Morgunblaðið - 16.10.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MIÐAÐ við ótrúlegan söngáhuga
landans, stöðugt vaxandi sókn hans í
söngnám (sennilega þó með tals-
verða karlkynsslagsíðu) og blóm-
legra kórstarf en víða þekkist, kann
að þykja undarlegt að ekki skuli fleiri
blandaðir söngkvartettar hafa komið
fram á höfuðborgarsvæðinu – og oft-
ar – en raun ber vitni. Og, ekki að
gleyma, miðað við fádæma vinsældir
karlakvartetta hér áður fyrr. En
kannski er ein skýring öðrum fremri.
Því þótt ekki sé það á allra vitorði,
vita þeir er reynt hafa, að einskip-
aðar raddir sóprans, alts, tenórs og
bassa eru einfaldlega mun erfiðari
viðfangs í samhljómgun en þéttskip-
aðri raddir karlakvartetts.
Hvað hin síðustu ár varðar koma
aðeins tveir innlendir blandaðir
kvartettar upp í hugann, hvorugur
þeirra ýkja fyrirferðarmikill í tón-
leikalífinu hingað til. M.a.s. söng
Rúdólf lengst af aðeins á jólum, eins
og nafn hans í höfuðið á forystuhreini
jólasveinsins bendir til. Á þessu
mikla ári tónlistarafmæla fagnaði
kvartettinn tvítugsaldri fyrir
skömmu og efndi í tilefni af því og ný-
útkomnum hljómdiski til tónleika í
Salnum við ágæta aðsókn.
Rúdolf mun líklega orðinn elzti
starfandi sönghópur okkar af fyrr-
nefndu tagi. Fyrir um fimm árum
færði hann verkaskrá sína út fyrir
jólalagarammann, enda voru lög
þriðjudagskvöldsins af margvíslegu
tagi, oftast sígræn dægurlög ásamt
fáeinum þjóðlögum. Sönghópurinn
er í þeirri kjöraðstöðu að eiga færan
útsetjara innan sinna raða, og útsetti
tenórinn Skarphéðinn Þ. Hjartarson
(kvæntur sópraninum Sigrúnu Þor-
geirsdóttur) hvorki færri né fleiri en
fjórtán af 23 lögum dagskrár. Báru
flestar útfærslur hans vott um hald-
góða innanbúðarreynslu og oft
bráðsmellið hyggjuvit.
Millimúsíkmeistarann Sigfús Hall-
dórsson bar fyrst á góma með heilum
fjórum lögum – Í grænum mó,
Tondeleyjó, Lítill fugl og Játningu. Í
kjölfarið fylgdu Frændi þegar fiðlan
þegir (Atli Heimir Sveinsson v. lj.
Laxness úr Sjálfstæðu fólki), got-
lenzka þjóðlagið Uti vår hage og ann-
að sænskt lag eftir Evert Taube. Eft-
ir það And So it Goes (Billy Joel) og
„latin“ syrpa úr eldri íslenzku dæg-
urlögunum Kata rokkar, Litli tónlist-
armaðurinn, Við gengum tvö og
Marsbúa cha-cha-cha.
Eftir hlé komu fyrst Við heimtum
aukavinnu (Jón Múli Árnason),
Leyndarmál (Þórir Baldursson), en
síðan Broadwaylögin Try to Re-
member (Schmidt, „The Fantast-
icks“ 1961) og Love Walked In
(Gershwin, „Lady, be good!“ 1924).
Smile e. Chaplin (úr Nútímanum)
leiddi í kyrrláta perlu Sherwins (úts.
Maschwitz), A Nightingale Sang in
Berkeley Square, eitt af glansnúm-
erum Manhattan Transfer. Bítlalög-
in af „Revolver“ (1966) – Eleanor
Rigby (m. tilvitnun í Sorgarmars
Chopins) og Got to Get You into My
Life – dilluðu taktvisst í prýðilegum
útsetningum Skarphéðins og Spil-
verkslagið Icelandic cowboy sprang-
aði fislétt og fyndið. Loks voru Vím-
an (Magnús Eiríksson) og Því ertu
svona uppstökk (Ólafur Gaukur),
bæði flutt með smávegis slagverki, þ.
á m. darabukka trommu og claves, er
vel hefði mátt gera meira úr með
skipulagðari hrynmynztrum.
Rúdolf komst að mestu vel frá fjöl-
breyttu dagskránni, bezt þó í seinni
hlutanum þegar félagarnir voru upp-
hitaðir og vanari staðháttum. Salur-
inn telst varla meðal ómgæfustu
sönghúsa, auk þess sem söngvarar
ku hafa kvartað undan því hve erfitt
sé að heyra í sjálfum sér á sviðinu.
Mætti því hugsanlega rekja mis-
örugga tónstöðu í fyrri hálfleik til
þess arna. Þar að auki er á mörkum
að léttur brjósttónasöngur skili sér
nógu vel á staðnum án uppmögnunar
um hljóðnema. Kom það ekki sízt
fram í síðustu tveim lögum fyrir hlé,
hinum einu með píanóundirleik. Aft-
ur á móti hélzt söngurinn einatt sam-
taka og raddjafnvægið til fyrirmynd-
ar. Skipti þar e.t.v. mestu hvað
sópraninum, trúlega skólaðasta með-
limi hópsins, tókst einkum þegar á
leið að halda hæfilega aftur af bel
canto tækninni – m.a.s. stundum með
fallega þéttingsfullum sléttum tóni.
Betur má þó enn ef duga skal, ef
markmiðið er að koma oftar fram en
verið hefur. Ýmislegt mætti sömu-
leiðis laga er að sviðsframkomu laut
(aðallega hjá körlunum, er spöruðu
brosið í lengstu lög), að ekki sé talað
um kynningarhliðina, sem oft var allt
of laus í reipum.
Hinn kröfuharði léttleiki
Ríkarður Ö. Pálsson
TÓNLIST
Salurinn
Ýmsar inn- og erlendar dægurperlur frá
20. öld. Söngkvartettinn Rúdolf: Sigrún
Þorgeirsdóttir sópran, Soffía Stef-
ánsdóttir alt, Skarphéðinn Þór Hjart-
arson tenór og Þór Ásgeirsson bassi.
Gestur: Vignir Stefánsson, píanó. Þriðju-
daginn 7. október kl. 20.
SÖNGKVARTETT
ÁSTRALSKI rithöfundurinn Pet-
er Finlay, sem notað hefur höf-
undarnafni DBC Pierre, er betur
þekktur fyrir skuggalega fortíð
en bókmenntaafrek sín, og stend-
ur skammstöfunin DBC, Dirty
But Clean [Óhreinn en hreinn],
fyrir þá löngun höfundarins til að
hefja nýtt líf og snúa baki við
fyrri mistökum.
Finlay, sem hefur viðurkennt
að vera óvirkur eiturlyfjasjúk-
lingur og spilafíkill, vakti mikla
athygli er hann hlaut Booker-
verðlaunin á þriðjudag fyrir
frumraun sína á skáldsagnasvið-
inu, bókina Vernon God Little.
En Finlay hefur m.a. gengist við
að hafa selt heimili besta vinar
síns og hirt hagnaðinn, auk þess
að hafa safnað vænum skuldahala
við tilraunir til kvikmyndagerðar
í Mexíkó.
„Féð lendir ekki í mínum hönd-
um,“ sagði Finlay um verðlauna-
féð er nemur um 6,4 milljónum
króna. „Þetta er um þriðjungur
af því sem ég skulda hér í heimi
og ég ætla að greiða eitthvað af
þeim skuldum upp,“ hafði
Reuters-fréttastofan eftir höfund-
inum, sem öllum að óvörum skaut
höfundum á borð við Monicu Ali
og Margaret Atwood ref fyrir
rass.
Vernon God Little fjallar með
svörtum húmor um réttarhöld yf-
ir unglingi í Texas sem er ásak-
aður um fjöldamorð í mennta-
skóla. Að sögn Johns Carey,
yfirmanns dómnefndarinnar, tók
það dómnefndina innan við
klukkutíma að velja sigurveg-
arann.
Reuters
Peter Finlay með verðlaunabókina.
Booker-verðlaunahafinn
Úr skugga
fortíðar
BJÖRN Birnir hefur ekki verið atkvæðamikill
á sýningarvettvangi á ferli sínum. Sýning sem
nú hangir uppi í Húsi málaranna á Eiðistorgi
ætti því að vera fólki áhugasömu um list Björns
fagnaðarefni, en þar gefur að líta alls 43 mál-
verk frá tíu ára tímabili. Engin myndanna ber
titil annan en lýsingu á því hvaða efni voru not-
uð við sköpunina, og engin ártöl fylgja mynd-
unum heldur. Því er í raun erfitt að rýna í þró-
unina hjá listamanninum, nema geta sér til um
hvaða verk eru frá hvaða tímabili.
Verkin á sýningunni, sem öll eru óhlutbundin,
eru eins misjöfn og margbreytileg og þau eru
mörg. Bæði skiptast á ólíkar áherslur í form-
vinnu inni á fletinum auk þess sem Björn nýtir
nánast allan litaskalann, allt frá dauflegum jarð-
litum upp í hreina og klára leikskólaliti, bleika,
appelsínugula og ljósbláan o.s.frv. sem óneit-
anlega stinga dálítið í stúf – og síðan allt þar á
milli.
Í geómetrísku abstraktverkunum, þar sem
Björn Birnir er hvað sterkastur, eru um þrenns
konar nálgun að ræða hjá listamanninum, og má
leiða getum að því að verkin séu frá þremur
tímabilum á ferlinum. Sterkust eru verkin þar
sem fá hrein og klár form eigast við inni á flet-
inum og ná þannig sterku sambandi við áhorf-
andann. Veikari eru geómetrísku abstraktverkin
þar sem formin eru nokkuð klárlega römmuð
inn en ólga er innan formanna. Þá má nefna
þriðja tilbrigðið þar sem formin hafa aðeins
losnað út við jaðrana og eru mörg þeirra verka
góð, eins og til dæmis mynd númer 12 í neðri
sal sem gengur mjög vel upp á allan hátt, bæði í
litum og formi og í vinnu inni á fletinum. Þá
langar mig að nefna einnig mynd númer 13 en
þar teflir Björn saman hita og kulda með at-
hyglisverðum hætti. Myndin er ísköld með til-
heyrandi bláum og hvítum litum, en í jöðrunum
eru hitablettir sem stilla myndina af.
Þá vil ég nefna að margar smámyndanna á
sýningunni eru góðar, til dæmis sería þar sem
gegnumgangandi er einn áberandi dökkur flötur
í miðri mynd. Þetta eru t.d. myndir númer 1–4 í
neðri sal, og myndir númer 6 í neðri sal og 29 í
efri sal.
Af þessari sýningu að dæma er Björn mis-
tækur málari, en þegar honum tekst vel upp eru
verk hans góðir fulltrúar íslensks abstraktmál-
verks.
Uppstækkanir
Listmunir Stefáns Geirs Karlssonar eru
mörgum kunnir enda hafa þeir gjarnan dúkkað
upp í fréttatímum sjónvarpsins eða á síðum
blaðanna í gegnum árin. Ástæðan er sú að lista-
maðurinn hefur lengi unnið við að stækka upp
þekkta hluti sem fólk kannast við úr hversdags-
lífinu og hefur hann einnig gengist upp í því að
slá heimsmet, t.d. með því að búa til stærsta
herðatré í heimi, stærstu dómaraflautu í heimi
og stærsta kokkteilglas í heimi svo eitthvað sé
nefnt.
Stefán segist reynar hafa látið af þessum
heimsmetstilraunum, enda eiga þær ekkert
skylt við myndlist.
Í Listasafni Reykjanesbæjar hefur nú verið
efnt til yfirlitssýningar á verkum Stefáns frá 25
ára tímabili og kennir þar margra grasa. Meg-
instefið er hins vegar aðeins eitt að því er virð-
ist; áhugi listamannsins á að stækka upp hluti,
eins og lýst var hér að framan.
Listamaðurinn virðist ekki fylgja neinni einni
hugmyndafræði umfram aðra, verkin fjalla ekki
um neitt sérstakt, ekki nema eins og listamað-
urinn segir sjálfur; æsku hans.
Hér er því nær eingöngu um skemmtiefni að
ræða, nokkurs konar afþreyingu.
Verk Stefáns eiga sér rætur í popplist og eru
það einkum verk Andys Warhols og Claes Old-
enburg sem hafa haft áhrif á listamanninn, en
báðir unnu þessir erlendu listamenn með hluti
úr neyslumenningunni. Popplistin eins og Stef-
án Geir vinnur með hana hafði bit þegar hún
kom fram á sjötta áratugnum og fram á þann
sjöunda, en í dag er bitið farið og eftir stendur
skemmtunin ein.
Stefán er ekki menntaður í myndlist en með
skólun hefði hann örugglega getað náð langt,
því hann er hugmyndaríkur auk þess að vera
góður handverksmaður.
Í skránni er þess einnig getið að í nýrri verk-
um Stefáns sé nokkuð um trúarlegar tilvitnanir,
þá helst í indverska guðfræði. Innst í sýning-
arsalnum hefur listamaðurinn einmitt reist eins
konar altari þar sem fjallað er um jarðlífið og
eftirlífið á léttpoppaðan hátt. Úblásin jörð er
fremst og við tekur herskari engla og síðan
stjarna og verkið endar svo í rauðri sól. Verkið
heitir Heimferðin, sem styður trúarlegar mein-
ingar listamannsins. Ennfremur er á stól inni í
rýminu, sem afmarkað er með ódýru svörtu
klæði, bæklingur frá Lótushúsi, sem er einhvers
konar hugleiðsluhús. Í bæklingnumvitnar Stef-
án Geir um gæði þeirrar þjónustu sem húsið
veitir og tengir þannig saman líf sitt og list.
Kannski er þetta áhugaverðasti hluti sýning-
arinnar, merki um að Stefán sé að verða per-
sónulegri í myndlist sinni.
Önnur verk á sýningunni sem vert er að vekja
athygli á eru uppstækkaður skiptimiði frá árinu
1991, Keilir frá árinu 2002–2003 og Kaffibætir
frá árinu 2002. Þar er um að ræða meistaralega
gerða eftirlíkingu af kaffibætisbauk.
Stefán vitnar á nokkrum stöðum í listasöguna
og aðra listamenn. Unnin ljósmynd af Hall-
grímskirkju minnir á teikningu eftir Christo,
Minnismerki um snjóflóð, sem er heilsteypt og
gott verk, minnir á Duchamp og Þetta er pípa
er tilvísun í málverk Magrittes.
Í heild er sýningin ekki nógu vel skipulögð,
hægt hefði verið að vinna betur með mismun-
andi tímabil í list Stefáns, t.d. með ítarefni.
Stefán Geir sagði í viðtali við Morgunblaðið
nýlega að salur listasafns Reykjanesbæjar væri
orðinn sambærilegur listasöfnunum í Reykjavík
og á Akureyri. Undir það er engan veginn hægt
að taka. Til þess er lofthæð of lítil, járnburð-
arvirki í lofti er allt of frekt á athygli auk þess
sem gólfefni eru heldur þung.
En eins og ég sagði áðan er hægt að hafa
góða skemmtun af sýningu Stefáns og miðað við
yngstu verk listamannsins er hann að færa sig
inn á áhugaverðar brautir og þroskast í átt frá
uppstækkuðu hlutunum.
Allur skalinn
MYNDLIST
Listasafn Reykjanesbæjar í Duus-húsum
Opið alla daga frá klukkan 13:00 til 17:00.
Til 19. október.
STEFÁN GEIR KARLSSON
Hús málaranna
Opið alla daga frá kl. 13:00 til 17:00. Til 19. október.
BJÖRN BIRNIR
Morgunblaðið/Sverrir
„Þú átt orðið“ eftir Stefán Geir Karlsson.
Morgunblaðið/Þorkell
Frá sýningu Björns Birnis.
Þóroddur Bjarnason
FÉLAGAR og listamenn í Sam-
laginu Listhúsi á Akureyri opna
sýningu í Iðnó kl. 16 í dag,
fimmtudag.
Með sýningunni
lýkur hring-
ferðalagi lista-
mannanna sem
hófst í apríl sl.
Sýningin hefur
komið við á Ak-
ureyri, Blöndu-
ósi, Stykkis-
hólmi og á
Egilsstöðum. Á
sýningunum eru málverk unnin
með olíu, vatnslit og akrýl og verk
unnin í textíl, tré og leir, grafísk
verk og verk unnin með ljós-
myndatækni. Félagarnir eru:
AMÍ-Anna María Guðmann, Anna
Gunnarsdóttir, Anna Sigríður
Hróðmarsdóttir, Einar Helgason,
Guðmundur Ármann Sigurjónsson,
Guðrún Hadda Bjarnadóttir,
Hrefna Harðardóttir, Hugrún Ív-
arsdóttir, H. Halldóra Helgadóttir,
Nanna Eggertsdóttir, Ragnheiður
Þórsdóttir og Rósa Kristín Júl-
íusdóttir.
Sýningunni lýkur 16. nóvember.
Hringferð
með listaverk
lýkur í Iðnó
Verk eftir Guðrúnu
Höddu Bjarnadóttur.