Morgunblaðið - 16.04.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. APRÍL 2005 37
DAGLEGT LÍF
Nú stendur yfir í Gerðu-bergi sýning á verkumMaríu en hún hefurhaldið tíu einka-
sýningar víða um land
auk nokkurra samsýn-
inga, en fyrsta
einkasýning henn-
ar var á Mokka
fyrir rúmum
þremur ára-
tugum. María
er alþýðu-
listamaður
eins og þeir
gerast bestir
og hún fer
fjölbreyttar
leiðir í list-
sköpun sinni.
Skeljar, grjót,
leir, fiskibein
og tré, breytast
í listaverk eftir
að hún hefur farið
um það höndum.
Þykir vænt um
skepnurnar
Listrænir hæfi-
leikar eru Maríu í
blóð bornir og hún
segist hafa verið
lítil stúlka þegar
þessi árátta til að skapa braust
fram. „Ég var ekki há í loftinu
þegar ég fór að gera klippimyndir
því ég hafði svo mikla löngun til
þess að klippa eitthvað út. Ég
klippti hesta út í pappír og límdi
svo myndirnar á gluggana í bað-
stofunni en í þá daga var glerið
einfalt svo listaverkin frusu föst á
íshellunni sem myndaðist á rúðunni
og allt varð ónýtt en ég gerði þá
bara nýjar myndir.“ María
fæddist árið 1918 norð-
ur í landi, á Blöndu-
ósi, en hún bjó frá
níu ára aldri í
Hlíð á Vatns-
nesi. En árið
1947 fór hún í
kaupavinnu
til Ólafs Stef-
ánssonar á
Kirkjulæk í
Fljótshlíð og
gengu þau
fljótlega í
hjónaband
og áttu sam-
an sjö börn.
Sveitin og líf-
ið þar á stóran
sess í hjarta
Maríu og sést
það best á verk-
unum hennar, sem
gjarnan eru af dýrum.
„Mér þykir vænt
um skepnurnar og
hestar og kindur
eru mitt uppá-
hald.“
Verð að hlýða þegar
þörfin kallar
María er að mestu sjálfmenntuð í
listsköpun sinni en þó sótti hún
námskeið nokkur kvöld hjá Brim-
nessystrum í Miðstræti í Reykjavík
þegar hún var ung kona. „Þær
voru óskaplega flinkar og vildu
endilega láta mig kóngsbródera
landslagið í mynd sem ég málaði
með olíulitum en ég hafði ekki þol-
inmæði í það og málaði bara alla
myndina,“ segir María sem var líka
nokkur kvöld í Handíðaskóla hjá
hinum þýska Kurt Sir, sem hafði
flúið hingað til lands á stríðs-
árunum.
„Listsköpun er þörf eða árátta
sem hefur alla tíð blundað í mér og
ég verð að hlýða þessu þegar and-
inn kemur yfir mig. Frítími var
ekki mikill þegar ég var að koma
börnunum mínum sjö á legg en ég
nýtti hverja stund. Ég hlakkaði til
allan daginn að komast í þetta að
loknum skylduverkunum. Ólafur
maðurinn minn var ekki að letja
mig og hann var duglegur við að
láta krakkana ekki vera að trufla
mig því ég þurfti algeran frið við
þetta.“
Heimildarmyndir um gamla daga
Þegar verkin hennar Maríu eru
skoðuð er gaman að sjá hversu frjó
hún er í því að sjá möguleika í
hversdagslegum hlutum. Hún hef-
ur til dæmis gert fallegar klippi-
myndir úr álpappírslokum þeim
sem eru á skyrdósum og flestir
henda án umhugsunar. „Mig lang-
aði til að fá þessa silfruðu áferð í
klippimyndir og svo finnst mér
hringlagið líka fallegt.“ Gamli tím-
inn er henni hugleikinn og hún
málar gjarnan myndir úr lífinu í
sveitinni og sækir þá í minninga-
fjársjóðinn. „Þetta er heim-
ildamynd um heyflutninginn í
gamla daga,“ segir hún um mynd
af heybandslest þar sem margir
hestar flytja hey sem bundið er
upp á þá. Hún málar líka fjöllin sín
og Þríhyrningur, fjallið hennar úr
Fljótshlíðinni, er á mörgum mynda
hennar.
Kveðið fyrir norræna konunga
María er ekki einvörðungu hög á
hönd, hún hefur líka gríðarlega
gaman af söng og býr yfir fallegri
söngrödd. Hún hefur verið í átta
kórum um dagana en auk þess er
hún úrvals kvæðakona og kveður
kvenna best á Íslandi enda alin
upp við það á æskuheimilinu. „Fað-
ir minn Jón Lárusson var mikill
kvæðamaður og vann fyrir sér að
hluta með því að kveða opinberlega
í Reykjavík á fyrri hluta aldarinnar
síðustu. Hann kvað líka á Alþing-
ishátíðinni 1930 þar sem Kristján
tíundi konungur var meðal gesta.“
María fetaði í fótspor föður síns
þegar hún kvað fyrir Gústaf Svía-
konung í nýlegri Íslandsheimsókn,
en þá kváðu með henni Jón sonur
hennar og tvö barnabörn hennar,
svo það eru orðnir fjórir ættliðir í
hennar fjölskyldu sem hafa kveðið
fyrir norræna konunga. „Þrjú af
okkur systkinunum fóru barnung
með pabba suður til Reykjavíkur
árið 1928 til að kveða með honum í
Gúttó og herlegheitin voru tekin
upp á stálþráð,“ segir María sem
enn hefur ótrúlega tæra og fallega
rödd og gerir sér lítið fyrir og
kveður nokkrar vísur fyrir blaða-
mann með syni sínum Jóni sem er
henni til halds og trausts. Kveð-
skapur Maríu hefur þegar ferðast
út fyrir landsteinana því í vetur
sótti þýsk sjónvarpsstöð hana heim
og gerð var upptaka af því þegar
hún kvað ásamt nokkrum börnum
sínum. Einnig er verið að vinna að
geisladisk með upptökum af kveð-
skap Maríu, barna hennar og
barnabarna, en þar verða einnig
upptökur frá kveðskap Jóns Lár-
ussonar föður hennar, svo geisla-
diskur þessi mun innihalda kveð-
skap fjögurra kynslóða. Það er því
nóg að gera hjá Maríu og kann
hún því vel. „Ég er óskaplega
þakklát fyrir að halda því sem ég
hef, röddinni og hæfileikunum í
höndunum.“
Mér leiðist að
vera iðjulaus
Hún María Jónsdóttir er einstaklega listræn kona
og heldur ótrauð áfram að skapa gersemar þótt
hún eigi aðeins þrjú ár í nírætt. Kristín Heiða
Kristinsdóttir hitti þessa alþýðulistakonu sem
kveður kvenna best á Íslandi.
Sýning Maríu í Gerðubergi stendur
til 24. apríl og hún er sjálf á staðn-
um um helgar.
Morgunblaðið/Golli
María við eitt verka sinna sem er í þrívídd. Hún vatnslitaði grunninn en kindurnar gerði hún úr ull.
Hér stendur Blesi sem María
gerði úr muldu grjóti. Jaspis,
silfurberg og hrafntinnu notar
hún helst í slíkar myndir.
khk@mbl.is
 HANDVERK
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111