
in sérstaklega í því sambandi. Eftir
tvö ár kynnu markaðsaðstæður að
vera orðnar gjörbreyttar og því væri
rétt að grípa tækifærið.
Yngvi Örn sagði þátttöku erlendra
fjárfesta á innanlandsmarkaði vera
jákvæða en að erlendir fjárfestar
gerðu aðrar kröfur en innlendir. Þeir
hefðu takmarkaðan skilning á sér-
tækum aðgerðum og gætu refsað
grimmilega ef þeim litist ekki á þróun
efnahagsmála. Þess vegna væri enn
mikilvægara en áður að innlend hag-
stjórn skilaði stöðugleika.
Hann sagði að markmið næstu ára í
hagstjórn hlyti að vera að varðveita
stöðugleikann og að þær aðstæður
sem skapaðar hefðu verið á undan-
förnum árum greiddu götu þess að
þetta mætti takast, auk þess sem lík-
urnar á því væru meiri vegna að-
stæðna í efnahagslífinu nú.
Ekki þörf á háum
stýrivöxtum
Þorsteinn Víglundsson fram-
kvæmdastjóri BM Vallár fjallaði um
starfsumhverfi íslenskra fyrirtækja
og sambúðina við stóriðjufram-
kvæmdirnar. Hann sagði sambúðina
ekki alltaf hafa gengið vel, en tók und-
ir með sjónarmiðum greiningardeild-
ar Landsbankans um að aðstæður
væru um margt ólíkar nú.
Þorsteinn sagði vöxt næstu ára
drifinn áfram af erlendri fjárfestingu
og að frumáhrifin væru fyrst og
fremst staðbundin. Hann sagði óljóst
hver þensluáhrifin yrðu vegna þess
hve hátt hlutfall framkvæmdanna
væri erlent, og sagðist hann gera ráð
fyrir að erlendi þátturinn yrði yfir
60% framkvæmdanna, sem væri af
hinu góða fyrir hagstjórnina.
Þorsteinn lýsti efasemdum um hve
áhrifaríkt stýritæki innlendir vextir
væru þegar hlutfall erlendra skulda
væri jafn hátt og nú. Hann sagði ekki
þörf á háum stýrivöxtum ef spá
Landsbankans væri rétt og efaðist
um að vaxtastig hér á landi þyrfti að
vera mun hærra en í nágrannalönd-
unum. Sagði hann að til dæmis þættu
6% vextir hamlandi í Bandaríkjunum,
þó að framleiðni þar í landi væri hærri
en hér, en arðsemi fjármagns hefði
verið ófullnægjandi hér á landi.
Landsbanki Íslands gerir ráð fyrir meiri vexti í hagspá sinni fyrir árin 2003–2010
Minni þensla fram-
undan en búist var við
Ljósmynd/Eggert Jóhannesson
Björn Rúnar Guðmundsson segir að hagkerfið sé nú í jafnvægi, sem sé mik-
ilvægt þegar verið sé að fara inn í uppsveiflu.
EIMSKIPAFÉLAG Íslands til-
kynnti til Kauphallar Íslands í gær
að félagið væri að efna kauprétt-
arsamninga við lykilstjórnendur.
Heildarskuldbinding félagsins
vegna kaupréttarsamninganna er
tæpar 163 milljónir. Eins var til-
kynnt að viðkomandi lykilstjórn-
endur hefðu selt Eimskipafélaginu
nánast öll þau bréf sem þeir eign-
uðust samkvæmt kaupréttarsamn-
ingi fyrir rúmar 222 milljónir
króna.
Eins og sést í töflunni keypti
stór hluti stjórnenda bréfin sam-
kvæmt kaupréttarsamningi frá því
í nóvember 2001 á genginu 5. Sami
hópur seldi stærsta hluta bréfanna
síðan aftur til Eimskipafélagsins á
genginu 7,5, sem er meðalgengi fé-
lagsins frá því á mánudag.
Eini lykilstjórnandi Eimskipa-
félags Íslands sem nýtti sér kaup-
réttarsamninginn og seldi ekki
nein af bréfunum aftur til Eim-
skipafélagsins á hærra gengi er
Sturlaugur Sturlaugsson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Brims.
Þorkell Sigurlaugsson, fram-
kvæmdastjóri þróunarsviðs Eim-
skipafélags Íslands, segir að þessir
kaupréttarsamningar hafi í flestum
tilvikum verið gerðir árið 2001 og
þá miðað við það gengi sem var á
hlutabréfum í Eimskipafélaginu á
þeim tíma. Hið sama gildi um þá
kaupréttarsamninga sem gerðir
voru síðar, að miðað væri við það
verð sem væri á bréfum í félaginu á
hverjum tíma. Jafnframt var þess
gætt að Eimskipafélagið ætti næg
hlutabréf til þess að efna viðkom-
andi kaupréttarsamninga þegar að
því kæmi. Þau hefðu því verið
keypt á lægra verði en 7,5.
Þorkell segir að þegar leið að því
að efna ætti viðkomandi kauprétt-
arsamninga hafi stjórn félagsins
ákveðið að bjóða starfsmönnum
upp á að kaupa bréfin af þeim.
Að sjálfsögðu hefðu starfsmenn
einnig getað selt bréfin á markaði
eða átt þau áfram. Þorkell segir að
eflaust hafi skipt miklu máli í því
að lykilstarfsmenn seldu bréfin nú
að þeir þurfi að greiða stað-
greiðsluskatta af söluhagnaðinum,
það er mismuninum á milli kaup-
og markaðsverðs bréfanna. Jafn-
framt þurfi þeir að greiða til lífeyr-
issjóðs þar sem litið er á ávinning
af kauprétti af þessu tagi sem
hreinar launagreiðslur. Þetta hefðu
menn þurft að greiða hvort sem
þeir seldu bréfin nú eður ei þar
sem miðað sé við meðalgengi á
bréfum félagsins í Kauphöll Ís-
lands þegar viðkomandi aðili inn-
leysir kaupréttinn.
Aftur á móti séu í gildi aðrir
kaupréttarsamningar fyrir alla
starfsmenn Eimskipafélagssam-
stæðunnar þar sem starfsmenn
greiða einungis fjármagnstekju-
skatt af þeim hlutabréfum sem þeir
selja ef þeir hafa átt bréfin í tvö ár.
Að sögn Þorkels voru þessir kaup-
réttarsamningar sem Eimskipa-
félagið er að efna þessa dagana
ekki einungis gerðir við lykilstjórn-
endur en þar sem þeir teljast inn-
herjar í félaginu þá hafi samning-
arnir við þá verið
tilkynningaskyldir til Kauphallar
Íslands.

!" # $  
  % # & " '( #
)*
%

 &

 
!'  ( 
)'    *

!
) 
 
%


 + ,

+  " -! -
. +  

/ )  0& )  -
" 

" !
-
1   2-

3 
 "&

4  2-

4  2-

4 

 . 0&

"  " !
5!

+!,
/ 6


2-

.- 2-

4 0 
 + 

4

 7 

2-)  &,

2-
" 89

+(

 1  

1 &- 
1  &!&,
, 
1  & -
 
%


 

1&, !  



 
1  &:  ,
1  &3

1  & 
  3

1  & 
  3

1  &   
  3
1  &    3

1&,
, &- 3

1 

  3

1  &:  1  &;<
1  &+   


1&,
, &- :  ;  &- ;<
=>
=
?@
A

=
=
A

=
=
A
A
=
A
A
A
A
>*
>*
>*
>*
>*
>*
>*
>*
A*==
>*
>*
>*
>*
A*==
A*==
A*==
A*==
A*==
4


 




 

 

 
 
 
 
 
+   *

!
+  
=
=
?@
A

=
??
A

=
?

A
A
=
A
A
A
A
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
B*>
4



 



 



 







6

  
  


 



 



 
 

 




C (   Lykilstjórnendur
selja bréf í Eimskip