Morgunblaðið - 14.05.2004, Side 12

FRÉTTIR
12 FÖSTUDAGUR 14. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
„SMÁRÍKI eins og Ísland getur haft
veruleg áhrif á friðarþróun í heim-
inum,“ segir dr. Dietrich Fischer,
framkvæmdastjóri miðstöðvar
European University í friðarrann-
sóknum, sem er í Austurríki en
hann er staddur hér á vegum Friðar
2000.
Lítil ríki séu í mun betri aðstöðu
til að beita sér fyrir friði því ekki sé
hægt að tortryggja vilja þeirra og
segja þau beita sér í þágu heims-
valdastefnu öflugra og stærri ríkja.
Ísland sé eitt þeirra ríkja sem sé
hafið yfir þá tortryggni. Einnig sé
mikilvægt að Íslendingar hafi aldrei
stofnað her.
Sem dæmi um áhrif smærri ríkja
nefnir dr. Fischer að árið 1973 hafi
þáverandi forseti Finnlands, Urho
Kekkonen, sent öllum ríkjum Evr-
ópu boð um að senda fulltrúa á Hels-
inki-ráðstefnuna um öryggi og sam-
vinnu ríkjanna. Öll lönd hafi sent
fulltrúa nema Albanía. Unnið var að
samkomulagi í tvö ár og segir
Fischer að sú vinna hafi lagt grunn-
inn að lokum kalda stríðsins. Í krafti
embættisins sem forseti Finnlands
hafi Kekkonen haft tök á að koma
þessari ráðstefnu í kring. Því skipti
máli hverjir gegni þessum emb-
ættum.
„Af þeim sökum tel ég að Ástþór
Magnússon takist mun betur að
vinna að friði í heiminum sem for-
seti Íslands en stjórnandi Friðar
2000,“ segir Fischer. Ástþór eigi að
beita sér sem forseti fyrir lýðræð-
isþróun í heiminum og frjálsum
kosningum, hvetja til samræðna
milli stríðandi fylkinga og stöðva
sölu og flutning vopna. Þessi atriði
hafi leitt til friðar víða um heim.
Forseti Íslands eigi að leita eftir
samstarfi við forystumenn Norður-
landanna og annarra ríkja sem vilja
beita sér fyrir friði í heiminum.
Getur framfylgt stefnunni
Hann er sannfærður um að Ást-
þór geti framfylgt stefnumálum sín-
um á áhrifaríkan hátt nái hann
kosningu. Nefnir hann sérstaklega
hugmynd Ástþórs að stofna miðstöð
fjölþjóðlegs friðargæsluliðs á Kefla-
víkurflugvelli, sem ekki einungis
verndar Ísland heldur önnur smá-
ríki gegn árlegri þóknun. Það kosti
mun minna fyrir hvert land að
leggja fjármagn til slíkrar frið-
argæslu í stað þess að halda uppi
eigin herafla. Dietrich Fischer segir
einnig vel við hæfi að stofna hér á
landi alþjóðlega þróunarstofnun
lýðræðis enda rík lýðræðishefð á Ís-
landi og eitt elsta þjóðþing heims.
„Á meðan fólk talar saman skýtur
það ekki hvert annað. Það er mik-
ilvæg grundvallarregla. Finnist
fólki að hlustað sé á það er það tilbú-
ið að finna sameiginlega lausn og
málamiðlun á deilum sínum. Ef fólki
finnst það hunsað og ekki hlustað á
sjónarmið þess grípur það til
vopna,“ segir hann.
Stuðla ætti að fyrirbyggjandi að-
gerðum, áður en stríð brestur á,
með samræðum á milli deiluaðila.
Slík aðferð feli líka í sér mun minni
tilkostnað og færri mannslíf. Íslend-
ingar gætu sett á laggirnar al-
þjóðlega sáttamiðstöð, boðið deilu-
aðilum á einstökum átakasvæðum
til viðræðna og beint málinu í far-
sælan farveg þar sem sáttasemjari
aðstoðar við að finna viðunandi
lausn.
Vopnaframleiðendur öflugir
Spurður af hverju svo mikill
ófriður sé í heiminum ef flestir vilji
frið segir Fischer vopnaiðnaðinn
eiga þar mikla sök. Fáir ein-
staklingar hagnist á ófriði en þeir
séu mun betur skipulagðir en þorri
almennings og í betri stöðu til að
hafa áhrif á stefnu stjórnvalda.
Einnig tengjast þeir stærstu sjón-
varpsstöðvum í Bandaríkjunum og
þar heyrist lítil gagnrýni á her-
valdastefnu ríkisstjórnarinnar. þá
leggi vopnafyrirtæki háar fjárhæðir
í kosningasjóði þingmanna sem þau
telji að tryggi stöðu þeirra áfram.
Fischer segir að 40 nemendur
hvaðanæva stundi nám í miðstöð
European University í friðarrann-
sóknum á hverju ári. Sjálfur hefur
hann skrifað sex bækur, 200 greinar
og flutt yfir 300 fyrirlestra í tæp-
lega 40 löndum um friðar- og örygg-
ismál. Hann hefur starfað að af-
vopnunar- og þróunarmálum með
Sameinuðu þjóðunum. Hann kláraði
doktorspróf í tölvunarfræðum frá
New York-háskóla árið 1976.
Segir forseta Íslands geta beitt sér
fyrir að koma á friði í heiminum
Friður kostar
minna en stríð
Dr. Dietrich Fischer
segir Íslendinga vera í
þeirri stöðu að erfitt
sé að tortryggja vilja
þeirra til að beita sér
fyrir sáttum á átaka-
svæðum í heiminum.
Morgunblaðið/Golli
Dr. Fischer segir fólk minnast
heimspekinga en ekki stríðsherra.
ÚR VERINU
UM helgina verður haldin fatasöfnun
Rauða kross Íslands þar sem hlýjum
fatnaði verður safnað til að senda til
Afganistan. Þar verður honum dreift
aðallega meðal fátækra kvenna og
barna.
Tekið verður á móti hlýjum yfir-
höfnum og flíspeysum á alla aldurs-
hópa auk þess sem tekið er við húfum,
vettlingum og göllum fyrir börn. Fólk
er beðið að gefa einungis þennan til-
tekna fatnað til þess að auðvelda
flokkun og pökkun.
Tekið verður við fatnaði í fataflokk-
unarstöð Rauða krossins að Lækjar-
torgi í miðborg Reykjavíkur frá kl.
10-16 á laugardag en bæði á laugar-
dag og sunnudag í Gjótuhrauni 7 í
Hafnarfirði frá kl. 10-16. Einnig er
hægt að skila fatnaði til Sorpu.
Sjálfboðaliðar óskast til söfnunar-
innar um helgina og til þess að flokka
fatnaðinn næstu viku. Áhugasamir
geta hringt í Rauða krossinn eða sent
tölvupóst á afgreidsla@redcross.is
Aðstoð við börn í stríði er áherslu-
verkefni Rauða kross Íslands í alþjóð-
legu hjálparstarfi. Hluti af fatnaðin-
um mun verða nýttur til að hjálpa
fötluðum börnum í Kabúl.
Fatasöfnun Rauða
krossins um helgina
ÚTGERÐUM sóknardagabáta verð-
ur gefinn kostur á að færa sig yfir í
krókaaflamarkskerfi, samkvæmt
frumvarpi sem sjávarútvegsráðherra
hefur lagt fram á Alþingi. Frumvarp-
ið hefur þegar verið samþykkt í þing-
flokkum stjórnarflokkana. Sjávarút-
vegsráðherra segir ekki um það að
ræða að með frumvarpinu sé verið að
færa veiðiheimildir frá öðrum báta-
flokkum yfir á sóknardagabáta.
Í frumvarpinu er lagt til að gerðar
verði verulegar breytingar á ákvæð-
um gildandi laga um veiðar daga-
báta. Útgerðum báta, sem leyfi hafa
til handfæraveiða með dagatakmörk-
unum, verður gefinn kostur á að
stunda veiðar samkvæmt veiðileyfi
með krókaaflamarki. Velji útgerð
dagabáts að stunda veiðar með
krókaaflamarki, verður bátnum út-
hlutað krókaaflahlutdeild í þorski og
ufsa í upphafi fiskveiðiársins 2004/
2005. Krókaaflahlutdeildin er fundin
með því að taka mið af meðalheild-
arafla dagabátanna á síðustu þremur
fiskveiðárum, sem var 11.049 tonn af
þorski. Einstaka útgerðir geta aftur
á móti valið að miða við aflareynslu
báta í þorski og ufsa á öðru hvoru
fiskveiðiárinu 2001/2002 eða 2002/
2003 og verður aflahlutdeildin miðuð
við 80% af allt að 50 tonnum en 60%
af því sem báturinn hefur veitt um-
fram 50 tonn á viðmiðunarárinu.
Frumvarpið gerir einnig ráð fyrir að
enginn bátur fái úthlutað minna en
15 tonnum af þorski, velji hann að
fara yfir í krókaaflamark.
8.800 tonn ef allir velja kvóta
Eftir að ljóst er hversu margir
dagabátar hafa valið að fara yfir í
krókaaflamarkskerfið og hversu
margir velja lakara árið, er úthlut-
unin endurreiknuð og endanleg nið-
urstaða um krókaaflahlutdeild daga-
bátanna fengin. Aflahlutdeild
annarra í aflamarks- og krókaafla-
markskerfuum er svo lækkuð hlut-
fallslega til samræmis.
Velji allir dagabátarnir að fara yfir
í krókaaflamarkskerfi yrði heildar-
kvóti þeirra um 8.800 tonn. Á yfir-
standandi fiskveiðiári er gert ráð fyr-
ir að viðmiðunarafli dagabáta sé
2.100 tonn.
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, segir að í raun sé ekki verið
að taka veiðiheimildir af öðrum til að
færa á dagabáta, að minnsta kosti
ekki til lengri tíma litið. Dagabátarn-
ir hafi hvort sem er verið að veiða
þennan afla og þess vegna hafi afli
farið verulega umfram útgefið afla-
mark undanfarin ár. Það muni fyrr
en seinna leiða til þess minni stofn-
stærðar og þar með komi minni kvóti
til úthlutunar. Lægri aflahlutdeild
annarra báta í aflamarks- og króka-
aflamarkskerfum muni þannig skila
þeim sama kvóta þegar til lengri tíma
litið. „Það sem er veitt úr auðlindinni
hefur sömu áhrif á stofnstærðina og
þar framtíðarúthlutun, hvort sem afl-
inn er veiddur í aflamarkskerfi eða
sóknardagakerfi.“
Í frumvarpinu er sömuleiðis gert
ráð fyrir að leyfilegum sóknardögum
fækki um 10% á næsta fiskveiðiári og
verði 18 miðað við að viðmiðunar-
fjöldi sóknardaga á yfirstandandi
fiskveiðiári eru 19 sóknardagar.
Sóknardögum fækkar hins vegar
ekki frekar, enda er þá gert ráð fyrir
að viðmiðunarafli þeirra báta sem
verða í sóknardagakerfinu aukist
ekki frá því sem hann var á fiskveiði-
árinu 2002/2003.
Til móts við ólík sjónarmið
Auk þess verða þær takmarkanir
settar á veiðar dagabáta að ekki
verður heimilt að hafa fleiri en fjórar
handfærarúllur um borð í báti, auk
þess sem leyfilegum sóknardögum
fækkar við aukið vélarafl. Verði
heildarafl vélar eftir breytingar
þannig aukið um100 hestöfl eða
minna, fækkar sóknardögum um tvo.
Verði heildaraflið aftur á móti meira
en 100 hestöfl fækkar sóknardögun-
um hlutfallslega miðað við aukningu í
hestöflum.
Árni segir að með frumvarpinu
komi hann til móts við ólík sjónarmið
meðal dagabátaeigenda. Annars veg-
ar hafi verið uppi kröfur um gólf í
fjölda sóknardaga, en um leið yrði
sóknargeta þeirra takmörkuð. Hins
vegar hafi verið hópur innan daga-
bátaeigenda sem hafi viljað fá afla-
mark í stað sóknardaga, væntanlega
um 100 manns. „Það hefur valdið
vandræðum í fiskveiðistjórnuninni
hversu mikið þessi bátaflokkur hefur
aukið afla sinn. Það hafa allir verið
sammála um að koma þyrfti á stöð-
ugleika. Það tekst vonandi með þessu
frumvarpi.“
Árni segir frumvarpið vissulega
umdeilt, enda miklir hagsmunir í
húfi. Aðspurður segir Árni að ekki
hafi verið pólítískur vilji fyrir því að
slá dagakerfið endanlega af og ljóst
að hefði verið gert ráð fyrir því í
frumvarpinu hefði það ekki hlotið af-
greiðslu í þingflokkunum.




     

  



 

      Frá engum tekið
Morgunblaðið/Alfons
Frumvarp Árna M. Mathiesen um kvótasetningu dagabáta
ÖRN Pálsson, framkvæmdastjóri Landssambands smá-
bátaeigenda, segist afar ósáttur við frumvarp sjáv-
arútvegsráðherra um breytingar á lögum um dagabáta.
Hann segir ráðherrann hafa farið á bak við sambandið
og að frumvarpið miði í raun að því að gera út af við
sóknardagakerfið.
„Þegar við gengum síðast á fund sjávarútvegs-
ráðherra töldum við að hann vildi koma til móts við okk-
ar tillögur um að setja gólf í sóknardagakerfið en tak-
markanir yrðu settar á sóknargetu. Á fundinum tilkynnti
ráðherrann okkur að hann hygðist leggja fram þetta
frumvarp. Í viðræðum okkar við sjávarútvegsráðherra
var aldrei rætt um annað en að handfærarúllur yrðu að
hámarki fimm en ekki fjórar eins og frumvarpið gerir
ráð fyrir. Jafnframt var í þeim frumvarpsdrögum, sem
okkur voru kynnt, gert ráð fyrir að sóknardagar gætu
ekki orðið færri en 18 talsins. Í frumvarpinu er aftur á
móti gert ráð fyrir að dögunum geti fækkað meira en
það. Ég tel því að ráðherra hafi þarna farið á bak við
Landssamband smábátaeigenda.“
Varðandi val um kvótasetningu segir Örn að sér sýnist
nokkuð vel boðið, sem greinilega sé gert til að sem flestir
velji kvóta frekar en daga. Hann segir viðbrögð meðal
dagakarla hinsvegar blendin, margir hafi látið í ljóst
megna óánægju með frumvarpið. „Tilgangurinn með
frumvarpinu er að sem fæstir verði eftir í þessu heil-
brigða kerfi sem sóknardagakerfið er. Ég tel það miður,
því að mínu mati hefði verið farsælast að byggja áfram á
sóknardagakerfinu en skapa þannig festu í kerfinu að
dögum gæti ekki fækkað og settar á þær sókn-
artakmarkanir sem við lögðum til.“
Raunverulegt val?
Örn segir að fjölmargir dagakarlar standa frammi fyr-
ir því að fá úthlutað of litlum veiðiheimildum, velji þeir
að fara í krókaaflamark. „Hinsvegar má segja að kost-
urinn við frumvarpið sé sá að menn hafa möguleika á að
velja á milli kerfa, en margir spyrja sig áreiðanlega
hvort um raunverulegt val sé að ræða. Það eru margir í
erfiðri stöðu. Það hefur ekki verið eytt óvissunni í daga-
kerfinu, því dögunum getur enn fækkað. Þeir bátar sem
velja að vera áfram í dagakerfinu verða líklega þeir
bátar sem hvað minnsta aflareynslu hafa á bak við sig.
Það þarf því að koma til lítil aflaaukning til að dögunum
fækki. Ég er sömuleiðis hræddur um að sú kvótasetning
sem boðið er upp á í frumvarpinu verði svo rýr þegar upp
er staðið, að töluvert verði um að menn selji frá sér heim-
ildir og hætti í útgerð,“ segir Örn Pálsson.
Gerir út af við dagakerfið