Morgunblaðið - 16.04.2005, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 16. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Játningar minnisleysingjanser heiti á nýju dansverkieftir Jóhann Frey Björg-vinsson sem frumsýnt
verður í Klink og Bank á morgun
kl. 17. Verkið er afrakstur svo-
nefndrar Danshöfundasmiðju sem
Íslenski dansflokkurinn hleypti af
stokkunum í vetur.
„Þessi Danshöfundasmiðja var
stofnuð sem vettvangur fyrir unga
danshöfunda og dansara, þar sem
þeim gæfist tækifæri til að vinna
að dansverkum og fengju pláss,
frið og laun til að geta einbeitt sér
að því í ákveðinn tíma,“ segir Jó-
hann sem segir mikla þörf fyrir
slíkt framtak.
Vinnan við verkið hefur staðið
yfir með hléum síðan í desember,
en núna í apríl hefur verið unnið
mjög stíft að gerð verksins. „Þetta
er verk í mótun, ekki fullunnið
dansverk. Ég leyfi mér að prófa
og sjá hvað virkar og hvað ekki.
Vegna þess að það er unnið í
Danshöfundasmiðjunni liggur ekki
á manni þessi pressa að búa til
söluvænt verk sem öllum finnst
flott og slær strax í gegn. Það var
rosalega gott að finna þá tilfinn-
ingu að ég gæti gert allt sem ég
vildi og prófað,“ segir Jóhann og
bætir við að slík tilraunastarfsemi
leiddi án efa til hraðari framþró-
unar í greininni.
Öðruvísi rými
Það vekur athygli að Játningar
minnisleysingjans verður sýnt í
rými í Klink og Bank, í stað leik-
sviðsins í Borgarleikhúsinu sem
venjulega hýsir sýningar á vegum
Íslenska dansflokksins. Jóhann
segist hafa valið þetta rými vegna
þeirra möguleika sem það býður
upp á. „Mig langaði að upplifa
öðruvísi rými, í stað þess að vera
með þetta hefðbundna svið. Þarna
eru gólf, veggir, súlur og loft, sem
opna nýja möguleika við að búa til
dans og hreyfingar. Það er sjald-
gæft að á sviði séu veggir, nema
þar sé leikmynd, og rýmið er oft
mjög ósnertanlegt,“ segir Jóhann.
„Í þessu rými í Klink og Bank er
hins vegar hægt að nýta þyngd-
araflið á allt annan hátt. Það er
ekki lengur bara bundið við gólfið,
heldur er hægt að færa það yfir á
veggina líka. Það er mjög spenn-
andi þáttur að prófa.“
Það er líka í samræmi við hug-
myndir Jóhanns um danslistina að
verk hans skuli vera sýnt í sal
sem venjulega hýsir myndlist og
tónlist, fremur en á sviði sem
venjulega hýsir leiksýningar.
„Dans er svolítið misskilið listform
að mínu mati. Fólk fer á danssýn-
ingu eins og það sé að fara á leik-
sýningu, heldur að það sé að fá út-
skýringar og ganga út með nýja
lífsýn vegna þess að því sé sagt
eitthvað. En fyrir mér er dans
frekar eins og málverk eða tón-
verk, samið út frá tilfinningu. Það
eru ekki textar sem útskýra allt í
klassískri tónlist – flautan í viss-
um kafla táknar ekkert endilega
eitthvað ákveðið,“ segir Jóhann,
sem segist sjálfur kjósa að út-
skýra ekki dansverk sín af þessum
ástæðum. „Ég sem myndræn
verk, og mig langar að láta tilfinn-
inguna sem ég reyni að skapa í
verkinu ráða för. Ég vil helst ekki
gefa fólki of miklar leiðbeiningar
áður en það fer af stað; ég vil að
það upplifi eitthvað á staðnum og
kannski eitthvað allt annað en það
sem ég er að reyna að koma frá
mér.
Ef titillinn er góður getur hann
útskýrt byrjunarpunkt áhorfand-
ans, en útkoman felst bara í upp-
lifun hans sjálfs.“
Græna verkið til New York
Jóhann hefur verið einn ötulasti
danshöfundur okkar Íslendinga á
undanförnum árum og fengið góða
dóma fyrir verkin sín. Í fyrra var
frumsýnt á Nútímadanshátíðinni í
Reykjavík dansverk sem hann
kallar Græna verkið, þar sem
hann blandaði málun með líkama á
dúkflöt saman við hreyfingu og
dans. Verkið hefur vakið mikla at-
hygli þar sem Jóhann hefur kynnt
það erlendis, og hefur nú verið
valið sem opnunarverk á stærstu
nútímadanshátíð New York-
borgar, New York International
Dance Festival, í júlí, úr hundr-
uðum umsókna sem bárust hátíð-
inni. „Ég sendi verkið á nokkra
staði úti og því var alls staðar
mjög vel tekið, sem er mjög gam-
an og segir mér að ég ætti að
halda áfram að þróa minn stíl.
Hér heima er miklu erfiðara að
leggja raunverulegt mat á hvort
verkin séu að virka, því heimurinn
hér er svo lítill og allir þekkja alla
svo vel,“ segir Jóhann. Þrír dans-
arar héðan frá Íslandi munu halda
á hátíðina í New York og flytja
verkið; þau Steve Lorenz, Hjördís
Lilja Örnólfsdóttir og Lovísa
Gunnarsdóttir. „Ég fór fram á að
þau væru með, bæði til að hafa
upprunalega dansara í verkinu og
til að gefa þeim tækifæri að koma
fram á þessari hátíð.“
Græna verkið var unnið, líkt og
Játningar minnisleysingjans, í ná-
inni samvinnu við Filippíu Elís-
dóttur. Jóhann segir samstarf
þeirra vera mjög ánægjulegt og
skapandi, og er næsta verk þeirra
á eftir Játningum minnisleysingj-
ans sem verður frumsýnt á morg-
un, dansverk á Listahátíð í
Reykjavík sem ber heitið Óður til
kindarinnar. Það verður frumsýnt
14. maí.
Játningar minnisleysingjans heitir nýjasta dansverk Jóhanns Freys Björgvinssonar.
Langar að láta til-
finninguna ráða för
ingamaria@mbl.is
Jóhann Freyr Björgvinsson danshöfundur seg-
ir listformið dans fremur tengjast myndlist og
tónlist en leiklist. Inga María Leifsdóttir ræddi
við hann um nýjasta verkið hans, Játningar
minnisleysingjans, sem frumsýnt verður í
Klink og Bank á morgun.
eftir Jóhann Frey
Björgvinsson.
Tónlist: Davíð Þór Jónsson.
Listrænn ráðunautur:
Filippía Elísdóttir.
Dansarar: Aðalheiður Halldórs-
dóttir, Cameron Corbett, Guðrún
Óskarsdóttir, Hjördís Lilja Örn-
ólfsdóttir, Lovísa Gunnarsdóttir
og Steve Lorenz.
Játningar minnisleysingjans
RÍFLEGA 70% sætanýting Há-
skólabíós á gulu tónleikunum á
fimmtudag – þrátt fyrir engin topp-
verk vinsældalistans og „bara“ inn-
lendan einleikara – gaf tilefni til að
hugleiða hvort ótti sumra um að
helmingi stærri tónleikasalur myndi
standa hálftómur á venjulegum kons-
ertum væri ekki ástæðulaus. Því ekki
má vanmeta afgerandi aðdráttarafl
góðs hljómburðar (svo bankað sé
undir borði m.t.t. framtíðarhúsa-
kynna). Á þessum tónleikum kom
nefnilega sláandi fram hvað afleit
akústík getur raunverulega spillt
miklu. Sérstaklega í Brahms, þar sem
þykkasti og háværasti rithátturinn
varð beinlínis fráhrindandi í stein-
dauðu hljómkistunni vestur á Melum.
Þekki einhver þær aðstæður út í
hörgul, ætti það að vera Páll Pamp-
ichler Pálsson, eftir áratuga starf
hans hér meðan SÍ óx úr grasi. Enda
var ekki laust við að manni fyndist
nýklassísk áferð Epitaphs (Graf-
skriftar) til minningar um systur tón-
skáldsins taka einhver mið af því,
jafnvel þótt samið hafi verið í Aust-
urríki og frumflutt í Graz 2002.
Alltjent ofbauð verkið ekki heyrð Há-
skólabíós, og orkestrunarsnilld Páls
sá til þess að allt komst skýrt til skila
undir innlifaðri stjórn hins þaul-
reynda Mathiasar Bamert frá ná-
grannalandinu í vestri. Þá snilld má
núorðið óhætt kalla á heims-
mælikvarða – og sennilega meiri en
hjá Brahms þegar sá reið fyrst á sin-
fóníuvaðið 43 ára gamall. Hún tryggði
jafnframt að engum leiddist þó að
framvindan færi aðeins um þröngan
völl. Ef ekki lítið en litskrúðugt
blómabeð, þar sem staðbundin hljóm-
ablöð sprungu út hvert af öðru líkt og
í „fast-motion“ kvikmyndatöku á milli
ugluspeglóttra smáinnskota.
Mætti hlusta með bragðlaukum,
var Óbókonsert
Richards Strauss
(1864–1949) sem
ofþroskuð
Rieslingþrúga úr
víngarði Rósa-
riddarans, rétt
fyrir fyrstu næt-
urfrost. Lang-
teygðu laglín-
urnar hefðu
margar getað ver-
ið eftir Mozart endurholdgaðan sem
Wagner, hefði ekki verið fyrir gíf-
urlegt álagið á sérstaklega einleiks-
hljóðfærið. Snerist það hringönd-
unarfreka úthald smám saman upp í
það er Kanar nefna „overkill“ (svo
jaðraði m.a.s. við yfirdrep), líkt og
ganga skyldi af sólistanum dauðum.
Daði Kolbeinsson virtist samt sem
áður fara ótrúlega létt með sitt krefj-
andi hlutverk, er hlýtur að veita álit-
legt stöðutákn meðal óbóleikara bara
að komast þokkalega klakklaust í
gegnum, og blés af glæsilega liprum
þokka í fyrirmyndargóðu jafnvægi
við hljómsveitina. Enda eflaust vand-
fundinn hnútumkunnari stjórnandi
með hliðsjón af bakgrunni Bamerts á
einmitt sömu tvíblöðungspípu.
Óvefengjanleg reynsla svissneska
stjórnandans, er á m.a. að baki hátt í
hundrað hljómdiska, kom aftur á
móti að minna gagni í 1. sinfóníu Jo-
hannesar Brahms. Ekki sízt af ofan-
greindum sökum og einkum þar sem
mest fór fyrir túttí-massa hljóm-
sveitar á forte og upp úr – s.s. í I. og
IV. þætti. Falleg mótun innþátta
komst þó betur til skila, enda áferðin
gegnsærri, þó að einnig þar virtust
sumir staðir einkennilega loðnir.
E.t.v. hefði mátt halda aðeins aftur af
valdhornunum. Eftir sem áður olli
hljómkviðan í heild vonbrigðum,
þrátt fyrir dágóðar undirtektir
áheyrenda.
Þegar bíóið
jarðaði Brahms
TÓNLIST
Háskólabíó
Páll P. Pálsson: Epitaph. R. Strauss: Óbó-
konsert. Brahms: Sinfónía nr. 1. Daði Kol-
beinsson óbó ásamt Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Stjórnandi: Mathias Bamert.
Fimmtudaginn 14. apríl kl. 19:30.
Sinfóníutónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
Daði Kolbeinsson
SÍÐUSTU tónleikarnir í 15:15-
tónleikaröðinni í Borgarleikhúsinu
þetta misserið voru langt frá því að
vera á þeim
standard sem þar
hefur að jafnaði
verið. Hefði
Mörtu Hrafns-
dóttur mezzó-
sópransöngkonu
ekki notið við; –
hefðu tónleikarnir
hreinlega verið
vondir. Hún
bjargaði því sem
bjargað varð með tilfinninganæmum
söng sínum.
Sigurður Halldórsson sellóleikari
og Daníel Þorsteinsson píanóleikari
eiga að baki langt og farsælt sam-
starf. Á laugardaginn voru þeir hins
vegar svo langt frá sínu besta, að
engu er líkara en þeir hafi hreinlega
ekki gefið sér tíma til að æfa fyrir
tónleikana. Þó var hluti efnisskrár-
innar verk sem þeir hafa leikið áður.
Lýrísk svíta fyrir selló og píanó eft-
ir Leevi Madetoja er yndislegt verk í
síðrómantískum anda. Það vantaði
hins vegar alla lýrík og söng í sellóið
og Daníel, sem alla jafna er firnagóð-
ur píanóleikari, náði engu sambandi
við félaga sinn. Niðurstaðan var
flaustursleg spilamennska, sem var
langt frá því að ná nokkrum hæðum.
Tengsl, lagaflokkur Hjálmars H.
Ragnarssonar við ljóð Stefáns Harð-
ar Grímssonar, var betri. Marta
Hrafnsdóttir söng þar sinni einstöku
dökku röddu, sem hæfir dimmum og
djúpum ljóðum Stefáns Harðar svo
vel, og lagði mikla tilfinningu og dýpt
í túlkun sína. Röddin var ekki í fókus í
byrjun; – en Marta náði sér á strik, og
fór á mikið flug, en lét þó aldrei vold-
uga rödd sína skyggja á gegnsæjan
einfaldleikann í tónlistinni. Þetta var
fallega gert.
Sigurður og Daníel léku vinsælda-
smell Arvos Pärts, Fratres, sem til er
í ótal útgáfum fyrir ólík hljóðfæri og
hljóðfærahópa. Tónlist Pärts er dul-
úðug, einföld, íhugul og full endur-
tekninga, en túlkun þeirra Sigurðar
og Daníels var óróleg og ónákvæm og
vantaði gjörsamlega það mystíska
jafnvægi og þann frið sem í tónlistinni
býr.
Lokaverkið, Vuohenki luothi, fyrir
alt, selló og píanó eftir Tapio Tuom-
ela, við ljóð Nils Aslaks Valkeepää
var áhugavert, – ekki síst fyrir það að
það er að nokkru byggt á joík-hefð
samíska fólksins í Norður-Skandin-
avíu. Enn var það Marta sem reif
stemmninguna upp í tilþrifamiklum
söng, og lét ekki á sig fá þótt fámennt
væri í salnum. Túlkun hennar var
stórglæsileg og sýnir enn að hún er
efni í mikla söngkonu. Sigurður og
Daníel nutu góðs af neistanum frá
söngkonunni og náðu sér talsvert á
strik og tókst að skapa stemmningu
dulúðar og kynngi undir mögnuðum
söng Mörtu. Í dúóunum þennan dag
tjáði gagnrýnanda hins vegar lítt að
lygna aftur augum í einbeittri leit að
því sem vel var gert; – þar var ekkert
að finna.
Bjargvætturinn Marta
TÓNLIST
Borgarleikhúsið
Sigurður Halldórsson sellóleikari, Daníel
Þorsteinsson píanóleikari og Marta
Hrafnsdóttir mezzósópran fluttu verk eft-
ir Leevi Madetoja, Hjálmar H. Ragn-
arsson, Arvo Pärt og Tapio Tuomela.
Lautardag kl. 15:15.
15:15 Kammertónleikar
Bergþóra Jónsdóttir
Marta Hrafnsdóttir