Morgunblaðið - 13.12.2004, Blaðsíða 24

24 MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Breyta þarf reglum, bætaaðgengi skattayfirvalda,auka ábyrgð eigenda ogstjórnenda og auka
skattaeftirlit og rannsóknir til að
minnka skattsvik hér á landi, að
mati nefndar sem kannaði umfang
skattsvika á Íslandi. Niðurstöður
nefndarinnar benda til þess að
svört atvinnustarfsemi fari minnk-
andi hér á landi, en aukning sé að
verða á skattsvikum í gegnum er-
lend samskipti.
25–34 milljarða svik
Í nefndinni áttu sæti Snorri Ol-
sen tollstjóri í Reykjavík, Indriði
H. Þorláksson ríkisskattstjóri og
Skúli Eggert Þórðarson, skatt-
rannsóknarstjóri ríkisins. Í skýrslu
sem nefndin sendi frá sér og var
lögð fram á Alþingi á föstudag
kemur fram að tap ríkis og sveitar-
félaga vegna skattsvika hafi á
árinu 2003 verið á bilinu 25,5-34,5
milljarðar króna, eins og rakið hef-
ur verið í Morgunblaðinu. Skýrslu-
höfundar nefna ýmsar leiðir til að
sporna við skattsvikum, einkum
leiðir til að eyða ákveðnum veik-
leikum í kerfinu sem hægt er að
nota til að svíkja undan skatti.
 Lagt er til að svokallaðri CFC
löggjöf verði hraðað hér á landi, en
hún felur í sér að ef innlendur aðili
á fjármálafyrirtæki, eða ráðandi
hlut í slíku fyrirtæki, sé heimilt að
skattleggja tekjur og eignir fyr-
irtækisins með tekjum og eignum
eigandans ef raunveruleg skatt-
lagning á fyrirtækið í því landi þar
sem það er heimilisfast er verulega
lægri en skattlagning hér á landi.
 Hægt væri að leggja skatt á
vexti sem greiddir eru úr landi, en
Ísland er eitt fárra landa sem ekki
leggja á slíkan skatt. Í skýrslunni
segir að það fyrirkomulag sé upp-
lagt tilefni til skattsvika, þar sem
fyrirtæki geti sett upp eignar-
haldskeðjur þar sem félag erlendis
er látið lána innlendum aðila fé og
taka hagnaðinn út í formi hárra
vaxta sem eru frádráttarbærir hjá
innlenda aðilum og skattfrjálsir við
greiðslu úr landi.
 Hér á landi eru meiri takmark-
anir en í flestum ríkjum OECD á
því að skattayfirvöld fái upplýsing-
ar hjá bönkum og fjármálastofn-
unum. Skattayfirvöld fá engar
upplýsingar um bankaviðskipti
sjálfkrafa eins og víða tíðkast og
allar umleitanir um að fá slíkar
upplýsingar eru háðar umstangi og
bréfaskriftum.
 Heimild fyrirtækja til að fresta
skattlagningu söluhagnaðar af
hlutabréfum hefur verið misnotuð í
flestum stærri skattsvikamálum að
undanförnu, og oft stofna einstak-
lingar einkahlutafélag til þess að
nota sér frestunarheimildir, sem
aftur skapar möguleika á frádrætti
vegna vaxtagjalda. Versti ókostur-
inn snýr þó að útlöndum, en brögð
eru að því að fjárfest sé í fyrirtæki
í erlendri skattaparadís og þannig
komist algerlega undan skattlagn-
ingu.
 Breyta þarf skattalögum, m.a.
lengja fyrningartíma á skattsvik-
um, sem er nú 6 ár. Einnig þarf að
gera ríkari kröfu um ábyrgð eig-
enda og stjórnenda í tilvikum þar
sem stofnuð eru einkahlutafélög,
engir skattar greiddir og félögin
svo látin fara í gjaldþrot.
 Ástæða er til þess að breyta
reglum um bætur í skattkerfinu,
og ef til vill leita annarra leiða til
að rétta hlut einstæðra foreldra en
í gegnum skattkerfið, enda sé erf-
itt að upplýsa brot tengd þessum
reglum og oft gengið nærri frið-
helgi einkalífsins með slíkum rann-
sóknum.
 Bæta þarf skattaeftirlit og
skattrannsóknir, t.d. au
magn til skattayfirvalda,
upp gagnasöfn til áhættug
ar o.fl.
Í skýrslunni er fjallað um
ingar hér á landi á unda
árum sem hafa annað hvor
úr skattsvikum eða auk
Kemur fram að viðhorf alm
til skattsvika hafi löngum v
bent, annars vegar séu þau
in alvarlegum augum, en h
ar hafi verið vaxandi þung
kröfu almennings að skatt
sé framfylgt. Lægra ska
af lögaðilum er talið haf
eitthvað úr skattsvikum,
bætt skattframkvæmd. E
nefnt að auknar skattra
og strangari refsingar un
ár hafi vafalítið fælingarm
stuðli að minnkandi unda
undan skatti.
Eignatengsl fyrirtækja
tækifæri til undansk
Á hinn bóginn er bent á
ari skattalöggjöf og br
sem hafa leitt til mögu
skattundanskotum hafi
skattsvik, svo sem mögu
frestun skattlagningar sölu
Viðamiklar breytingar á reglum um skatta lagðar ti
Ýmsar leiðir
minnka undan
Geir H. Haarde segir hefðbundin skattsvik á undanhaldi en ríki og sveitarfélög urðu engu að síður af 2
LAUMUFARÞEGARNIR
Í ÞJÓÐFÉLAGINU
Samkvæmt niðurstöðum skýrslunefndar, sem rannsakaði um-fang skattsvika á Íslandi, má
áætla að ríki og sveitarfélög hafi tap-
að 25,5 til 34,5 milljörðum króna árið
2003 vegna skattsvika. Þetta eru um
8,5 til 11,5% af heildartekjum ríkis og
sveitarfélaga. Skatttekjur ríkissjóðs
voru í fyrra, þegar allt er talið, rúmir
230 milljarðar króna þannig að þetta
er umtalsverð upphæð og munar um
minna. Til dæmis var 35,3 milljörðum
króna varið til fræðslu- og menning-
armála í fyrra og 71,4 milljörðum til
heilbrigðismála.
Nefndin telur í skýrslunni að skipu-
lögð skattsvik hafi aukist á undan-
förnum árum og nýjar skattsvikaleið-
ir hafi bæst við. Meðal þeirra þátta,
sem hún telur að leiði til aukinna
skattsvika, eru flóknari reglur, flókn-
ari eignatengsl, alþjóðavæðing og
fjármagnsflutningur milli landa.
Einnig hafi tækifærum til að skjóta
undan skatti fjölgað með aukningu
einkahlutafélaga, en fjöldi þeirra hef-
ur þrefaldast á undanförnum tíu ár-
um.
Í skýrslunni segir reyndar að svört
atvinnustarfsemi og vanframtaldar
tekjur hafi heldur minnkað, en á hinn
bóginn hafi skattalegt fjármálamis-
ferli í gegnum erlenda aðila aukist
mikið og er sérstaklega farið hörðum
orðum um „skattsniðgönguráðgjöf“
fagmanna, sem veiti ráðleggingar um
skattamál. Leggur hún til að ábyrgð
ráðgjafa, sem standi að óábyrgri
skattaráðgjöf, rangfærslu bókhalds
eða rangri framtalsgerð, verði gerð
skýrari og skýrar verði kveðið á um
persónulega ábyrgð eigenda og for-
svarsmanna fyrirtækja.
Nefndin lét gera skoðanakönnun
um afstöðu fólks til skattsvika. Þar
kveðast 70% svarenda vera sammála
um það að skiljanlegt sé að fólk vilji
vinna fyrir tekjum, sem það geti skot-
ið undan skatti, og 56% segjast
mundu þiggja tekjur, sem ekki þyrfti
að gefa upp til skatts, ef þær byðust.
Um leið segist 71% vera annaðhvort
sammála eða mjög sammála þeirri
fullyrðingu að það eigi að vera þung
viðurlög við að skjóta undan skatti.
„Nefndin tekur undir þau sjónar-
mið sem fram hafa komið erlendis að
erfitt sé að uppræta skattsvik með
öllu,“ segir í skýrslunni. „Engu að síð-
ur er að mati nefndarinnar enn nokk-
uð í að náð hafi verið þeim árangri hér
á landi sem gæti verið viðunandi að
þessu leyti. Ljóst er að mikill ávinn-
ingur er fólginn í því að minnka skatt-
svik og auka þannig tekjur ríkissjóðs
og sveitarfélaga og þess virði að kosta
nokkru til. Nefndin telur að stjórn-
völd ættu að setja sér það markmið að
draga verulega úr skattsvikum með
markvissu átaki á nokkrum árum sem
taki til lagabreytinga og annarra
breytinga á skattframkvæmd.“
Það myndu sennilega fáir telja það
sjálfsagt að láta manninn fyrir fram-
an sig biðröðinni við kassann í stór-
markaðnum borga fyrir sig matinn.
Enginn myndi láta sér detta í hug að
krefjast þess á veitingastað að mað-
urinn á næsta borði borgaði fyrir þá
reikninginn. Engu að síður er stór
hópur manna, sem telur sjálfsagt að
vera laumufarþegi í þjóðfélaginu –
leggja ekkert af mörkum og láta aðra
um að borga þjónustuna, sem hann
þiggur, hvort sem það er menntun af-
kvæmanna eða aðgerðin á skurðar-
borðinu. Skattsvik eru alvarlegt mál
og augljóst að aðgerða er þörf.
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra segir ánægjulegt
að hefðbundin skattsvik, svört atvinnustarfsemi og
vantaldar tekjur séu á undanhaldi, en bendir á að
þess konar skattsvik séu enn langstærsti hlutinn af
skattsvikum hér á landi. Hann segir aukningu á
skattsvikum í gegnum erlend samskipti mjög alvar-
lega þróun.
„Það er búið að opna hér hagkerfið með skipulögð-
um hætti af stjórnvöldum á undanförnum árum til
þess að greiða fyrir því að atvinnulífið nái að
blómstra og geti farið í útrás, en hugmyndin með því
var að sjálfsögðu ekki sú að menn kæmu sér upp nýj-
um skattsvikaleiðum. Þess vegna þarf að fara yfir þá
hluti mjög vandlega með ábyrgum og heiðarlegum
aðilum í viðskiptum,“ segir Geir.
Hann segir ekki hægt að setja ákveðinn tíma-
ramma á hvenær breytingar verði gerðar á skatta-
lögum, málið verði væntanlega rætt á Alþingi þegar
þingið kemur saman að loknu jólaleyfi og skoðað í
framhaldi af því.
Í skýrslu starfshóps um umfang skattsvika hér á
landi eru lagðar til ýmsar breytingar á lögum og
reglum sem gætu minnkað skattsvik. Geir sagðist
ekki vilja tjá sig um einstakar tillögur á þessu stigi.
„Sum af þessum atriðum, sem þarna eru nefnd, hafa
verið til athugunar hér á vegum ráðuneytisins, önnur
atriði þarf að skoða sérstaklega í framhaldi af þessu.
Við munum auðvitað fara vandlega yfir allar þessar
tillögur
er raun
miklar
undan
ið í húf
miður l
í öðrum
Í ský
að sérh
ig sé hæ
Geir se
in mark
menn h
aftur þ
auðvita
um þes
Geir
hjá alm
skoðan
ljós að þ
tekjur á
Könnun
spurðra
ekki up
var 199
tekjur.
Munu fara vandlega y
EIN HELSTA HEILBRIGÐISÓGN
JARÐARBÚA
Þegar spænska veikin geisaði 1918og 1919 létu milli 40 og 50 milljónir
manna lífið. Á Íslandi létust 500
manns. 10 þúsund af 15 þúsund íbúum
Reykjavíkur sýktust. Nú er inflúensu-
faraldur á borð við fuglaflensuna ein
helsta heilbrigðisógn jarðarbúa, að
sögn dr. Lees Jong-wooks, forstjóra
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
(WHO). Hann segir að slíkur faraldur
yrði ekki einkamál þróunarríkja, þótt
faraldurs yrði líklega fyrst vart þar,
heldur heimsins alls. Enn sem komið er
smitist flensan aðeins frá fuglum til
manna, en ekki milli manna. „En á end-
anum mun veiran stökkbreytast,“ seg-
ir dr. Lee í viðtali við Morgunblaðið á
laugardag. „Þegar það gerist, að veiran
smitast á milli fólks, þá verður farald-
ur.“
Dr. Lee segir að WHO fylgist grannt
með fuglaflensunni og fái daglega
skýrslur um hana. Í viðtalinu við hann
kemur fram að eitt vandamálið við
inflúensur sé að lyfjaframleiðendur
vilji ekki framleiða lyf aðeins til vonar
og vara og án þess að hafa öruggan
kaupanda. Fyrir vikið séu ríkisstjórnir
nokkurra landa að íhuga að kaupa bólu-
efni til að eiga ef til kastanna kemur og
ráðleggur hann ríkjum í WHO að gera
það.
Á Íslandi er þegar nokkur viðbún-
aður vegna þessarar hættu. Haraldur
Briem sóttvarnalæknir sagði í Morg-
unblaðinu í lok nóvember að sífellt væri
verið að skoða hvað skyldi gera ef upp
kæmi faraldur: „Það eru náttúrlega
ákveðnar aðferðir við að draga úr út-
breiðslu. T.d. sóttkví, samgöngubann,
ferðabann, skólar leggjast af og annað
þvíumlíkt. Þá getum við hægt á far-
aldrinum og ráðið betur við hann. Síð-
an höfum við aflað ákveðinna lyfja sem
við höfum hug á að nota en þau eru að-
eins til í takmörkuðu magni og eru
nokkuð dýr. Það er ekkert hægt að
segja fyrir um hvernig þau verða notuð
fyrr en vitað er hvernig faraldurinn
hegðar sér.“ Kæmi fuglaflensan upp
hérlendis yrðu lyfin fyrst og fremst
notuð af fólki sem þarf að vinna við að
slátra dýrunum auk þess sem þess væri
gætt að hafa viðeigandi hlífðarfatnað
til taks.
Ekki er hægt að vera viðbúinn hverri
vá, en það er rétt að fylgjast gaumgæfi-
lega með þróun fuglaflensunnar þann-
ig að hægt verði að bregðast rétt við
fari svo illa að hún breytist í faraldur.