Morgunblaðið - 10.10.2003, Blaðsíða 24

AUSTURLAND
24 FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TANGI hf. á Vopnafirði hefur undanfarið verið
á hlutabréfamarkaði og töluverðar ryskingar
átt sér stað í tengslum við eignarhald fyrirtæk-
isins.
Hlutafélagið Bjarnarey ehf., í eigu Tanga hf.,
Bíla og véla hf., Vopnafjarðarhrepps og fyr-
irtækja og einstaklinga á Vopnafirði, vinnur nú
hörðum höndum að því að kaupa hlutafé í
Tanga til baka úr höndum Eskju hf. á Eskifirði,
sem hugsanlega hefði ella farið með kvóta fyr-
irtækisins af staðnum. Í sumar gerði Bjarnarey
samning um kaup á 50% alls hlutafjár Tanga og
leitar nú að traustum meðfjárfestum til að geta
staðið við kaupsamninginn. Þá stendur yfir al-
menn hlutafjársöfnun á Vopnafirði og hefur
þátttaka almennings verið góð. Nú þegar hafa
15% íbúa skráð sig fyrir hlutafé í Bjarnarey til
að taka þátt í þessu risaverkefni.
Sjólaver ehf. í Hafnarfirði sameinaðist
Tanga hf. árið 2001 og var þá hlutafé aukið um
300 milljónir. Við samrunann jókst bolfiskkvóti
félagsins verulega. Sjólaver, eða dánarbú Jóns
Guðmundssonar o.fl., seldi Eskju hf. hlut sinn í
Tanga árið 2002. Eskja keypti um sama leyti
nokkra hluti til viðbótar og eignaðist þannig
tæplega 50% eignarhlut í Tanga. Með þessum
kaupum var atvinnuöryggi Vopnfirðinga sett í
algert uppnám. Í vor stóðu heimamenn frammi
fyrir tveimur valkostum; að selja alla hluti sína
í fyrirtækinu, eða að kaupa alla hlutina til baka
af Eskju. Seinni kosturinn varð fyrir valinu í
júlí sl., þegar skrifað var undir kaupsamning
við Eskju um kaup eða kaupskyldu á öllum
hlutum Eskju og Shell í Tanga, eða samtals
50,42% heildarhlutafjár.
Heildarvirði allra þessara hluta er 929 millj-
ónir, sem er risaverkefni fyrir samfélag af
þessari stærðargráðu. 200 milljónir voru
greiddar með 1/3 hlutdeildar Tanga hf. í loðnu-
kvótanum, 225 milljónir greiddar 1. september
sl. og annað eins nú 1. október, en sú greiðsla
hafðist naumlega. Fjármagnið fékkst frá
heimamönnum, fyrirtækjum, lánastofnunum
og nýjum fjárfestum. Nú er róinn lífróður við
að ná saman fé í síðustu greiðsluna,
279 milljónir, sem gjaldfellur 1. nóv-
ember.
Vopnafjarðarhreppur hefur illa bol-
magn til að glíma við mál af þessu tagi
og má ekki með góðu móti vera svo
sterkur inni á hlutabréfamarkaði sem
raun ber vitni. Fyrir átti hreppurinn
liðlega 30% í Tanga og hefðu þau
hlutabréf verið seld á sama gengi og
nú er verið að kaupa þau á, hefði sveit-
arfélagið getað greitt allar sínar
skuldir og átt annað eins í afgang.
Þorsteinn Steinsson sveitarstjóri segir að sá
mannauður sem felst í starfsfólki Tanga sé
ómetanlegur. Þar hafa einvörðungu starfað
Vopnfirðingar og sami kjarninn unnið í bolfisk-
vinnslu, frystingu á uppsjávarfiski, í fiskimjöls-
verksmiðjunni, á Brettingi og Sunnuberginu og
við önnur þau störf sem til falla í svo stóru fyr-
irtæki. „Aflið sem drífur þessi kaup okkar á
hlutafé Tanga áfram er mannauðurinn; fólkið
sem hefur verið að byggja fyrirtækið
upp í gegnum tíðina. Það væri sárt að
sjá það allt fjúka í burtu á einni nóttu.
Því erum við að reyna að kaupa völdin
að við viljum stjórna þarna sjálf og
halda fyrirtækinu á staðnum.“
Vilhjálmur Vilhjálmsson, fram-
kvæmdastjóri Tanga hf., segir að þrátt
fyrir sviptingar kringum fyrirtækið sé
staða þess nokkuð góð. Unnið hafi ver-
ið í ýmiskonar hagræðingu í rekstri,
auk þess sem ráðist var í fjárfestingar
sem leiða til sparnaðar. Sem dæmi um slíkt
nefnir hann búnað til löndunar á uppsjávarfiski
beint upp úr lestum fiskiskipa í stað þess að til
loka síðustu loðnuvertíðar var aflanum ekið
með vörubílum. Þá var nýverið tekinn í notkun
nýr forsjóðari í verksmiðjunni sem dregur úr
orkunotkun. Loks á að fara að keyra nýja
vinnslulínu í bolfiskvinnslu félagsins. Hún er
hönnuð með það í huga að bæta nýtingu og að
afurðirnar séu fluttar út ferskar.
Allt lagt undir til að ná Tanga til baka
Vilhjálmur
Vilhjálmsson
Brimvarnargarður | Nú eru menn
á lokasprettinum í byggingu brim-
varnargarðs í höfninni á Vopnafirði.
Hann liggur á milli svokallaðs Mið-
hólma og yfir í Skiphólma og lokar
gamalli innsiglingu sem var áður
fyrr eingöngu notuð inn í höfnina.
Brimvarnargarðurinn mun skýla
höfninni vel fyrir úthafsöldunni og
gerir aðstæður allar mun betri,
hvort sem er fyrir djúprist skip eða
önnur lítilsigldari. Hefur verið unnið
sleitulaust að malarflutningum í
garðinn og eins og sannaðist í fyrra-
dag, þegar 30 tonna grjótflutn-
ingabíll, sem var að snúa við á garð-
inum, lenti á rassinum út í sjó, er
kapp best með forsjá.
  
Útrásir | Útrásarmál sveitarfé-
lagsins hafa verið tekin til endur-
skoðunar og er nú miðað við að all-
ar útrásir þess komi út á einum
stað, þar sem verður síðar reist
hreinsunar- og dælustöð. Verður
skolpið grófhreinsað þar og svo
dælt út í mikið dýpi í firðinum.
  
Kaupangur | Af öðrum fram-
kvæmdum má nefna uppbyggingu
Kaupangs, eins elsta hússins á
Vopnafirði, en henni á að vera lokið
um áramót 2004–5. Hugmyndir eru
um að byggja þar upp alhliða menn-
ingarhús tengt sögu sveitarfé-
lagsins, m.a. Vesturförum. Flestir
þeirra fóru frá Vopnafirði til Vest-
urheims um aldamótin, um 2.600
manns.
  
Bundið fjármagn | Það heftir
sveitarfélagið upp að einhverju
marki að vera með svo mikið fé sem
raun ber vitni bundið í atvinnu-
rekstri, sbr. umfjöllun um málefni
Tanga hér á síðunni. Vopnafjarð-
arhreppur er eina sveitarfélagið á
landinu sem hefur svo mikið fjár-
magn bundið í hlutabréfum og
kemur það væntanlega að hluta til
niður á framkvæmdum næstu miss-
erin.
  
Tangi | Tangi var stofnaður árið
1965. Fyrirtækið rekur tvö fiskiskip,
fiskimjölsverksmiðju og uppsjávar-
og bolfiskvinnslu. Helstu fram-
leiðsluvörur eru fiskimjöl og lýsi,
fryst loðna og síld, þorskafurðir og
sjófrystur, hausskorinn karfi og grá-
lúða. Um 110 heilsársstörf eru unnin
hjá fyrirtækinu. Kvóti félagsins
nemur um 4.800 þorskígildistonnum,
þar af eru um 2.500 þorskígildistonn
eftir í uppsjávarfiski eftir að 1/3 hluti
loðnukvótans fór til Eskju hf.
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
ÁVOPNAFIRÐI búa tæplega 800 manns,þar af um 550 í þéttbýlinu. Á síðasta árifjölgaði íbúum hreppsins rétt um 3% oger það samdóma álit manna að fólk sé nú
tilbúnara en áður að festa sér eignir í bænum. Mikil
hreyfing er á eignum og leiguhúsnæði svo setið að
varla finnst lengur auð kompa, hvað þá meira. Ekki
er enn um nýbyggingar að ræða en menn telja að
styttist í það, ef atvinnuþróun verður jákvæð.
Í grunnskóla Vopnafjarðar eru nú 115 nemendur.
Skólinn hýsir einnig skólabóka- og almennings-
bókasafn Vopnfirðinga, auk vel búins tónlistarskóla.
Góður leikskóli er í sveitarfélaginu og tekur hann við
börnum frá eins árs aldri. Þjónusta við aldraða hefur
aukist til muna og er nú nægt framboð leiguíbúða
fyrir þennan aldurshóp sem og ágæt legudeild.
Þórður á Refstað rekur bæði
sláturhús og mjólkurstöð
Á Vopnafirði er blandað samfélag sem byggir á
sjávarútvegi og landbúnaði. Sveitabæir með búskap
eru nálægt fimmtíu og fimm talsins og hafa mörg
býlin hlunnindi af laxveiðiám, sem Vopnafjörður er
þekktur fyrir. Þó gætir ákveðins kyrrkings í sauð-
fjárbúskap eins og annars staðar í landinu. Bændur
hafa einnig að einhverju marki farið út í ferðaþjón-
ustu og einhverjir lagt af hefðbundinn búskap í kjöl-
farið.
Á staðnum er sláturhús, annað tveggja sem enn
eru í gangi á Austurlandi og er það rekið af Þórði
Pálssyni á Refstað. Vopnfirskir bændur fara þangað
með fé sitt til slátrunar og einnig tekur húsið fé víðar
af Austurlandi, þó mest fari þaðan til sláturhúss
Norðlenska á Húsavík. Sláturhúsið hefur gengið
ágætlega og verið rekið með hagnaði. Þórður rekur
einnig lítið mjólkursamlag á Vopnafirði og tekur þar
inn mjólk frá bændum í sveitinni og frá Bakkafirði
og Þórshöfn. Auk dagvörufram leiðslu framleiðir
mjólkursamlagið Port Salut-ost og umframmjólk fer
í frumvinnslu á mozarellaosti.
Á staðnum eru nokkur þjónustufyrirtæki í véla-,
járn- og tréiðnaði, sem þjónusta almenning, land-
búnað og sjávarútveg.
Fá ekki tekjujöfnunarframlög
vegna hárra meðaltekna
Sjávarútvegurinn er grundvallaratvinnuvegur á
Vopnafirði og gefur hæstu tekjurnar. Meðaltekjur á
mann eru það háar að Vopnafjarðarhreppur hefur
ekki fengið tekjujöfnunarframlög úr Jöfnunarsjóði
sveitarfélaga undanfarin ár. Er það athyglisvert í
ljósi þess að Akureyrarbær, svo eitthvert dæmi sé
tekið, fær tæpar áttatíu milljónir í tekjujöfnunar-
framlög á árinu.
Mikilvægur þáttur í samgöngum Vopnfirðinga er
flugið. Fimm ferðir eru í viku hverri og er flogið til
Akureyrar um Þórshöfn. Sveitarstjórn fór fram á að
flugvöllurinn yrði tekinn inn í samgönguáætlun sem
einn af aðalflugvöllum áætlunarflugsins, en hann
uppfyllir ekki skilyrði um lengd. Heimamenn telja
að með jarðgöngum yrði Egilsstaðaflugvöllur þeirra
heimavöllur og myndi það vera til mikilla hagsbóta
fyrir þá sem selja fisk beint á erlenda markaði. Þess
má og geta að engar reglubundnar almennings-
samgöngur eru á milli Vopnafjarðar og nágranna-
byggðarlaga, svo sem Egilsstaða og Akureyrar.
Uppspretta mannlegrar
og náttúrulegrar fegurðar
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Opin fyrir framtíðinni: Vopnfirðingar hafa tekið höndum saman um að kaupa Tanga hf. til baka og
tryggja þannig atvinnuástand og jafnvægi í sveitarfélaginu.
Vopnafjörður hefur löngum verið
talinn sérstök uppspretta
mannlegrar og náttúrulegrar
fegurðar á Íslandi. Vopnfirð-
ingum búnast vel, en þó eru blik-
ur á lofti. Steinunn Ásmunds-
dóttir sótti Vopnfirðinga heim.
steinunn@mbl.is
„ÉG ER jarðgangamaður og gefst ekki upp við að
vinna þeim brautargengi,“ sagði Þorsteinn Steins-
son, sveitarstjóri Vopnfirðinga, inntur eftir því
hvað væri efst á baugi af umbótamálum í sveitar-
félaginu. „Við hér lítum á jarðgöng milli Vopna-
fjarðar og Héraðs sem nauðsynlegan þátt til þess
að ná fram byltingu í byggðamálum,“ segir hann.
Skýrsla sem við gáfum út með Háskólanum á
Akureyri sýnir glöggt, sem og álit Byggðastofn-
unar, að jarðgöng séu eina leiðin til að rjúfa vetr-
areinangrun byggðarinnar.“
Þorsteinn segir meginmun á vegi í gegnum
jarðgöng, samanborið við veg upp um Vopnafjarð-
arheiði og inn á Háreksstaðaleið þann, að veg-
urinn gegnum jarðgöngin sé allur meira eða
minna á láglendi, meðan hinn er að stórum hluta á
hálendi í yfir 500 m h.y.s. „Jarðgöng eru kostn-
aðarsöm framkvæmd, en til lengri tíma litið verð-
ur líka að reikna inn hversu dýrt er að halda við
vegum og moka þá á vetrum. Jarðgöng myndu
breyta öllu í daglegum samskiptum við
byggðirnar umhverfis okkur. Samvinna
okkar við önnur sveitarfélög, svo sem á
Héraði, hvað varðar brunavarnir, skóla-
mál, félagsþjónustu o.fl. myndi einnig
eflast og léttast til muna. Miðað við út-
tekt Rannsóknarstofnunar Háskólans á
Akureyri myndu samskipti milli Vopna-
fjarðar og Egilsstaða aukast um 61%
með tilkomu jarðganga.“
Þorsteinn segist ekki sjá neitt ákveð-
ið í spilunum með jarðgöng eins og stendur.
„Stjórnmálamenn eru kannski sú tegund af fólki
sem svarar ekki alltaf skýrt. Mér þætti afskaplega
gott ef hægt væri á einfaldan hátt að segja við
svona byggðarlög eins og hér er að farið verði í
framkvæmd af þessum toga á tilteknu ári, þó svo
það verði ekki gert alveg strax. Viti fólk af slíku
líður því betur.
Það eina sem sem við höfum séð er að í vega- og
jarðgangaáætlunum er gerð jarðganga
milli Vopnafjarðar og Héraðs og Eskifjarð-
ar og Neskaupstaðar ásamt göngum undir
Hrafnseyrarheiði fyrir vestan næstu val-
kostir. Nú er unnið að rannsóknum á þess-
um kostum. Ef við tökum til dæmis Vest-
firði og Norðurland og berum saman við
Austurland, þá eru í kringum 15 km af jarð-
göngum á Vestfjörðum og eitthvað svipað
nyrðra ef göngin milli Siglufjarðar og
Ólafsfjarðar verða að veruleika. Eystra eru
einungis 0,6 km í jarðgöngum eins og stendur. Á
því má sjá að Austfirðingar hafa verið linir við að
ná fram jarðgöngum. Nú er vissulega verið að
vinna um 6 km löng göng milli Reyðarfjarðar og
Fáskrúðsfjarðar. Maður heyrir í byggðunum þar í
kring að miklar væntingar eru bundnar þeim
göngum. Við viljum einnig eiga von um slíkan vöxt
og bjartsýni í okkar samfélagi á Vopnafirði,“ segir
Þorsteinn.
Við viljum eiga von um vöxt
Þorsteinn Steinsson