Morgunblaðið - 21.01.2004, Blaðsíða 24

LISTIR
24 MIÐVIKUDAGUR 21. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að var með mikilli eftirvænt-
ingu sem ég arkaði frá
Torvegade, norður Strand-
gade og í átt til menningar-
hússins á Norðurbryggju.
Verð illu heilli að við-
urkenna, að ég man ekki eft-
ir að hafa gengið götuna á enda áður og
þekki lítið til á þeim slóðum í Kristjánshöfn.
Utan einu sinni komið að hliðinu á hipp-
anýlendunni í leigubíl, en þangað átti sam-
ferðamaður minn erindi fyrir um það bil 30
árum, man það helst að hann var merkilega
snöggur að ljúka því af. Hins vegar er ég vel
kunnur hverfinu kringum Asiatisk Plads,
svæðið nefnt eftir Asíufélaginu sem hafði þar
aðsetur á árunum 1732–1843. Arkitektinn
Philip de Lange (1705-66) hannaði hina ar-
kitetónísku og myndrænu aðkomu milli
reisulegra aðalbygginga Asíufélagsins í
klassískum stíl. Samstæðuna með hliðinu/
innkeyrslunni fyrir miðjum tengivegg hefur
málarinn Vilhelm Hammershøi gert ódauð-
lega í frægum málverkum. Myndefnið í góðu
sjónmáli frá íbúð
hans í húsinu hinum
megin við götuna, er
númer 30 og stendur
enn, dúkarnir þó mál-
aðir eftir ljósmynd,
tekin í beinni sjónlínu
frá hliðargötunni, Sankt Annæ Gade. Öll hin
sögulega virkt tilheyrir nú utanríkisráðu-
neytinu, sem þar er til húsa. Sá ekki betur
en að íbúð listamannsins væri auð og til sölu
er ég gekk þar hjá og furðaði mig á að ekki
skuli komið þar safn helgað meistaranum. Á
hafnarbakkann við pakkhús Asíufélagsins
innar á svæðinu stigu tugþúsundir Íslend-
inga í fyrsta skipti fæti á danska jörð, þar á
meðal skrifari. Gullfoss, flaggskip Eimskipa-
félagsins og stolt íslenzku þjóðarinnar, sæll-
ar minningar, lagði þar að frá 1950, lengst-
um reglulega en var seldur úr landi 1973.
Borðleggjandi að maður er kominn í alveg
sérstakan borgarhluta um leið og Knip-
pelsbrú er að baki, viðbrigðin þó hvergi
nærri eins mikil og fyrrum. Endurtekur sig
þegar farið er yfir Löngubrú sunnar, í því
fallinu er komið að Amákurbreiðstræti, sem
liggur að Amákurbrúgötu, sem er hliðstæða
Vesturbrúgötu um iðandi líf, andrúmið þó
annað. Framhald hennar er Amager Land-
vej, sem liggur til Dragör, sem er forn og
sögufrægur síldarbær sem á miðöldum
gegndi drjúgu hlutverki. Sunnan við
Löngubrú er Íslandsbryggja og í nágrenninu
eru göturnar með reykvísku nöfnunum,
þeirra lengst er Njálsgata og þar hafa nokk-
ur framúrstefnulisthús hreiðrað um sig á
undanförnum árum. Í báðum tilvikum og í
þráðbeinni línu er örstutt í helstu lífæðar
Kaupmannahafnar, annars vegar Kongens
Nytorv og Holmens Kanal, en hins vegar
Tívolí og Ráðhústorgið. Og nú þegar sendi-
ráð Íslands hefur flutt hinar gamalgrónu
bækistöðvar sínar á Dantes Plads út á Norð-
urbryggju má af framanskráðu vera ljóst að
þær hafa engan veginn hafnað uppi í sveit.
Amákur er eyja úti í Eyrarsundi semá sér nær þúsund ára sögu í ann-álum, var lengstum forðabúrKaupmannahafnar um landbún-
aðarvörur, aðallega grænmeti. Sextánda öld-
in markaði mikil hvörf í þróunarsögu eyj-
unnar er innflytjendur frá Hollandi settust
þar að og hófu grænmetisrækt. Giskað hefur
verið á að nafnið sé dregið af staðarnafninu
Amstel, sem þýðir á, og forndanska orðinu
haki, sem þýðir tangi. Niðjar fyrstu land-
nemanna héldu utan um ýmsa siði frá landi
forfeðranna, allt fram á átjándu öld héldu
þeir hollenska og þýska preláta og skáru sig
úr í klæðaburði. Sá orðfimi og nafnkenndi
prestur Mikkjáll Járnskeggur ber þeim í
flestu vel söguna í rímuðum lýsingum sínum
af Amákri er út komu 1686, segir þá fróma,
lúsiðna, frjálslynda, sér á báti í klæðaburði
og drekki sig ekki svo fulla að þeir missi vit-
glóruna.
Enginn vafi leikur á að ef og þegar Norð-
urbryggja tengist Nýhöfninni muni þessi
hluti Amákurs iða af lífi, en þangað til geta
menn notið þess að vera nokkurn veginn til
hlés við ys og þys stórborgarinnar. Verði
fyrr en varir einn af gimsteinum borg-
arinnar, stutt í opin friðuð landflæmi og bað-
ströndina, austar Kastrup og Eyrarsunds-
brúin.
– Mér hafði verið tjáð, að gestum og gang-
andi væri frjálst að skoða sig um í öllu menn-
ingarhúsinu á Norðurbryggju út desem-
bermánuð, en eftir það einungis
sýningarsvæðið, nema þeir eigi sérstakt er-
indi. Var ég því í góðri trú er
mig bar að, en átti eftir að
uppgötva annað, jafnvel blaða-
passinn dugði ekki á síðustu
álmuna, hálfa deild Færeyja,
og þótti mér súrt í brotið.
Eðlilega byrjaði ég á íslenzka
sendiráðinu en þar voru menn
strax hikandi að hleypa mér
inn í helgidóminn til þess eins
að litast um, en er þeir gerðu
það undraðist ég að geta séð
inn í allar skrifstofurnar. Svo
til allir útveggir úr gagnsæju
gleri, og kominn á pallskör
efstu hæðar sá ég fljótlega inn
til sendiherrans í hægra horni
fjær. Eitthvað fannst mér
þetta full galopið og þá ég
nálgaðist skrifstofuna varð
honum litið upp, sá mig, kom,
heilsaði og bauð mér innfyrir,
áttum við stutt spjall, en er-
indi mitt ekkert annað en að
svala forvitninni, fá nasasjón
af hönnuninni innandyra. Þótti
mér ískyggilega lágt til lofts
inni hjá sendiherranum og
hafði orð á, hann gerði þó
minna úr því en til að mynda
slakri loftræstingu, en annars
lagðist flutningurinn vel í
hann. Sjálfum þykir mér full langt gengið í
meintum frumleikanum, ýmsar daglegar at-
hafnir vill maður hafa fyrir sig einan og sér,
vonandi hefur hann þó ekki náð þeim hæðum
að ná til salernanna. Þetta með glerveggina
hefur nefnilega lengi tíðkast á elliheimilum í
Japan, á að auðvelda starfsfólkinu að fylgjast
með vistmönnum, aðstaðan hvar þeir hægja
sér meðtalin.
Þetta með glerveggina endurtók sig í fær-
eyska hlutanum, en þar er rýmið meira og
hærra til lofts, en óþægilegt þótti mér að
ganga framhjá fundarsalnum, sem var setinn
þá stundina, og horfast í augu við mannvalið
inni. Öllu meiri fjölbreytni, yfirvegun og
reisn var um val á listaverkum á veggi aust-
urálmunnar en hinn hraðvirki framningur á
íslenzka sendiráðinu, vesturálmuna vildi að-
sópsmikil valkyrja ekki leyfa mér að skoða,
en þar eygði ég líka athyglisverð skilirí.
Um sýninguna í Kolonialen er óþarfiað fara mörgum orðum, hún erfrumraun í húsinu eftir að það varfullgert og ber það full mikið með
sér, að auk er rýmið mjög erfitt fyrir þess-
lags sýningar. Gæti trúað að útkoman yrði
snöggtum önnur varðandi vel undirbúnar
einkasýningar eða samsýningu fárra. Í þessu
formi er hún of sundurlaus og slitin, sem
skýrðist ennfrekar við aðra heimsókn, auk
þess sem hin fíngerðari myndverk eiga að
óbreyttu ekki heima á staðnum, einkum
guldu þess hin fíngerðu verk Rannvá Kunoy.
Helst er að framkvæmdin dragi alltof vel
fram galla rýmisins sem sýningarhúsnæðis,
og af má draga mikinn lærdóm, sums staðar
eru veggir ekki fyrir hendi svo að mynd-
verkin verða að standa á gólfinu, njóta sín
síður fyrir vikið jafnvel og þó svo aðferðin sé
komin í tísku. Einhver norrænn fljótfærn-
isbragur einkennir framkvæmdina í heild, þó
er sýningarskráin/bókin, sem er heilar 147
síður, lofsverð undantekning, vel hönnuð og
innbundin, þó til ásteytingar að öll heiti
myndverka eru eingöngu á ensku. Hefði
samt persónulega viljað hafa hana einfaldari
og um leið gagnvirkari, vekja meiri forvitni,
rata þá í fleiri hendur. Valið á sýningarstjór-
unum er líka umdeilanlegt, þar sem þeir hafa
allir brotið þá viðteknu reglu að vera sjálfir í
bakgrunninum. Röksemdin, svo vitnað sé í
einn þeirra í formála sýningarskrár, að þetta
hafi tíðkast hjá listhópum í Danmörku í 100
ár (!), fellur fullkomlega um sjálfa sig. Hið
fyrsta er þetta ekki afmarkaður listhópur og
svo gera Danir þetta yfirleitt ekki varðandi
sýningar í útlandinu. Ennfremur má gera at-
hugasemd við hin mótuðu stefnumörk, að
ganga út frá millikynslóðinni og hinum
yngri. Þetta gagnast þeim helst sjálfum og
svo voru þau brotin, þar sem einn málarinn
er kominn vel yfir miðjan aldur, menn þó
sammála um að hann sé einn máttarstólp-
anna á framkvæmdinni í heild.
Á upphafsreit bar helst að huga að slag-
kraftinum, framkvæmdin fengi fljúgandi við-
bragð, helst lengi í minnum haft. Í þessu
formi er um mjög almenna samantekt að
ræða sem megnar ekki að hefja sig til flugs,
þó eru til undantekningar um einstök verk
bæði úti og inni, þannig kunni ég vel að meta
hinar leitandi og umkomulausu
mannverur Steinunar Þór-
arinsdóttur á svæðinu fyrir
framan húsið. Í heild veldur ís-
lenzka deildin vonbrigðum, hin
viðvarandi minnimáttarkennd
sem lýsir sér í því að sýna
jafnan hið nýjasta úr smiðju
myndlistarmannanna leið-
arstefið. Hneigist til að vera
ekki með öllu ósammála þeim
framslætti eins listrýnisins, að
þetta sé „straight“ og leið-
inlegur módernismi sem skorti
safa og kraft, en það geri ég
með þeim fyrirvara að hér eru
flestir að sýna undirmálsverk,
hafa gert svo miklu betur.
Ánægjulegt að líta til þátt-
töku Grænlands, þar samt allt
í mótun í myndlistinni enn sem
komið er. Listamennirnir finna
jafnvel betur fyrir umhverfi
sínu og arfleifð en Fær-
eyingar, takast á jarðtengdan
hátt við nústrauma útlandsins.
Kannski gjalda Færeyingar
mest fyrir óhentuga innrétt-
ingu og slaka upphengingu, þó
undarlegt að sjá þá koma
ferskar og sterkar út en Ís-
lendinga, og að hin norsk-
fædda og norskmenntaða Astri Luhin (M.A.
frá Listaháskólanum í Osló) skuli sá lista-
maður sem helst hefur slegið í gegn. Útiverk
þeirra hins vegar einangraðri en okkar og
njóta sín ekki sem skyldi.
Ris Norðurlanda hækkar um alinþegar komið er inn á framkvæmd-ina, Veiðimenn úr norðri, á efstuhæðinni, og hönnuðurinn Edvard
Fuglø frá Klakksvík hefur sett saman. Þrátt
fyrir að þar sé mikið kraðak hvers konar
muna og upplýsinga á takmörkuðu svæði
skilar hönnuðurinn hlutverki sínu með mikl-
um ágætum. Þar voru og einnig rismestu
málverkin þótt einungis einn, Helgi Þorgils
Friðjónsson, geti talist af millikynslóðinni,
blóðflæðið mest og framkvæmdin skilvirkust.
Segir okkur meðal annars hve gott hráefni
Norður-Atlantshafsþjóðirnar hafa handa á
milli þegar hágæða listíðir og hönnun eru
annars vegar, á það jafnt við efnivið og
mannauð. Hér njóta Færeyingar og Græn-
lendingar sambandsins við Danmörku, bæði
hvað menntunar- og markaðsmöguleika
snertir, meðan Íslendingar hafa stórum
minna en skyldi sinnt þeim málum.
Dregið saman í hnotskurn er áleitin spurn
hvort ekki hefði verið farsælla að leggja
megináherslu á slíka kynningu í öllu sýning-
arrýminu. Þarnæst einfaldara mál að setja
upp vel undirbúna myndlistarsýningu.
Bjargföst trúa mín að slík tilhögun hefði
vakið stórum meiri athygli en þessi slitna
framkvæmd Kolonialen, sem býr við of lítið
rými.
Amákur / Menningarhús
Astri Luhin (Fær.): „Traces of dreams“, 2003, blek, akríl á ristaða línolplötu.
Tvær af mannverum Steinunnar Þórarinsdóttur fyrir framan menn-
ingarhúsið við Norðurhöfnina, steypujárn/ál, 2003.
Morgunblaðið/Bragi Ásgeirsson
Inuk Silis Høeg, Grænlandi: Líkamningur I, 2003. Tré, plast og bein.
SJÓNSPEGILL
Bragi
Ásgeirsson
bragi@internet.is