Morgunblaðið - 22.02.2004, Qupperneq 34

34 SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Dagskráin í dag 22. febrúar
ze
to
r
www.rvk.is/vetrarhatid
10:00
Fræðslumorgunn í Hallgrímskirkju.
11:00 – 17:00
Með kveðju frá Barcelona. Listasafn Reykjavíkur – Kjarvalsstöðum.
12:00 – 18:00
Freestyle danskeppnin 2004 í Laugardalshöll.
13:30 – 16:00
Menningardagská á vegum félagsmiðstöðvar fatlaðra í Hinu húsinu.
14:00 – 17:00
Þekkir þú höggmyndir Sigurjóns? Skemmtilegur fjölskylduleikur
í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar, Laugarnestanga.
14:00 – 17:00
Þjóðahátíð Alþjóðahússins heldur áfram í Ráðhúsi Reykjavíkur.
Fjölþjóðleg skemmtiatriði á sviði á klukkutíma fresti.
14:00
Leiðsögn um sýninguna Handritin, í Þjóðmenningarhúsinu.
14:00 – 18:00
Kynning á Skúffugalleríi íslenskrar Grafíkur,
Hafnarhúsi Tryggvagötu.
15:00 – 16:00
Leiðsögn um sýninguna Flúxus í Þýskalandi, í Listasafni Íslands.
15:00
Leiðsögn um sýninguna Þjóðminjasafnið – svona var það,
í Þjóðmenningarhúsinu.
17:00
Ljóðatónleikar í Söngskólanum í Reykjavík, Snorrabraut 54.
20:00
Upplýst kirkjukvöld. Söngur og upplestur í Dómkirkjunni.
Árbær á Vetrarhátíð
11:00 – 13:00
Stífluhringur. Gengið um Elliðaárdalinn. Byrjað í Fylkisheimilinu.
11:45 – 13:00
Opið íþróttahús í Fylkisheimilinu.
12:00 – 14:00
Íslandsmet í Bananasplitti í Árseli.
13:00 - 17:00
Orkurík dagskrá hjá Orkuveitu Reykjavíkur. Leiklist, tónlist
og margt fleira.
13:00 – 19:00
Árbæjarlaug – ekki bara sund! Fjölbreytt dagskrá.
13:00 – 16:00
Finndu rætur Árbæjarhverfis. Ratleikur í Árbæjarsafni.
13:00 – 18:00
Sýningin Óðurinn til orkunnar í Elliðaárstöðinni í Elliðaárdal.
13:30 – 14:00
Keppni í bolluáti í Árbæjarkonditori, Hraunbæ 119.
15:00 – 18:00
Nýtt Borgarbókasafn Reykjavíkur opnað í Árbæ, Hraunbæ 119.
14:00 – 18:00
Sýningin Útivist og mannvirki, Hraunbæ 119.
14:00 – 18:00
Ljósmyndasýningin Fyrstu skrefin. Ásmynd, Hraunbæ 119.
15:00
Árbær: fortíð, nútíð, framtíð. Ganga. Lagt af stað frá Hraunbæ 119.
20:00 – 21:30
Lokahátíð í Elliðaárdal. Skemmtileg og fjölbreytt dagskrá
fyrir alla fjölskylduna.
Í
hausthefti Skírnis 2003 (rit-
stjórar Sveinn Yngvi Eg-
ilsson og Svavar Hrafn
Svavarsson) er skáld Skírn-
is Friedrich Gottlieb Klop-
stock sem lést fyrir tveimur
öldum og er þar með erlent
skáld kallað til sögu.
Hannes Pétursson skrifar greinina
Þakkaróður eftir Klopstock og þýðir
eftir hann Til endurlausnarans.
Klopstock olli „straumhvörfum í
ljóðstíl og ljóðhugsun á þýzka tungu“,
eins og Hannes skrifar og nefnir
hann m. a.
Goethe, Hölderl-
in og Stefan
George og líka
Rilke.
Klopstock orti
oft órímað og undir frjálsri hrynjandi.
Hannes getur þess að mönnum hafi
þótt allsnúið að fylgja skáldinu eftir,
eins og í Til endurlausnarans þar sem
skáldið „fer hratt yfir, hvort heldur er
frá einni hugsun til annarrar eða frá
einum setningatengslum til annarra“.
Þakkaróðinn orti Klopstock eftir
að hann hafði lokið við Messías-
arkviðu.
Upphafið er svona:
Til þín var sú von mín! og sungið hef ég,
friðþægjari guðs, söng sáttmálans nýja!
Ég fetaði til enda hina feiknlegu braut;
og hrasanir mínar hefur þú fyrirgefið!
Það er mun hljóðlátari skáld-
skapur í vorhefti Skírnis 2003 en þá
er Stefán Hörður Grímsson skáld
Skírnis.
Eysteinn Þorvaldsson fylgir ljóð-
um Stefáns Harðar úr hlaði með
greininni Ómur af horfinni tónlist.
Birt eru sex ljóð eftir skáldið sem
ekki eru í ljóðabókum þess.
Eysteinn tekur fram að Stefán
Hörður hafi ekki verið „hraðkvæður
og hann birti ekki ljóð nema þau
stæðust strangar kröfur hans sjálfs“.
Ljóðabækur hans urðu sex og Ljóða-
safn hans er rúmlega 200 síður.
Meðal Skírnisljóða er Forn leiftur,
fá orð sem búa yfir mörgu:
Það frjóduft sem hvarf
prýtt gjöfum
varð hér áfram
prýtt ljósgjöfum
fæstum auðsæjum
Báðir fyllast þeir lotningu, Klop-
stock og Stefán Hörður, annar gagn-
vart almættinu, hinn náttúrunni og
manninum í náttúrunni.
Annars eru það helst viðamiklar
greinar og margar hverjar marg-
orðar sem setja svip sinn á Skírni.
Engar smámíðar eru til dæmis rit-
gerðir Róberts H. Haraldssonar:
Endurreisn mikillætis og stór-
mennskan; Vilhjálms Árnasonar: Sið-
fræði og rökgreining: Rökræður í
engilsaxneskri heimspeki á síðustu
öld; Sólveigar Önnu Bóasdóttur:
Kristin siðfræði hjónabandsins og of-
beldi gegn konum; Jóns Ma. Ásgeirs-
sonar: Lúkas og leitin að sögulegum
arfi og Árna Bergmanns: Bók-
menntir í lífsháska: Deilur um hlut-
verk og möguleika rússneskra bók-
mennta.
Sama má vissulega segja um
Skírnismál þeirra Lofts Guttorms-
sonar og Einars Más Jónssonar og
greinar um bækur eftir Álfrúnu
Gunnlaugsdóttur, Dagnýju Krist-
jánsdóttur og Sigurjón Árna Eyjólfs-
son. Álfrún lætur sér þó nægja tíu
síður til að andmæla doktorsritgerð
Birnu Bjarnadóttur um Guðberg
Bergsson.
Meðal þess sem Álfrún tekur til
umræðu er að Birna bendi á að fag-
urfræðileg viðhorf Guðbergs hafi oft
verið talin mannfjandsamleg en
gleymi að þeir séu til sem setji við-
horf og verk Guðbergs á stall þótt
engin hætta sé á að hann vilji hafa
þau þar.
Einnig sýnist mér Álfrún hitta
naglann á höfuðið þegar hún minnir á
að samræða Guðbergs við menningu
okkar og samfélag hefur stöku sinn-
um snúist upp í einræðu.
Fagurfræðileg viðhorf annarra ís-
lenskra höfunda eru líka lítt eða ekki
könnuð en eru ekki síður fyrir hendi
en hjá Guðbergi.
Hinsegin radddir. Um sannar og
lognar lesbíur í bókmenntum og list-
um er forvitnilegur titill læsilegrar
greinar eftir Dagnýju Kristjáns-
dóttur.
Dagnýju tekst að koma víða við
þótt hún beini ekki síst sjónum að
Vigdísi Grímsdóttur og Kristínu Óm-
arsdóttur því að þær hafa „skrifað
lesbískt næmi og ástríður inn í texta
sína“ og ásamt Guðbergi Bergssyni
„skrifað samkynhneigðina inn í ís-
lenskar bókmenntir“. Annað mál er
svo það hvort þær hafi „breytt bæði
íslenskri bókmenntasögu og heims-
mynd okkar þar með“. Þetta síðast-
nefnda getur verið spurning um orða-
lag, skáldlega upphafningu eða flatt
raunsæi. Hinsegin raddir er sam-
kvæmt mínum skilningi í anda hins
fyrrnefnda og það má alls ekki vanta í
bókmenntaskrifum.
Við vitum sáralítið um sovéskar
bókmenntir svo að ég tali nú ekki um
hið nýjasta í rússneskum bók-
menntum. Úr þessu reynir Árni
Bergmann að bæta.
Fróðlegt er að lesa um hinar
myrku og svörtu bókmenntir eða
grimmdarprósa en einnig um við-
leitni til að brúa bil milli skemmti-
sagna og bókmennta. Þar er glæpa-
sagnahöfundurinn B. Akúnin í
forystu. Bókmenntirnar skipta hann
máli, í landi sem að hans mati er
fundið upp í bókmenntunum, byggt á
þeim og getur ekki verið án þeirra.
Eftir sósíalrealismann og upp-
reisnina gegn honum virðist Rúss-
land ætla að taka upp bókmenntalega
markaðshyggju með kostum hennar
og göllum.
Ég hætti mér ekki að þessu sinni
til að ræða heimspekilegar og trúar-
legar ritgerðir Skírnis svo að ég tali
nú ekki um einsöguna sem ætlar að
verða langlíf, að minnsta kosti í
Skírni. En það hefur hvarflað að mér
að gaman væri að fá eitthvað um ein-
ljóð. Til eru ljóð á íslensku, meira að
segja heilar bækur, sem vel mætti
skilgreina með svipuðum hætti og
einsöguna.
Gæti slíkt efni ekki vakið athygli
fræðimanna?
Öðru hverju er minnt á Frakkann
Ernest Renan og frægan fyrirlestur
hans fyrir rúmri öld, en ekki virðist
það gleðja Einar Má Jónsson. Í
Skírnismálum sínum Ernest Renan
og þjóðernið, gagnrýnir hann Renan
og ekki síst ummæli Guðmundar
Hálfdanarsonar og Arnars Guð-
mundssonar um hann. Einari Má
tekst að rugla lesandann rækilega og
virðist gera sér grein fyrir því. Hann
segir að þeir sem vitni í Renan leiðist
út í ógöngur.
Gaman hafði ég af þeim dæmum
Einars Más um það þegar Frakkar
voru sigraðir á vígvellinum en urðu í
staðinn andlegt stórveldi.
Í hausthefti Skírnis skrifar Auður
Ólafsdóttir um Ólöfu Nordal og kall-
ar greinina Nútímaafsteypur tákn-
mynda. Í vorheftinu er greinin Eitt-
hvað annað: Um myndlist Óskar
Vilhjálmsdóttur eftir Rögnu Sigurð-
ardóttur.
Myndlistarmenn Skírnis eða rétt-
ara sagt umfjöllunin um þá skjóta
þessu gamla magasíni inn í samtím-
ann.
Fleira er sem betur fer sama marki
brennt eins og rakið hefur verið.
Klopstock og
Stefán Hörður
„Einnig sýnist mér Álfrún hitta naglann á höfuðið þegar hún minnir á að samræða Guðbergs við menningu okkar og
samfélag hefur stöku sinnum snúist upp í einræðu.“
AF LISTUM
Eftir Jóhann
Hjálmarsson
johj@mbl.is