Morgunblaðið - 16.10.2003, Blaðsíða 21

AUSTURLAND
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 2003 21
fimmtudag,
föstudag
og laugardag
Opið til kl. 16 laugardag
Tilboð í 3 daga
Okkar árlega
hausttilboð
Stærsta töskuverslun landsins
Skólavörðustíg 7, Rvík, sími 551 5814
20%
afsláttur
TÓFU hefur fjölgað mjög á Austurlandi upp á
síðkastið og verður hennar mikið vart á lág-
lendi um allan fjórðung. Menn hafa síðustu
dagana séð tófur skokka samhliða veginum yf-
ir Fagradal, milli Egils-
staða og Reyðarfjarðar, en
sérstaklega virðist áber-
andi hversu tófa fer nú ná-
lægt mannabústöðum til
sveita.
Bændur í Djúpavogs- og
Breiðdalshreppum eru að
finna haustlömb sín illa til
reika og vart með lífsmarki
eftir dýrbíta og eru mjög
uggandi vegna þeirra kinda
sem enn eru á fjalli. Dýrbítarnir hafa farið í
lömb nálægt bæjum og þekkja menn slíkt ekki
til fleiri áratuga.
„Það eru komin þrjú tilfelli hér í Djúpavogs-
hreppi í haust þar sem tófur hafa drepið lömb,“
segir Guðmundur Valur Gunnarsson, bóndi á
Lindarbrekku í Hamarsfirði. „Í tveimur tilfell-
anna hafa menn keyrt fram á tófu sem hefur
verið að drepa lamb og í því þriðja var það
gangnamaður sem gekk fram á þar sem full-
orðin tófa var að drepa haustlamb. Í öllum til-
fellunum voru lömbin ennþá lifandi. Búið að
éta úr þeim endagörnina og tófan að dunda við
að sleikja blóðið úr þessu meðan eitthvað
blæddi. Í einu tilfelllinu af þessum þremur var
búið að naga göt aftan á báða bógana á lifandi
lambi. Þetta er alveg hræðilegt.“
Dýrbítum fjölgar hratt
Guðmundur Valur segist aldrei hafa vitað til
þess áður að svo mikið væri um dýrbíta og
kennir um að tófu fari nú hratt fjölgandi og
einnig mjög minnkandi eljusemi við að eyða
þeim. „Það eru svo sem ráðnir menn í grenja-
vinnslu en því er ekki sinnt af sama krafti og
var gert á árum áður,“ segir Guðmundur Val-
ur. Hann segir nánast ekkert sjást til rjúpu og
það, ásamt því að allur mófugl sé farinn, trú-
lega vera hluta af skýringunni á því af hverju
tófan ræðst á fé. „Ef kemst upp dýrbítur þá
fjölgar þeim svo fljótt. Það leggjast auðvitað
ekki allar tófur á fé, en hvolparnir læra hátt-
arlagið af sínum foreldrum og svo framvegis
og þannig getur orðið til heil kynslóð dýrbíta á
stuttum tíma. Þetta er mjög hvimleitt og leið-
inlegt að vita af þessu. Það eru enn fáeinar
kindur á fjalli og vont að eiga von á því að
ganga fram á þetta dautt eða hálfdautt.“
„Það hefur ekki verið rætt enn hvort sveit-
arfélagið eigi að beita sér fyrir aukinni grenja-
vinnslu en mér sýnist nú blasa við að það verði
gert.
Nú er verið að fjargviðrast út af rjúpu og
banni á rjúpnaveiði. Ég held að það geti fátt
spilað meira inn í stofnstærð á rjúpu en tófan,
ef henni fjölgar svona. Hún tekur býsna mörg
egg og unga yfir sumarið. Ég beini því þess
vegna til umhverfisráðherra að láta rannsaka
frekar samhengið þarna á milli.
Það hafa verið tófur í lömbum hérna,“ segir
Pétur Jónsson, bóndi á Þorvaldsstöðum í
Breiðdal. „Þetta var svona líka 1935 eða 6, þá
var rjúpnalaust og eins og núna, þegar sést
ekki einn einasti fugl. Þá lögðust tófurnar á
lömbin og ekki síður haustlömbin. Þetta hefur
ekki gerst í þessum mæli síðan þarna um árið.
Það voru tófur í mínu fé í fyrra og ég á von á að
það byrji aftur. Ef tófur byrja á að bíta fé
halda þær því áfram.“
Pétur fullyrðir að ef rjúpan verði ekki friðuð
núna deyi hún hreinlega út. „Ég er kominn á
áttræðisaldur og hef bara einu sinni áður á æv-
inni séð svona lítið af rjúpu. Og svo eru hátt-
settir menn farnir að tala um að friða tófuna.
Það væri ægilegt.“
Hlífar Erlingsson, bóndi á Þorgrímsstöðum
í Breiðdal, segist hafa misst á síðast í tófukjaft
á föstudag. „Hún sprengdi hana sjálfsagt með
því að elta hana. Það hefur orðið vart við það af
og til á haustin að ær hafa legið dauðar eftir
tófu, en það er langt síðan maður hefur orðið
var við að tófan væri að drepa lömb. Tófunni
fjölgar hratt. Það gengur illa að finna grenin í
kvisti og moldarbökkum, þær hafa verið að
leggja á allt öðrum stöðum en áður var meðan
fé var smalað til húsa á hverjum degi á vet-
urna. Nú er þetta allt í húsum fram á vor og
þetta fælist ekkert frá,“ segir Hlífar.
Ekki hafa allar tófur
smekk fyrir lömbum
Lárus Sigurðsson á Gilsá, oddviti Breiðdæl-
inga, segir ömurlegt þegar tófan er að fara í fé
við túnfótinn hjá bændum. Hann segist hafa
séð þrjár bitnar rollur við Þorgrímsstaði innst
í Breiðdalnum á svona 150 metra kafla við veg-
inn. „Það er ekki ólíklegt að þær geti verið
miklu fleiri sem búið er að ráðast á,“ segir Lár-
us. „Bændur og aðrir sem til þekkja tala um að
þetta sé ljótt. Eldri menn sem hafa lengi verið í
tófuleit halda því fram að það séu bara sumar
tófur sem leggist á lömb, aðrar ekki. Við hjá
Breiðdalshreppi erum að setja mjög mikla
peninga í grenjaleit og erum óánægðir með
hvað nágrannasveitarfélögin hafa lítið gert í
þessum efnum. Við erum að setja um og yfir
milljón á ári í grenjavinnslu á meðan aðrir
gera mjög lítið. Grenjaskyttan okkar er búin
að fella fimm tófur síðustu tíu dagana og við
munum biðja hann að vera á varðbergi áfram,“
segir Lárus oddviti að lokum.
Ljósmynd/Páll Baldursson
Dýrbíturinn skæður á Austurlandi: Bændur missa nú lömb í tófukjaft og er lítilli grenjavinnslu og hruni í rjúpnastofninum kennt um.
Bændur finna lömb sín
með lífsmarki en sund-
urétin af dýrbítum
Hröð fjölgun tófu á
Austurlandi veldur áhyggjum
Lárus
Sigurðsson
Dvergasteinn |Hugsanlega mun bæjarstjórn
Seyðisfjarðar leysa til sín þann kvóta Útgerð-
arfélags Akureyringa sem tengdur er rekstri
frystihússins Dvergasteins. ÚA hættir vinnslu í
frystihúsinu um næstu mánaðamót. Að sögn
Tryggva Harðarsonar, bæjarstjóra á Seyðisfirði,
myndi bæjarstjórn þá framselja kvótann til þess
eða þeirra aðila sem tækju að sér bolfiskvinnslu
frystihússins. Einhverjar viðræður munu vera í
gangi um slíkt, en engar upplýsingar fást að svo
stöddu um hverjir hafa sýnt rekstri Dvergasteins
áhuga.
Fjölgun |Íbúum fjölgar á Austur-
Héraði samkvæmt tölum Hagstofu
Íslands um búferlaflutninga. Að-
fluttur umfram brottflutta var 31 frá
júlí til september, 36 frá apríl til júní
og 7 manns frá janúar til mars. Alls
eru þetta 74 einstaklingar sem flutt
hafa á Austur-Hérað það sem af er
árinu og er það mesta fjölgun á
Austurlandi. Á síðasta ári fluttust 26
manns í sveitarfélagið.
Rokkveisla Rokkveisla Brján
(Blús-, rokk- og jazzklúbburinn á
Nesi) og Egilsbúðar verður frum-
sýnd í Egilsbúð 25. október nk.
Að sögn Guðmundar R. Gísla-
sonar, framkvæmdastjóra Egils-
búðar, fer miðasalan vel af stað og
búið að bóka um 700 manns á þær
fjórar sýningar sem fyrirhugaðar
eru að svo komnu máli. Uppselt er á
frumsýningu.
Þema rokkveislunnar í ár er
enska úrvalsdeildin í rokki. Um 30
tónlistarmenn, dansarar og aðstoð-
arfólk taka þátt í uppsetningunni.
Samkvæmt Guðmundi hafa rokk-
veislur verið haldnar í Egilsbúð frá
árinu 1989 og undanfarin ár hafa
sýningarnar einnig farið inn á
Broadway í Reykjavík og í fyrra til
Færeyja. Er í skoðun að setja rokk-
veisluna upp í Grænlandi næsta sum-
ar. Sprettur sú hugmynd frá því
þegar þingforsetar Íslands, Færeyja
og Grænlands komu á Rokkveislu í
Egilsbúð síðasta haust. Þá lýsti
grænlenski þingforsetinn miklum
áhuga á að fá Brján til Grænlands.
Segir Guðmundur málið í athugun.
Heilsuvika | Bæjarstjórn Fjarðabyggðar gengst
fyrir heilsuviku dagana 20. til 25. október nk. Er
markmiðið að efla umræðu um bættan lífsstíl til
frambúðar og tengist heilsuvikan orkuátaki Lata-
bæjar sem gengur nú yfir landið. Meðal þess sem
menn gera í heilsuviku er að skilja bílinn eftir og
nota ganglimina, einn dagur er tileinkaður græn-
metis- og ávaxtaneyslu, sjónvarpslaus fimmtudag-
ur er endurvakinn og menn flytja skólastarf og at-
vinnu eftir föngum út undir bert loft.
  
Hreindýr | Hreindýraveiði á Fljótsdalsheiði í
haust var með því besta sem þekkist, segir á
heimasíðu Hreindýraráðs. Voru hjarðirnar
dreifðar og veður frábært. Þoka hamlaði veiðum
víða á fjarðasvæðunum og vegna hita, sem lá í 18
til 20 gráðum allt veiðitímabilið, voru hjarðirnar
mjög ofarlega og erfitt að eiga við þær. Í heild
náðust 740 dýr af 800 dýra kvóta og er það talinn
mjög góður árangur, sem að stórum hluta til er
þakkaður góðum leiðsögumönnum. Von er á yf-
irliti um veiðarnar á heimasíðu Hreindýraráðs í
nóvember.
  
Samstarf | Bæjarráð Austur-Héraðs hefur sam-
þykkt að stofna sameiginlega skóla- og fé-
lagsþjónustu fyrir sveitarfélögin átta á norð-
ursvæði Austurlands. Á sameiningin að taka gildi
haustið 2005, ef öll aðildarsveitarfélögin sam-
þykkja samstarfið. Þá er lagt til að þegar verði
hafin vinna að sameiginlegri félagsþjónustu og
barnavernd sömu sveitarfélaga. Þetta er hluti af
svokölluðu Norðursvæðisverkefni sem und-
irbyggir hugsanlega sameiningu sveitarfélaganna
á Norðausturlandi í framtíðinni.
  
Borhaus | Samskip hafa annast flutninga fyrir
Impregilo S.p.A. til Kárahnjúkavirkjunar. Mesti
kúfurinn af vélum og tækjum er kominn á virkj-
unarsvæðið, en nú er í undirbúningi flutningur á
127 tonna þungum borhaus á svæðið. Samkvæmt
upplýsingum frá innflutningsdeild Samskipa hafa
menn verið að funda með Vegagerðinni og Verk-
fræðistofu Austurlands varðandi þennan flutning
og vegurinn frá Reyðarfirði og inn að Kára-
hnjúkum verið mældur m.t.t. burðargetu. Það
gæti tekið upp undir þrjá sólarhringa að flytja
borhausinn uppeftir á um 40 metra löngu æki;
tveir bílar fyrir framan, einn fyrir aftan og vagnar
á milli.
Borhausinn fer í skip í nóvemberbyrjun og er
væntanlegur á virkjunarsvæðið í kringum mán-
aðamót nóvember/desember.