Morgunblaðið - 13.12.2004, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Saga bílsins á
Íslandi 1904-2004
Ótrúlega fjölbreytt saga af ævintýrinu
um bílinn, sem breytti íslensku þjóðlífi
meira en nokkurt annað tæki.
Spennandi lestur fyrir alla sem hafa gaman
af þjóðlegum fróðleik, ferðasögum, frá-
sögnum af mannraunum og því hvernig
fólkið í landinu þróaði nýtt samfélag,
samfélag sem byggist á sam-
göngum – stundum í bar-
áttu við stjórnvöldin.
ALLAR bækurnar, sem tilnefndar
eru til Íslensku bókmenntaverð-
launanna, eru prentaðar hjá prent-
smiðjunni Odda.
„Saga Odda spannar rúma sex
áratugi og allan þann tíma hefur
bókaprentun verið einn af horn-
steinum fyrirtækisins. Samkeppni á
prentmarkaðinum hefur líklega
aldrei verið meiri en núna og kemur
hún einkum frá erlendum prent-
smiðjum. Eina ráðið til að standast
þessa samkeppni er stöðug
tækniþróun, vöruvöndun og starfs-
fólk sem býr yfir sérþekkingu og
ómældum metnaði. Er óhætt að full-
yrða að á þessum sviðum stenst
Oddi allan samanburð við erlendar
prentsmiðjur,“ segir í fréttatilkynn-
ingu frá Odda, en þess má geta að
fyrir þessi jól má reikna með að
Oddi prenti hátt í 500 þúsund eintök
af bókum.
Að sögn Þorgeirs Baldurssonar,
forstjóra Odda, hefur fyrirtækið á
umliðnum árum tekið sífellt fleiri
verkefni að sér fyrir Bandaríkja-
markað, en reikna má með að Oddi
prenti fyrir 1,5–2 milljónir Banda-
ríkjadala á þessu ári. „Í Bandaríkj-
unum höfum við fyrst og fremst sóst
eftir því að prenta vandaðar bækur
og katalóga fyrir söfn og listagall-
erí,“ segir Þorgeir og nefnir söfn á
borð við Smithsonian og Guggen-
heim sem eru meðal viðskiptavina
fyrirtækisins, en einnig má minnast
á listagalleríin Mitchell-Innes,
Mathew Marks gallery og Skarsted
fine art sem öll eru í New York. Auk
þess hefur Oddi prentað einstaka
textabækur fyrir McSweeney’s for-
lagið sem Dave Eggers rekur, en
forlagið er m.a. með Nich Hornby,
höfund About a boy og High Fidel-
ity, á sínum snærum. En þess má
geta að Oddi prentaði bókina Nick
Hornby Songbook fyrir nokkrum
misserum.
Þurfa að sækja verkefnin
Aðspurður segir Þorgeir áhugann
ekki koma að fyrra bragði að utan,
heldur verði menn að sækja verk-
efnin til útlanda. En Oddi hefur síð-
ustu fimmtán ár verið með sölumenn
staðsetta í Bandaríkjunum er vinna í
markaðsmálum Odda og selja þjón-
ustu fyrirtækisins. „Þeir eru þá að
leggja áherslu á þetta sem við telj-
um okkur gera best, þ.e. að sinna
sérverkefnum þar sem menn vilja
fara ótroðnar slóðir í útfærslum á
prentun og ef menn vilja vanda eitt-
hvað til framleiðslunnar og leggja
eitthvað í hana umfram kiljuprent.
Þetta eru verkefni sem eru hátt
verðlögð í Bandaríkjunum og greini-
lega minni áhugi á hjá bandarísku
prentsmiðjunum og því pössum við
þar vel inn á þennan markað.“ Að
sögn Þorgeirs eru þeir ekki að
slægjast eftir stóru upplögunum,
bæði sökum þess að bandarísku
prentsmiðjurnar berjast grimmt um
þau verkefni, auk þess sem flutn-
ingskostnaðurinn yrði of hár ef um
afar stór upplög væri að ræða.
Þróun dollars óhagstæð
Aðspurður segir Þorgeir fyr-
irtækið hafa verið vel samkeppn-
isfært í verði fram undir þetta. „Við
líðum hins vegar mjög fyrir þró-
unina á dollarnum, sem segir sig
auðvitað nokkuð sjálft. Við getum
ekki hækkað verðið í dollurum úti þó
að krónan sé að styrkjast. Þannig að
eins og sakir standa erum við í mikl-
um vanda með þetta.“
Fyrir áhugasama má benda á að í
höfuðstöðvum Odda á Höfðabakka
eru um þessar mundir til sýnis ýms-
ar erlendar bækur og bæklingar
sem Oddi hefur unnið fyrir Banda-
ríkjamarkað. Sýningin var að sögn
Þorgeirs upphaflega sett upp í
Listasafni Reykjavíkur í samvinnu
við Félag íslenskra teiknara í tilefni
af 50 ára afmæli félagsins fyrir
stuttu.
Bækur |Tilnefningar til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna
Ljósmyndabók með myndum Cindy
Sherman er meðal þeirra verkefna
sem Oddi hefur unnið fyrir Skar-
sted fine art galleríið í New York.
Allar bækurnar
prentaðar hjá Odda
FYRRI helmingur Jólaóratóríu
Bachs var fluttur fyrir vel settu húsi
á laugardag. Kynti ekki sízt undir
eftirvæntingu áheyrenda að nú var í
fyrsta skipti í sögu Listvinafélags
Hallgrímskirkju tjaldað barokk-
hljómsveit undir sagnréttum for-
merkjum upprunaflutnings.
Óratórían frá 1734 er eitt vinsæl-
asta jólaverk í kristnum heimi og
samanstendur af 6 afmörkuðum
kantötum. Fyrstu þrjár voru ætl-
aðar til flutnings 24.–26. desember,
hinar seinni með lengra bili á milli og
sú síðasta á þrettándanum. En þó að
fyrri þrennan myndi þannig hvað
samfelldasta „jólaheild“, mátti á sinn
hátt harma fjarveru ofurkrása úr
IV–VI á við Ekkó-aríuna frægu
(Flößt, mein Heiland), fítonsflúraríu
tenórsins Ich will nur dir zu Ehren
leben, hörku-sveiflukórinn Ehre sei
dir Gott og dansaríu sópransins óvið-
jafnanlegu, Nur ein Wink von seinen
Händen. Kannski tímanna tákn – og
tímaleysis – ef nú þykir varla vog-
andi að bjóða fólki lengri en tveggja
tíma tónhvíld frá amstri dagsins.
En vissulega var ekki í kot vísað
með aðeins fyrra helmingi þessa
mikla afburðaverks. „Glymjið nú,
pákur, og gjallið snjallt, trómet“, svo
vitnað sé til veraldlegu upphafs-
gerðar inngangskórsins að I.,
„Jauchzet, frohlocket“, þjónaði sízt
verr konungi himna en kjörfursta
hauðurs, og er skemmst frá því að
segja að Schola Cantorum söng þar
sem æ síðan á óþvinguðum heims-
mælikvarða. Hins vegar brá manni
óneitanlega í brún þegar 22 manna
kór fór létt með að yfirgnæfa 27
manna hljómsveit, einkanlega
strengjadeildina sem heyrðist aðeins
þokkalega í á kyrrlátari augnablik-
um, þó að annað hefði getað verið
uppi á teningi við helmingi lægri
lofthæð. E.t.v. hefði mátt reyna að
leggja þak yfir sviðið. Alltjent virtist
ljóst, að meðan stálstrengd nútíma-
strokfæri eiga nógu erfitt upp-
dráttar í Hallgrímskirkju, þá er
næsta vonlaust að tefla aðeins 14
girnistrengjaleikurum á móti þaul-
þjálfuðum kór á þessum stað þó ekki
stærri sé. Það var mikil synd, því í
aríum og spilköflum mátti oft heyra
bráðvel samstilltan strengjaleik, er
sveiflaði meistara Bach með tikt-
úrulitlum glæsibrag. Þá sönnuðust
ótvírætt kenningar upphafshyggju-
sinna um löngu ventlalausu clarino-
trompetin, er náðu ótrúlega góðu
styrksamvægi við heildina með yf-
irleitt lýtalausum blæstri þar sem
nútímatrompet hefðu sennilega
keyrt allt í spað.
Einsöngvararnir voru allir unun á
að hlýða. Eyjólfur Eyjólfsson brill-
eraði í tónlesum guðspjallamannsins
og fór glettilega vel með svínerfiða
flúraríu. Benedikt Ingólfsson beitti
gullfallegri bassarödd sinni af fag-
kænsku þrátt fyrir eilítið slysabrot,
og maður komst beinlínis við í seið-
andi altaríum Guðrúnar Eddu Gunn-
arsdóttur án þess að þurfa að
skammast sín. Elfa Margrét Ingva-
dóttir hefði átt stærra sópr-
anhlutverki að fagna í seinni kant-
ötunum þrem, en stóð sig engu að
síður með tandurhreinum glans í
m.a. krefjandi dúett á móti bass-
anum. Hörður Áskelsson hélt vel ut-
an um allt og gat verið stoltur af sínu
fólki, er áheyrendur fögnuðu að
leikslokum með verðskulduðu stand-
andi lófataki.
Morgunblaðið/Jim Smart
Í umsögninni um flutning á Jólaóratoríu Bachs segir m.a.; „í aríum og spilköflum mátti oft heyra bráðvel samstilltan
strengjaleik, er sveiflaði meistara Bach með tiktúrulitlum glæsibrag“. Myndin er frá æfingu fyrir tónleikana.
Upprunagaldur í
Hallgrímskirkju
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
J.S. Bach: Jólaóratórían (fyrri helmingur).
Ellen Margrét Ingvadóttir S, Guðrún Edda
Gunnarsdóttir A, Eyjólfur Eyjólfsson T,
Benedikt Ingólfsson B ásamt Scholae
Cantorum og Alþjóðlegu barokkhljóm-
sveitinni í Haag. Stjórnandi: Hörður Ás-
kelsson. Laugardaginn 11. desember kl.
17.
Kórtónleikar
Ríkharður Örn Pálsson
SZYMON Kuran hefur hingað til
verið þekktari af fiðluleik sínum en
tónsmíðum; ég man ekki eftir að
hafa heyrt annað en Sálumessu eftir
hann, og hún var frumflutt fyrir
töluverðu síðan. Nú er Szymon hins
vegar búinn að senda frá sér geisla-
disk og nefnist hann
Ramóna prinsessa. Er
það heitið á ævintýri eft-
ir tvær ungar stúlkur,
Önnu Kolfinnu Kuran og
Ingu Huld Há-
konardóttur, og fjallar
um fátækan Rússa sem
verður ástfanginn af
kóngsdóttur. Hún end-
urgeldur ást hans í
óþökk föður síns og hef-
ur það dramatískar af-
leiðingar í för með sér.
Tónlistin er einföld í
sniðum og hefur yfir sér
heillandi ævintýraljóma
sem erfitt er að skil-
greina nánar. Hún líkir prýðilega
eftir því sem er að gerast í sögunni,
og tilvitnanir í þekkt verk kalla fram
viðeigandi hughrif. Stefbrot úr
Myndum á sýningu eftir Mussorgski
skapar t.d. rússneska stemningu, og
koma grísks prins er boðuð með ör-
stuttri tilvitnun úr tónlistinni við
Grikkjann Zorba.
Upplýsingar á kápu
geisladisksins eru af
skornum skammti,
fram kemur að Szym-
on flytji tónlistina en
harmóníkuleikur,
hljóðblöndun og
hljóðritun voru í
höndum Þorkels
Heiðarssonar. Fleiri
hljóðfæri heyrast þó
en harmóníka og fiðla
og er greinilegt að
tölvugerð hljóð hafa
verið ríkulega notuð.
Gaman hefði verið að
fá nánari útlistun á
þessu auk upplýsinga
um hvar tónlistin hafi verið tekin
upp og hvenær.
Þrátt fyrir þessi atriði er geisla-
diskurinn vel heppnaður; óneit-
anlega er þetta áhrifamikil ball-
etttónlist og spyr maður því bara:
Hvenær fáum við að sjá ballettinn?
Heillandi ævintýraljómi
TÓNLIST
Geisladiskur
Balletttónlist við ævintýri eftir Önnu Kol-
finnu Kuran og Ingu Huld Hákonardóttur.
Smekkleysa 2004.
Szymon Kuran: Ramona prinsessa
Jónas Sen
Szymon Kuran