Morgunblaðið - 17.09.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 17. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HELGINA 27.-28. september mun
Jón Böðvarsson verða í Dalvíkur-
byggð og segja frá Svarfdælasögu
og tengdum sögum og þáttum.
Jón hefur orðið vinsæll fyrir er-
indi sín um Njálu og fleiri Íslend-
ingasögur. Nú snýr hann sér að
Svarfdælu, sem mörgum hefur þótt
óaðgengileg.
Ef að líkum lætur mun Jón segja
fólki hana á sinn hátt, þótt hann
byggi frásögn sína á rannsóknum
margra.
Sögusviðið nær allt frá fremstu
byggðum Svarfaðardals og Skíða-
dals út á Upsaströnd og Árskógs-
strönd. Fjöldi staðarheita í sögun-
um er enn í almennri notkun.
Samkoman verður á laugardegi
27. og sunnudegi 28. september kl.
13-17 í félagsheimilinu Rimum við
Húsabakkaskóla.
Sögur úr
Svarfaðardal
E
ITT af því sem engan veg-
inn varð komist hjá að
verða var við á menning-
arsíðum dagblaðanna í
Lundúnum voru umræður
um hina svonefndu Nelliku-
madonnu, eftir Rafael. At-
hygli mín beindist líka að stórri töflu á vegg
í aflöngum gangi á leið í veitingabúð á jarð-
hæð Þjóðlistasafnsins, ætluð fyrir blaða-
úrklippur og annað fróðlegt tengt safninu til
tímabundinnar upphengingar. Á henni voru
þá stundina földi snifsa sem fjölluðu um mál-
verkið, hvers konar bollaleggingum þess efn-
is hvernig mögulegt væri að koma í veg fyrir
að það yrði selt úr landi, ásamt hvatningu
um að leggja samskotum í því skyni lið. For-
vitnilegt að beina kastljósinu að umræðunni
þar sem viðlíka kemur reglulega upp sunnar
í Evrópu, en harla lítið um það fjallað í fjöl-
miðlum hér, nema í
smádálkafréttum. Er
þó um að ræða mik-
ilsverðan fróðleik
varðandi menning-
argeymdir sem
kunna að glatast og
hvernig aðrar þjóðir
haga samræðunni er slík mál eru á brenni-
depli.
Mál er að tólfti hertoginn af Norðhumru,
einn auðugasti landeigandi í Bretlandi, eign-
ir hans metnar á 800 milljónir punda, hugð-
ist selja Guðsmóðurina með Jesúbarnið
Getty-safninu í Malibu í Kaliforníu fyrir 35
milljónir. Það gátu menn einfaldlega ekki
sætt sig við og hafinn var herferð fyrir því
að koma í veg fyrir meint hneyksli með sam-
skotum og fékk málið fljúgandi viðbrögð hjá
Þjóðarhappadrættinu sem ákvað eftir ein-
ungis rúmlega tveggja klukkustunda fund að
veita safninu 11½ milljón punda úr eins kon-
ar minjavörslusjóði, „heritage fund“. Þótt
einhverjar milljónir söfnuðust í viðbót var
hertoginn fastur fyrir í ákvörðun sinni að
selja myndina til Getty-safnsins og úr öllu
þessu varð mikið mál sem staðið hefur frá
því seint á síðasta ári. Rataði jafnt í fréttir
sem leiðara dagblaðanna auk þess að margir
létu ljós sitt skína í viðtölum og les-
endabréfum. Málverkið sem er í svokallaðri
mínatúrstærð, 29X23 cm, hékk uppi í Sains-
bury álmunni í einn mánuð svo almenningur
gæti litið djásnið og lagt málinu lið með
frjálsum framlögum.
Gaf málinu ekki sérstakan gaum meðan ég
var í borginni, en hélt eftir nokkrum blaða-
snifsum, en þesslags umræða er samt jafn-
aðarlega í grunni sínum áhugaverð sem ein
hlið listaverkamarkaðsins, fersentimeterinn
hér nokkuð dýr. Margt skrítið mun hafa
komið upp varðandi söluna eins og verða vill
á listaamarkaði, meðal annars bætti safnið 5
milljónum punda við upphæð Þjóðarhappa-
drættisins úr sjóði sem John Paul Getty
yngri, sem búsettur er í London stofnaði
1985, einmitt í því skyni að hindra að mikils-
verð málverk væru seld úr landi! Sjóðurinn
nam upprunalega 50 milljónum punda og
honum fylgdi sú yfirlýsing að það væri
hneykslanlegt að sjálf höfuðborg konungs-
ríkisins væri ekki lengur samkeppnisfær á
alþjóðlegum listamarkaði. En það var
nokkru áður en safnið mikla reis í Malibu,
menn hafa þó í flimtingum að hér sé á ferð
einvígi á milli Gettys yngra og Gettys eldra.
Safnið sem varðveitir listaverkaeign Gettys
eldra hefur um þessar mundir úr meiri sjóð-
um að ausa en nokkurt annað í heiminum.
Það fer létt með að yfirbjóða listaverk á
uppboðum og stöðugt á höttunum eftir fá-
gæti, gott fyrir Norðurlönd að það hefur
meðal annars sýnt áhuga á gullaldarmál-
urunum dönsku, einkum Cristen Købke.
Safnið hefur yfir að ráða fjármunum af olíu-
hagnaði sem nema fjórum milljörðum evra
og verður árlega skilyrðislaust að punga út
127,5 milljónum til nýkaupa og forvörslu
listaverka til að halda jafnvægi í skatta-
málum. Það hefur enda farið svo, að í fjöl-
mörgum tilvikum á uppboðum undanfarin ár
þá málverk eru slegin á metverði stendur
Getty-safnið að baki kaupanna. Meðal ann-
ars rötuðu sverðliljur van Goghs til Malibu,
sem ástralskur bjórbruggari keypti á met-
verði um árið eins og frægt er, einnig að en-
demum því hann gat svo ekki staðið við
kaupin, gott ef hann lenti ekki á endanum
bak við lás og slá. Menn orða það líka svo,
að í samanburði við Getty-safnið séu önnur
söfn í heiminum eiginlega fátækraheimili.
Engan veginn öll kurl komin til graf-ar, því ekki vildu allir sérfræð-ingar meina að Nellikumadonnansem Rafael á að hafa málað 1508,
stuttu eftir að hann bar að í Flórenz, væri
ekta. Málverkið mun nefnilega lengstum
hafa verið álitið eftirgerð og af ýmsum
naumast talið meira en 6.000 punda virði!
Líka til umhugsunar og heilabrota að áhug-
inn á málverkinu var ekki meiri en að það
hékk uppi í dimmu fordyri í Alnwich kastala
eða allt til ársins 1992, er þó í ljósi sögunnar
varla til frásagnar um mikilsháttar listaverk
sem fyrir einhverja óskilgreinda atburðarás
eru dregin fram í dagsljósið, dæmin mörg. Í
þessu tilviki var það listsögufræðingur frá
Þjóðlistasafninu sem færði rök að því að
málverkið væri ekta, infra- og röntgen-
myndir staðfestu það svo að hinn skarp-
skyggni halur hafði á réttu að standa.
Samkvæmt enskum lögum er óheimilt að
flytja verðmæt listaverk úr landi fyrr en að
þrem mánuðum liðnum eftir að kaup eru
gerð, söfnin hafa þann umþóttunartíma til að
koma á móts við kaupverðið. Þjóðlistasafninu
hefur nú tekist að ná saman 21 milljón í því
skyni og þótt upphæðin svari ekki til tilboðs
þeirra í Malibu er það á ýmsa vegu hagstætt
fyrir hertogann sem er að hugleiða sinn
gang og þannig standa málin í dag.
Nellikumadonnan
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is
Frá sýningu á Nellikumadonnunni í Þjóðlistasafninu í Lond-
on. Marka má smæð málverksins af safngestunum.
Rafael
(1487–1520),
Nelliku-
madonnan,
1508,
29x23 sm.