Morgunblaðið - 16.04.2005, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 16. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
A
ðeins Eysteinn Jónsson gegndi fjár-
málaráðherraembættinu lengur en
Geir H. Haarde hefur setið nú, en
Eysteinn var fjármálaráðherra í 13
ár í þremur lotum; 1934–39, 1950–54,
þegar hlé varð í nokkra mánuði á
ráðherradómi hans vegna veikinda,
og 1954–58. Friðrik Sophusson vant-
aði tvær vikur upp á sjö árin í fjármálaráðuneytinu, en
hann var ráðherra frá 30. apríl 1991 til 16. apríl 1998,
þegar Geir H. Haarde tók við. Sá sem næst kemst þeim
Geir og Friðriki með samfellda setu í fjármálaráðuneyt-
inu er Magnús Jónsson, sem var fjármálaráðherra fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í Viðreisnarstjórninni á árunum
1965–71.
„Það segir sína sögu um stöðug- leikann, sem ríkt hef-
ur undanfarið,“ segir Geir, „að við Friðrik erum einir um
síðustu 14 árin, en næstu 14 ár þar á undan gegndu átta
menn fjármálaráðherraembættinu.“
En Geir H. Haarde hefur ekki einasta verið ráðherra
fjármála síðustu sjö árin; hann var og aðstoðarmaður
tveggja fjármálaráðherra á árunum 1983–87; Alberts
Guðmundssonar og Þorsteins Pálssonar.
„Það hefur svo sannarlega margt breytzt hér síðan ég
kom fyrst í ráðuneytið,“ segir Geir. „Mesta breytingin
hefur orðið á allri vinnslu og meðferð mála.
En verkefnin hafa líka breytzt, í og með vegna þess að
vinnubrögðin eru önnur. Hér sátu menn forðum sum-
arlangt, á kvöldin og um helgar, við að berja saman fjár-
lagafrumvarp. Síðan hömuðust menn framundir jól í
þinginu við að koma öllu heim og saman. Nú er öll vinna í
miklu skynsamlegri farvegi, menn fá sín sumarfrí og
einnig hefur vinnan verið færð framar á árið. Af þeim
sökum afgreiðir Alþingi nú fjárlögin í byrjun desember
og hefur það stórbætt þinghaldið í jólamánuðinum.
Framfarirnar í vinnslu fjárlaga- frumvarpsins undir-
strika þær breytingar, sem hafa orðið í öllu okkar efna-
hagslega umhverfi; við búum ekki lengur við endalausar
krísur og það gefst því betra tóm til að sinna verkefnum
af alvöru.“
– Hvað er það að vera fjármálaráðherra?
„Það er fjölþætt starf og því fylgja verkefni bæði inn-
an lands og utan. Ég hef þannig tekið að mér ýmis verk á
vettvangi OECD, Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Norrænu
ráðherranefndarinnar í tengslum við ráðherrastarfið.
En ráðuneytið er ekki ráðherrann einn. Svo lengi sem ég
man hefur fjármálaráðuneytið verið afar vel mannað og
margir fyrrverandi starfsmenn hér verið kallaðir til
ábyrgðarstarfa á öðrum vettvangi. Og Ingibjörg Björns-
dóttir, hinn frábæri ritari ráðherra, hefur verið ellefu
fjármálaráðherrum ómetanleg stoð og stytta frá 1972.
En meginviðfangsefni þessa ráðuneytis eru auðvitað
ríkisfjármálin í víðtækasta skilningi og öll stefnumótun
sem þeim tengist, til dæmis í skattamálum, við fjár-
lagaundirbúning, gerð kjarasamninga við opinbera
starfsmenn, eignamál ríkisins, auk þess sem almenn
efnahagsmál hafa orðið æ fyrirferðarmeiri síðustu árin.
Fjármálaráðuneytið er miðlægt í okkar stjórnkerfi, því
hingað sækja hin ráðuneytin með allt sem kostar pen-
inga og því er fjármálaráðherrann í meira sambandi við
samráðherra sína en þeir eru oft innbyrðis. Það hefur
bæði kosti og galla.“
– Áttu þá við að fjármálaráðherrann þurfi að standa á
útgjaldabremsunni og hafa bönd á samráðherrum sín-
um, en sitji svo einn uppi með ábyrgðina af útgjöld-
unum?
„Það er kannski dálítið til í því. Ég held þó að allir ráð-
herrar hafi góðan skilning á því, að heildarframmistaða
ríkisstjórnarinnar er fyrst og fremst metin út frá efna-
hags- og ríkisfjármálum, frekar en einstaka áhuga-
málum ráðherra.
Ég held líka að það sé meiri skilningur á þessu í
stjórnmálunum nú en áður var og fjármálaráðherrann
því ekki eins einn í vörninni fyrir skynsemi í ríkisfjár-
málum.“
– Og hvernig metur þú árangurinn?
„Það hefur gengið vel eins og umsagnir alþjóðlegra
stofnana og matsfyrirtækja bera með sér. Ég verð iðu-
lega var við, að árangur okkar þykir tíðindum sæta með
öðrum þjóðum. Ríkissjóður hefur verið rekinn með af-
gangi ár eftir ár. Þá er oft harðar sótt að ríkissjóði; menn
spyrja gjarnan af hverju má ekki gera þetta og af hverju
eru ekki til peningar í hitt. En það eru fleiri sjónarmið í
hagstjórninni. Við höfum verið að grynnka á skuldum og
búa þannig í haginn. Með lækkun vaxtakostnaðar rík-
issjóðs léttum við byrðar komandi kynslóða. Skuldir rík-
issjóðs, innanlands og utan, hafa lækkað verulega sem
hlutfall af landsframleiðslu. Okkur hefur reikn
við greiðum árlega 11 milljörðum króna minna
en væri ef skuldir væru jafnmiklar og þegar þæ
sem mestar. Það jafngildir rekstri allra framha
anna í landinu í þrjú ár. Slík hagsýni fer langt m
fjármagna þær skattalækkanir, sem ákveðnar
Ég er einnig sérstaklega ánægður með það,
ur hefur tekizt að greiða mikið inn á lífeyrissku
ingar, sem ríkissjóður er í ábyrgð fyrir og þar
skattgreiðendur. Við gerum ráð fyrir því, að í l
árs verði sú upphæð með vöxtum farin að nálg
milljarða króna frá því þessar greiðslur hófust
Þarna er verið með framsýni að minnka vanda
sem á eftir okkur koma. Og þetta hefur verið g
að enginn hefur fyrir því fundið. Reyndar stan
ismálin almennt mjög vel hér á landi miðað við
mikla vanda sem er uppi víða annars staðar. É
en einu sinni verið beðinn að gera grein fyrir st
Íslendinga í þeim efnum á erlendum vettvangi
Skattamálin eru endalaust verkefni
– Er skattalandslagið eins og þú helzt vilt sjá þ
„Ég tel að okkur hafi miðað verulega áleiðis
málunum. Frá 1997 hafa tekjuskattar til ríkisin
lækkaðir verulega, þótt útsvar sveitarfélaga ha
hækkað á móti. Við höfum lögfest skattalækku
til ársins 2007, í samræmi við loforð okkar fyrir
kosningar, og þá verður tekjuskattur einstakli
inn úr tæplega 30% 1997 í 21,75%, lægri en nok
Eignarskattar einstaklinga og lögaðila falla br
næsta ári og sama er að segja um hátekjuskatt
nokkrum árum var persónuafslátturinn gerðu
færanlegur milli maka og felst í því töluverð sk
un fyrir þá, sem hlut eiga að máli. Tekjuskattu
irtækja var lækkaður úr 30 í 18% árið 2002, en
lægt 50% 1991. Vinstri mönnum þótti þetta mi
en þessi skattalækkun hefur gert það eftirsókn
en áður að reka fyrirtæki á Íslandi og skilað rík
meiri tekjum en ekki minni.
Nú er röðin komin að því að lækka skatta á v
fólki.
Við höfum gert lagfæringar á mörgum öðrum
til dæmis hefur erfðafjárskattur lækkað verule
ýmsar samræmingar á vörugjöldum hafa fært
betri vegar; til dæmis hvað varðar ökutæki. Ol
tekur við af þungaskatti um mitt ár. Samt er vi
áfram verk að vinna á þessu sviði.
Við höfum einnig, með tiltölulega litlum lagf
skattamálum, náð ýmsum öðrum markmiðum.
sem dæmi nauðsynlega endurnýjun hópferðab
landsmanna og einnig hefur verið ýtt undir not
sem nota óhefðbundna orkugjafa.
Þegar ég var aðstoðarmaður á sínum tíma tó
an þátt í undirbúningi mikilla skattabreytinga
greiðslunni og virðisaukaskattinum. Ég hef sk
myndafræðilega sýn á það, hvernig rétt sé að s
þróist og lækki innan ábyrgra marka og hef þa
úrlega stefnu Sjálfstæðisflokksins við að styðja
– Þú ert þá með allt á tæru? „Skattamálin er
laust verkefni en stefnumótunin á því sviði er s
legust.
Það skiptir ákaflega miklu máli að skattalög
sanngjörn og einnig framkvæmdin þannig að a
eðlilega skatta samkvæmt reglunum. Í skýrslu
Frelsið hefur ve
hreyfiafl mikilla
Þrítugasti maðurinn í embætti
fjármálaráðherra hefur nú setið
lengst allra samfellt í þeim ráð-
herrastóli; slétt sjö ár. Freysteinn
Jóhannsson ræddi við Geir H.
Haarde á þessum tímamótum.
Geir H. Haarde hefur verið fjármálaráðherr
hugmynd lifir eða deyr, hugsjón verður að v
ER HREINTUNGUSTEFNAN
ÓVINUR ÍSLENZKUNNAR?
David Crystal, enskur prófess-or og sérfræðingur í tungu-málum, flutti fyrirlestur á
ráðstefnu sem haldin var í gær og
fyrradag til heiðurs Vigdísi Finn-
bogadóttur á 75 ára afmæli hennar
og sagði m.a.:
„Hreintungusinnar eru verstu
óvinir lítilla tungumála. Það er leitt
að þurfa að segja það vegna þess að
þetta fólk trúir því að það sé að gera
sitt bezta fyrir tungumálið. Þeir hafa
bara rangt fyrir sér. Mín skoðun er
sú, að lítil tungumál þurfi á að halda
vinveittu viðhorfi frá öllum sem vett-
lingi geta valdið. Hreintungusinnar
hjálpa ekki litlum tungumálum að lifa
af, þvert á móti.“
Er þetta rétt?
Nei.
Fyrir hundrað árum var íslenzkan
orðin mjög dönskuskotin, sérstak-
lega í Reykjavík og í þéttbýli víðar
um landið.
Meirihluta 20. aldarinnar var unn-
ið skipulega að því að hreinsa tungu-
málið, fyrst af dönskuslettum og síð-
ar af enskuslettum. Á síðustu ára-
tugum hefur merkilegt starf verið
unnið við nýyrðasmíð. Íslenzk orð
hafa verið búin til og svo vel tekizt að
þau hafa rutt til hliðar enskuslettum
og öðrum slettum. Orð eins og þota,
tölva og veira sýna hvað þetta hefur
heppnazt vel. Enn er í minnum höfð
stórkostleg grein eftir Vilmund Jóns-
son landlækni, Vörn fyrir veiru, sem
birtist í Frjálsri þjóð upp úr miðri
síðustu öld. Skipuleg barátta í skól-
um landsins hefur skilað miklum ár-
angri.
Þeir sem starfa við dagblöð finna
glöggt hvað lesendur gera miklar
kröfur. Lesendur Morgunblaðsins
gera mjög miklar kröfur til blaðsins í
þessum efnum. Notendur mbl.is, net-
útgáfu blaðsins, gera sömuleiðis
mjög miklar kröfur. Alvarlegar mál-
villur í texta eru alvarlegt áfall fyrir
Morgunblaðið.
Íbúar annarra Norðurlanda hafa
stundum orð á því að íslenzkt þjóð-
félag hafi orðið fyrir miklum banda-
rískum áhrifum. Ekki þarf miklar
rannsóknir til þess að sjá að sum nor-
ræn tungumál, ekki sízt danskan,
taka upp svo mikið af enskum og am-
erískum tökuorðum að það verður að
teljast Dönum til skammar.
David Crystal hefur rangt fyrir
sér. Reynsla okkar Íslendinga af
hreintungustefnunni er góð. Hún
hefur hjálpað okkur að verja tungu
okkar og menningu fyrir holskeflum
erlendra menningaráhrifa. Til eru
þeir sem vilja slaka á þessum kröf-
um. Vonandi hafa þeir ekki erindi
sem erfiði þótt höfundar orðabókar-
innar nýju hafi óneitanlega gengið í
lið með þeim.
Lítil tungumál þurfa á hreintungu-
stefnunni að halda eigi þau að lifa af.
Megi hreintungustefnan lifa góðu
lífi.
SVAR VIÐ ÖFGUM
Margrét Danadrottning segir ínýrri bók um hana að Danir
hafi allt of lengi reynt að leiða hjá
sér þau vandamál sem tengist ísl-
amstrú og telur ástæðuna að sumu
leyti vera umburðarlyndi, en einnig
leti. „Það má vissulega segja margt
gott um það fólk, sem hefur trúna að
leiðarljósi frá vöggu til grafar. Þann-
ig er það líka með margt kristið
fólk,“ segir Danadrottning, en lýsir
einnig andúð sinni á „alræðishyggj-
unni sem einnig er hluti af íslam“.
Hún fordæmir jafnt trúarofstæki
múslíma sem annarra og segir að
svara verði íslam, þótt það kosti að
taka verði áhættu á að fá á sig ein-
hvern stimpil: „Það er nefnilega ým-
islegt, sem ekki á skilið neitt um-
burðarlyndi.“
Hófsamir múslímar í Danmörku
hafa tekið undir þessi orð Dana-
drottningar eins og kemur fram í
Morgunblaðinu í dag. „Ég er sam-
mála drottningu og hvet til þess, að
trúfélögin talist við. Það er eina leið-
in til að auka umburðarlyndið,“ er
haft eftir klerkinum Abdul Wahid
Pedersen, varaformanni íslamsk-
kristinna stúdentasamtaka.
„Allar trúarhreyfingar hafa of-
stækismenn innan sinna vébanda. Í
Bandaríkjunum er nýbúið að kveða
upp lífstíðardóm yfir ofstækisfull-
um, kristnum hægrimanni, sem
sprengdi upp fóstureyðingastöðvar.
Í Ísrael vilja ofstækismenn sprengja
upp helgidóma múslíma og í okkar
hópi eru menn, sem fljúga á skýja-
kljúfa,“ sagði Pedersen.
Ofstæki er hættulegt og getur
eitrað út frá sér og gildir þá einu
hverjar ræturnar eru. Mörgum var
brugðið þegar múslímskur ofstækis-
maður myrti hollenska kvikmynda-
gerðarmanninn Theo Van Gogh á
götu úti í Hollandi. Allt í einu var
ekki talað um annað en brestina í
landi umburðarlyndisins. Þess eru
dæmi í Hollandi að opinberar per-
sónur þurfi lífvörð vegna hótana ísl-
amskra ofstækismanna. Slíkt er ekki
nýtt af nálinni. Rithöfundurinn
Salman Rushdie þurfti að fara í felur
og hafa stöðugan lífvörð eftir að
hann var lýstur réttdræpur vegna
skrifa sinna um íslam í bókinni
Söngvar Satans.
Umburðarlyndi er einn af horn-
steinum vestrænna þjóðfélaga. En
umburðarlyndið má ekki snúast upp
í það að menning eða trúarbrögð
verði afsökun fyrir því að taka ekki á
öfgum og misrétti. Hófsamir músl-
ímar í Þýskalandi flykktust þúsund-
um saman á götur út til að mótmæla
öfgum íslamista. Kristnir menn eiga
að gera slíkt hið sama þegar nota á
kristna trú til að ala á fordómum
eins og brögð hafa verið að hér á
landi í garð samkynhneigðra. Það er
engin ástæða til að heimurinn leysist
upp í átök milli siðmenninga og það á
ekki að leyfa sjónarmiðum öfga og
ofstækis að eitra andrúmsloft op-
inna samfélaga.