Morgunblaðið - 21.01.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MIÐVIKUDAGUR 21. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Er nú blessaður prófessorinn farinn að ruglast á fuglategundum?
Alþjóðleg samkirkjuleg bænavika
„Minn frið gef
ég yður…“
Síðastliðinn sunnudaghófst Alþjóðlegsamkirkjuleg bæna-
vika. Henni lýkur næst
komandi laugardag. Séra
María Ágústsdóttir svaraði
nokkrum spurningum
Morgunblaðsins í tilefni
þessa.
– Segðu okkur fyrst eitt-
hvað frá Alþjóðlegri sam-
kirkjulegri bænaviku, hve-
nær stofnað var fyrst til
hennar og hversu víða er
hún haldin?
„Samkirkjuleg bæna-
vika á sér langa sögu í al-
þjóðlegu samhengi. Fyrstu
formlegu viðleitnina til að
kalla kirkjudeildir saman
til bænahalds má rekja til
19. aldarinnar. Árið 1926
hóf trúar- og skipulags-
málanefnd Alkirkjuráðsins að gefa
út efni til notkunar í samkirkju-
legri bænaviku, en það var árið
1968 sem efni, útgefið af Alkirkju-
ráðinu og Páfaráðinu til fremdar
kristinni einingu, var notað fyrst.
Aðildarkirkjur Alkirkjuráðsins
eru um 340 í yfir 100 löndum og er
samkirkjuleg bænavika víðast
höfð í heiðri þriðju vikuna í janúar
ár hvert.
Hér á landi hefur slík bænavika
verið haldin frá því á 8. áratug síð-
ustu aldar, ávallt í Reykjavík, en
stundum einnig víðar um land. Að
þessu sinni er samkoma á Akur-
eyri á föstudagskvöldið í tilefni
bænavikunnar og hafa prestar
verið hvattir til að minnast eining-
ar kristninnar um allt land á
bænastundum og við guðsþjónust-
ur.“
– Eru sérstök þemu hverju sinni
– og hver velur þau?
„Frá árinu 1975 hafa samkirkju-
legir hópar í mismunandi aðildar-
löndum Alkirkjuráðsins staðið að
undirbúningi bænavikunnar; valið
ritningarlestra fyrir 8 daga vik-
urnnar, frá sunnudegi til sunnu-
dags, samið bænir og sett saman
guðsþjónstuform. Ástralía var
fyrst og síðan hefur efni komið frá
ýmsum stöðum í heiminum, t.d.
Karíbahafinu, Líbanon, Englandi,
Þýskalandi, Bandaríkjunum, Ken-
ýa, Írlandi, Malasíu og Jamaíka,
svo nokkuð sé nefnt.“
– Hvert er þema vikunnar þetta
árið og hvert var þemað síðast?
„Í ár er þemað úr Jóhannesar-
guðspjalli 14.27: „Minn frið gef ég
yður“ og er eins og yfirskriftin
bendir til beðið sérstaklega fyrir
friði á milli kristinna manna og
friði í heiminum. Það var sam-
kirkjuleg samstarfsnefnd ellefu
kristinna trúfélaga í Aleppo í
Norður-Sýrlandi sem tók efnið
saman. Árið 2003 komu bænarefni
og guðsþjónustuform frá systkin-
um okkar í Argentínu undir yfir-
skriftinni: „Þennan fjársjóð höfum
vér í leirkerum, 2. Kor. 4.7.“
– Hver heldur utanum stjórn
þessarar alþjóðlegu viku?
„Samstarfsnefnd kristinna trú-
félaga á Íslandi hefur það megin-
verkefni að annast um samkirkju-
lega bænaviku
hérlendis. Í henni eiga
sæti eftirtalin trúfélög:
Aðventkirkjan, Frí-
kirkjan Vegurinn,
Hjálpræðisherinn,
Hvítasunnukirkjan, Íslenska
Kristskirkjan, Kaþólska kirkjan,
Óháði söfnuðurinn og Þjóðkirkj-
an.“
– Hver er tilgangurinn með
ASB?
„Tilgangurinn með alþjóðlegu
samkirkjulegu bænavikunni, eins
og samkirkjulegu starfi almennt,
er að færa kristið fólk nær hvað
öðru, stuðla að hinni andlegu ein-
ingu kristninnar. Svo vitnað sé í 2.
Vatikanþingið er bænin sál sam-
kirkjuhreyfingarinnar, og aldrei
er nærvera Guðs jafn áþreifanleg
eins og þegar kristin systkin koma
saman til bæna. Okkur hefur verið
falið það mikilvæga verkefni að
birta kærleika Guðs inn í mann-
legt samfélag og það gerum við
best með því að sýna samstöðu og
kærleika, bæði innbyrðis og útífrá.
Bænarefnin hverju sinni gefa síð-
an til kynna á hvað þarf að leggja
áherslu og sjaldan hefur verið
meiri þörf á að biðja heiminum
friðar en nú.“
– Er góð kirkjusókn á ASB?
„Á þeim fjölbreyttu guðsþjón-
ustum, samkomum og bænastund-
um sem bænavikan býður til er
sérstaklega ánægjulegt að horfa
yfir hópinn, misstóran eftir að-
stæðum hverju sinni, en svo
skemmtilega fjölbreyttan og lif-
andi. Þarna sitja hlið við hlið nunn-
ur, hjálpræðishermenn, prestar og
allskonar fólk, hvert með sínu sniði
og í sínum búningi. Oft gefst tæki-
færi til að fá sér kaffisopa á eftir
stundinni og ræða saman, sem er
ákaflega mikilvægt, því persónu-
leg kynni rjúfa múra og stuðla að
einingu.“
– Hver er dagskrá vikunnar?
„Í kvöld er samkoma klukkan 20
í Kristskirkju í Landakoti. Ræðu-
maður er Jóhannes Gijsen biskup.
Á morgun er samkoma hjá Hjálp-
ræðishernum í Kirkjustræti 2
klukkan 20. Ræðumað-
ur er Högni Valsson
forstöðumaður í Frí-
kirkjunni Veginum. Á
föstudag verður sam-
koma hjá Hjálpræðis-
hernum á Akureyri á Hvannavöll-
um 10 klukkan 20. Ræðumaður er
Guðmundur Guðmundsson hér-
aðsprestur. Lokasamkoman er svo
á laugardaginn í Íslensku Krists-
kirkjunni á Bíldshöfða 10, en þar
er ræðumaður Svanhildur Sigur-
jónsdóttir frá Óháða söfnuðinum.“
– Mega allir koma á bænastund?
„Bænastundir og samkomur
bænavikunnar eru öllum opnar.“
María Ágústsdóttir
 María Ágústsdóttir er fædd á
Egilsstöðum 20.2. 1968. Lauk
embættisprófi í guðfræði frá HÍ
haustið 1992 og vígðist til Dóm-
kirkjunnar í Reykjavík 3. janúar
1993. 1994 tók hún próf í uppeld-
is- og kennslufræðum til
kennsluréttinda frá HÍ og leggur
nú stund á doktorsnám í trúfræði
við HÍ. María hefur og starfað
sem prestur í Háteigskirkju og
við Landspítala – Háskólasjúkra-
hús, en gegnir frá haustinu 2000
embætti héraðsprests í Reykja-
víkurprófastsdæmi vestra. Börn
Maríu eru Kolbeinn og Ragnhild-
ur og maki sr. Bjarni Þór Bjarna-
son.
…að sýna
samstöðu og
kærleika
KLÁM er víðast hvar í umhverfi okk-
ar og það er viðurkenndur hluti af
menningunni. Áður þurfti að sækjast
eftir klámi og það
var flokkað sem
jaðarfyrirbrigði,
en nú blasir það
hvarvetna við og
menn þurfa að
gera sérstakar
ráðstafanir til að
forðast það; Áreit-
ið er alls staðar,
það blasir m.a. við
fólki í matvöru-
búðum. Þetta kom fram í fyrirlestri
Kristjáns Jósteinssonar, sérfræðings
á Jafnréttisstofu, sem hann flutti á
Félagsvísindatorgi félagsvísinda- og
lagadeildar Háskólans á Akureyri.
Yfirskrift fyrirlestursins var Klám-
væðing almennings.
Kristján sagði umræðuna hafa
byrjað í Danmörku og hefði hún verið
nokkuð hávær á liðnum misserum.
Þar í landi hafa málin verið til skoð-
unar, en allt klámefni, ritað mál og
myndmál var gefið frjálst þar á ár-
unum 1967 til 1969. „En það er svo á
síðustu árum sem gríðarlegu magni
klámefnis hefur verið dælt inn á Net-
ið, svo jafna má við faraldur, en þar er
þetta efni nánast öllum aðgengilegt,“
sagði Kristján.
Klám framleitt af
körlum fyrir karla
Hann sagði breytinga hafa byrjað
að gæta á Íslandi um og upp úr árinu
1995, þegar nektardansstaðir voru
opnaðir og þá fóru aulýsingar að birt-
ast í dagblöðum þar sem boðin var
margs konar þjónusta sem tengdist
kynlífi. „Málin þróuðust mjög hratt,
undir formerkjum nýfengis markaðs-
frelsis,“ sagði Kristján og benti á að
klám og vændi væru tvær hliðar á því
sem gerðist þegar konur og börn yrðu
að markaðsvöru. „Verslun með mann-
eskjur þekkir engin landamæri. Þessi
verslun er alþjóðleg, en á sér einkum
stað í þeim samfélögum þar sem allt
er falt á frjálsum markaði.“
Kristján fjallaði um það sem kallað
hefur verið klámvæðing almanna-
rýmis og vitnaði þar í Guðmund Odd
Magnússon, prófessor í Listaháskóla
Íslands, sem skilgreindi hugtakið eins
og það hefur verið notað í umræðunni
þannig að það lýsti því að fyrirferð í
almannarými á kynferðislegum tilvís-
unum og hreinu klámi væri komin á
það stig að um væðingu eða meðvit-
aðar aðgerðir væri að ræða. Með al-
mannarými eigi hann fyrst og fremst
við fjölmiðla og fjölföldun efnis sem
birtist ýmist sem söluvara eða þá
hreinlega gefins.
Kristján nefndi að klám væri fram-
leitt af körlum og fyrir karla og að í
klámvæðingu almennings fælist nið-
urlægjandi sýn á manneskjuna, eink-
um konur og hún undirstrikaði valda-
ójafnvægi kynjanna.
Engar rannsóknir eru til hér á
landi um notkun á klámi, en í Dan-
mörku eru slíkar rannsóknir til og
benda þær að sögn Kristjáns m.a. til
þess að helmingur danskra unglinga,
13 til 15 ára telji að fjölmiðlar veitti
bestu kynlífsfræðsluna, 22% nefndu
sjónvarp í þessu sambandi, 15% Net-
ið, 10% tímarit og einungis 5% nefndu
foreldra sína í þessu sambandi. Könn-
un á notkun kláms hjá 18–19 ára ung-
mennum í Osló sem gerð var fyrir
fáum árum leiddi í ljós að 97% strák-
anna höfðu séð klám á því ári sem
könnunin var gerð og 71% stúlkn-
anna, 8,8% strákanna höfðu séð
barnaklám og 1,7% stúlknanna, 68%
strákanna höfðu stundum eða oft not-
að klám en 10% stúlknanna.
Kristján sagði unglingamenningu
sérstaklega verða fyrir barðinu á
klámvæðingunni, en í augum mark-
aðarins væru unglingar mikilvægir
neytendur, „en fyrst og fremst eru
þeir neytendur framtíðarinnar og því
eftirsóknarvert að móta neyslu-
mynstur ungs fólks snemma, eða allt
frá barnæsku,“ sagði Kristján.
Velta upp á 950 milljónir á ári
„Eitt sláandi dæmi um þetta er að
megintískustraumar um þessar
mundir hníga mjög í þá átt að skaffa
réttlætingu fyrir áróðri „pedófíla“ um
að lítil börn, vilji, eigi, geti og megi
vera kynverur. Ég tel að það verði að
setja spurningarmerki við það að sýn
barnaníðinga á börn sem kynverur
skuli samræmast að því er virðist boð-
skap hins svokallaða tískuheims.“
Kristján sagði að 12 nektarstaðir
hefðu verið starfandi á Íslandi árið
2000 og talið að þeir hafi velt um 400
milljónum króna á ári að því er fram
hefði komið í rannsókn Drífu Snædal,
„Kynlífsmarkaður í mótun.“ Kynlífs-
markaður var þar skilgreindur sem
nektardansstaðir, nuddstofur, vændi,
myndbönd, símaþjónusta, tímarit,
fylgdarþjónusta, vefsíður, sjónvarps-
útsendingar og auglýsingar þar sem
beinlínis var verslað með kynlíf. Þessi
„löglegi“ kynlífsmarkaður velti í það
minnsta 650 milljónum á ári og áætlað
að við hann starfi 120 til 160 manns.
Þegar erótískum nuddstofum sem
svo eru nefndar er bætt við mætti
áætlað að veltan næmi um 950 þúsund
krónum.
Kristján sagði áhrif klámvæðingar-
innar margvísleg, hún hefði til að
mynda bein áhrif á dægurmenningu
samtíðarinnar, s.s. á fatatísku, dæg-
urtónlist og sérstaklega á unglinga-
menningu. Eins væri talið að hún
hefði sömu skaðlegu áhrifin á heilsu
kvenna og vændi og einnig nefndi
Kristján að klámiðnaðurinn blómstr-
aði mjög í hinum fátækari löndum
heimsins. Benti hann á að konur og
börn væru í auknum mæli hneppt í
þrælkun og þvinguð til framleiðslu
grófs ofbeldiskláms. „Klámið þjálfar
eða venur karla á það að líta á konur
og ungar stúlkur sem viðfang fyrir
óseðjandi þörf sína fyrir kynlíf. Rétt-
lætingin er einhvern veginn þannig að
þetta sé bara eitthvað stjórnlaust,
eitthvað sem karlar ráða ekki við,“
sagði Kristján.
Hann sagði brýnt að rannsaka
þessi mál betur og skapa umræður
um hvar mörkin lægju í þessum efn-
um. Það þyrfti að kalla eftir viðbrögð-
um almennings í landinu.
Klámið er alls staðar og erfitt fyrir fólk að forðast það
Áreitið frá klámi er jafn-
vel í matvörubúðunum
Kristján
Jósteinsson