Eintak - 01.12.1993, Page 111

heppilega vildi til að hægt var að manna hann með
rónum, ribböldum eða berfættu útigangsfólki og
ýta honum þannig á flot í von um að fiskaðist bein
úr sjó. Þar var skáldið Steinar orðinn háseti, á
blánkskóm, án þess að eiga svo mikið sem sokka til
skiptanna.
Það fór að brá af honum smám saman. I ljós
kom að hann hafði ekki fengið túskilding úr rithöf-
undasjóði, þó svo að hann hefði verið með verk á ár-
inu, og var aumur mjög.
Að lokum fóru leikar svo að ég keyrði hann nið-
ur í Útvegsbanka. Þar fékk hann fyrirgreiðslu og
ekkert varð úr sjóferðinni."
Þetta var upphafið að löngu tímabili á ferli
skáldsins þar sem blés óbyrlega. í átta ár fékk
hann engan útgefanda að bókum sínuni. 1978 hafði
komið út bókin Siglittg og það var ekki fyrr en 1986
sem Steinar kvaddi sér aftur hljóðs og þá með
skáldsögunni Singan Rí. Sáðmenn sem kom út
1989 ber öll merki um langa dvöl Steinars á fr-
landi, en það land varð Steinari kærastur viðkomu-
staður og þó voru þeir ófáir.
„Ég er á hinn bóginn
SKEMMTILEGUR"
„Við Steinar vorum saman á þingi framúr-
stefnulistamanna, myndlistarmanna orðsins, lista-
og leikhúsfólks á Jótlandi 1989,“ segir Eyvindur
Erlendsson.
„Magnús Pálsson myndlistarmaður í London
sá um skipulagninguna fyrir íslands hönd og bauð
vini sínum Steinari. Ég held að þessi ferð hafi haft
mikið að segja fyrir hann.“
„I þessari ferð sá ég í fyrsta skipti leikverk eftir
Steinar,“ segir María Kristjánsdóttir, leiklistar-
stjóri útvarpsins. „Það var skemmtileg og óvenju-
leg sýning. En sjálf leikstýrði ég Steinari í leikverki
eftir Magnús Pálsson. Hann lék Karen Blixen.
Sat úti í áheyrendasal og keðjureykti, baðaði út
höndunum eins og „Grand Old Lady“ og stráði
um sig gullkornunum. Síðan get ég ekki séð Karen
Blixen öðruvísi fyrir mér.“
„Ég vann ekki með Steinari í þessari ferð, það
kom í hlut Kára Halldórs," segir Eyvindur Er-
lendsson. „En við töluðum dálítið saman. Hann var
sjálfum sér líkur, örlátur og útspilunarsamur og á
öðrum degi var hann búinn nteð gjaldeyrinn. Eftir
það bauð enginn honum vín án þess að um það
væru samantekin ráð, en hann vann líka gífurlega
vel í ferðinni og fékk mikið út úr henni. Daginn
fyrir heimferðina þurfti Steinar að biðja um pen-
inga og gekk þá til Magnúsar. Magnús horfði í
augun á honum og spurði: „Hvað ætti það nú að
vera mikið, Steinar minn?“ „Svona tíu krónur,"
svaraði Steinar að bragði og Magnús tók upp veskið
og lét hann hafa þúsund krónur. Steinar endur-
heimti fýrra fjör og krafðist þess að fá að borga bjór
ofan í alla á ferjunni til Kaupmanahafnar. Fólk
tók því svona heldur fálega þar sem allir áttu eftir
að finna næturgistingu í borginni, en Steinar
hlustaði ekki á neitt múður og pantaði margar
flöskur á borðið. Það var dálítið blóðugt að sjá þær
síðan standa eftir hálfdrukknar eða fullar á borð-
inu. En svona var Steinar.
Hann hafði þann sið að færast allur í aukana ef
hann vakti kátínu meðal viðstaddra. Einhvern tím-
ann á þinginu var verið að ræða íslenska höfunda
og hann var stóryrtur mjög. Hann fór fljótt yfir
sögu og afgreiddi marga léttvæga, bugtaði sig ým-
ist eða beygði orðum sínum til áherslu meðan hann
ávarpaði sína væntanlegu aðdáendur, og tók meðal
annars dæmi af jafnaldra skáldi íslensku:
„Elskurnar rnínar, þetta er ágætis rnaður, hann
er bara svo leiðinlegur, ég er á hinn bóginn
skemmtilegur.“ Það er alveg satt, Steinar var
skemmtilegur.“
SVERRIR AGNARSSON
FÉLAGI STEINARS
„Ég sá hann einu sinni ástsjúkan og það var árið áður en hann dó. Þannig var að við sambýliskona mín
slitum samvistum, en Steinar hafði tekið miklu ástfóstri við hana meðan hann var gestur okkar. Hún var
heilög í hans augum og ástin kom í köstum yfir hann og hann var viðloðandi heimili hennar þegar svo
bar undir. Ég held hún hafi verið honum mjög góð, þó að ástin væri ekki endurgoldin. “
son. „Örlög hans voru ekki ósvipuð örlögum Jóns
Gunnars Árnasonar; það fór ekki að örla á neinni
velvild fyrr en hann var orðinn mjög veikur og í
lifanda lífi náði hvorugur að sjá drauma sína ræt-
ast. Fjölskylda Steinars gerði sér enga grein fýrir að
hann væri að fást við neitt sem máli skipti. En það á
sér líka skýringar í Steinari sjálfum. Hann var ekki
auðveldur maður í umgengni. Ég held það hafi ver-
ið sameiginleg upplifun allra sem voru á Steinar-
svöku á Hressingarskálanum daginn sem aska
Steinars var jarðsett að fjölskylda hans hafi fúndið
til stolts yfir þessum svarta sauði sínum.“
„Steinar var mikið snyrtimenni og fór í bað
tvisvar til þrisvar á sólarhring og sat þá lengi í bað-
inu“ segir Jón Proppé. „Annars var hann sískrif-
andi allan daginn. Hreinlætisáráttan, ástin á
tækni og vísindum og þaulsætni hans við ritvélina
eða tölvuna korna upp um reglusemi Steinars, en
hún var öll önnur en sneri að umhverfinu. Þannig
toguðust á um hann gerólíkir þættir í skapgerð-
inni. Ég hefði ekki viljað þurrka hann upp og setja
hann á geðlyf, en allt hans skapferli gerði það þó að
verkurn að hann var erfiður í umgengni og það tók
sinn toll af tíma manns og þolinmæði að vinna með
honurn. Hann var annars vegar mjög örlátur á
vináttu sína og fé og hins vegar svo kröfuharður að
hann jaðraði við að vera óréttlátur. En að vinna með
Steinari var ótrúlega gefandi og í okkar samstarfi
á Forlaginu var það ekki síst merkilegt hvað hann
hafði mikinn áhuga á bókagerð. Bækur sem hann
gekk frá sjálfur líkt og Brotabrot eru einstakar í
sinni röð og undir greinilegum áhrifum frá þýska
skólanum.“
Á Steinarsvöku vottuðu margir listamenn
Steinari virðingu sína; meðal þeirra voru Eyvindur
Erlendsson, Karl Guðmundsson, Bjarni Þórar-
insson og Einar Kárason. Einar þekkti Steinar
vel seinustu árin og skrifaði um hann í grein:
„Steinar rær á mið þar sem ríkja myrkur og illviðri
og undir niðri eru hákarlar og skrímsli og þegar
hann færir aflann að landi þá eru það byltandi sæ-
djöflar og rottufiskar; það þarf kjark til að skoða
hrúguna af skráp og gaddatrjónum og uppgötva
að þessi glóandi augu eru demantar og þreifiang-
arnir lýsa af bráðnu gulli.“
111
Hreinlætisárátta
OG REGLA í ÓREGLUNNI
Steinar var í eðli sínu landkönnuður og hann
rannsakaði sitt innra af sama hlutleysi og vísinda-
maður kryfur viðfangsefni sitt, en óð að sama skapi
aldrei blóðið upp í hné eins og slátrari. Hann lýsti
því sem hann sá og fann, en lét lesandanum eftir
að kallast á við textann með sínu eigin tilfinninga-
lífi; það sem á blaðið fór var einungis tær og
ómenguð list.
„Hann þráði viðurkenningu, en bókmennta-
stofnunin þagði þunnu hljóði," segir Gylfi Gísla-
JÓN ÓSKAR
VINUR STEINARS
„Steinar kom mér fyrir sjónir, hálfþrítugur
maðurinn, sem ákaflega feiminn og óframfær-
inn ungur maður, ör og taugastrekktur. Þegar
ég sá hann fyrst var hann undir áhrifum og ör-
uggur sem því nam, en i næstu tvö skipti var
hann allsgáður og ákaflega spenntur. Það var
eitt við Steinar sem ég tók mjög fljótt eftir.
Hann hafði geysilega minnimáttarkennd, var
hálfhræddur við fólk og átti alla tíð mjög bágt
með að umgangast það."
DESEMBER EINTAK