Morgunblaðið - 03.06.2005, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 3. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GREINAR Sigríðar Daggar Auð-
unsdóttur í Fréttablaðinu um sölu
bankanna sýna mikilvægi þess að
fjölmiðlar séu ekki háðir gríðarvaldi
viðskiptablokka og stjórnmálaafla.
Fákeppni á fjölmiðla-
markaði í krafti synj-
unarvalds forseta Ís-
lands er áhyggjuefni
nú sem fyrr. Nauðsyn-
legt er að brugðið sé
ljósi á samtímaatburði
á þann veg, sem Sig-
ríður Dögg gerir. Trú-
verðugleiki skrifa af
þessum toga byggist
þó á því, að ekki sé lit-
ið aðeins til einnar átt-
ar heldur á málið í
heild. Fjármálafyr-
irtæki því sem eig-
endur Fréttablaðsins eiga allt sitt
undir má til dæmis ekki hlífa.
Kaupþing, fjárhagslegur bakhjarl
eigenda Fréttablaðsins, stóð að
myndun S-hópsins. Halldór Ás-
grímsson vissi um það en aug-
ljóslega ekki Davíð Oddsson. Davíð
verður ekki settur í sama ljós og
Halldór Ásgrímsson og Valgerður
Sverrisdóttir, þegar rætt er um
þessa vitneskju.
Davíð taldi hag þjóðarinnar best
borgið með því að selja Samson
hópnum Landsbankann. Hann segir
Björgólf Guðmundsson aldrei hafa
hringt í sig sem ráðherra. Vissulega
má gagnrýna, að Kjartan Gunn-
arsson sé bankaráðsmaður á sama
tíma og hann starfar sem fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins,
en sú gagnrýni fellur fljótt um
sjálfa sig ef hún byggist aðeins á
einhverjum af-því-bara rökum.
Davíð Oddsson hafði engan fjár-
hagslegan ávinning af því að selja
Samson hópnum
Landsbankann.
Lykilatriði í allri
þessari sögu um sölu
ríkisbankanna er sú
ákvörðun Samkeppn-
isstofnunar að hafna
áformum ríkisstjórn-
arinnar um að sameina
Búnaðarbanka og
Landsbanka og selja
þá saman. Hefur Sig-
ríður Dögg rannsakað
bakgrunn þeirrar
ákvörðunar stofnunar-
innar til hlítar? Var
hún tekin í pólitísku tómarúmi?
Fólk sem kýs ákveðinn flokk
treystir því, að flokkshagsmunir og
þjóðarhagsmunir fari saman og hin-
ir seinni ráði, ef árekstur verður.
Davíð Oddsson hefur hvað eftir
annað sýnt, að hann lætur þjóð-
arhagsmuni ráða ákvörðunum sín-
um. Hafi hann brugðist því trausti
með samruna Búnaðarbankans og
Kaupsþings undir forystu S-hóps-
ins, fær sú ásökun ekki staðist –
hann vissi ekki um að þessi fjár-
málaflétta væri á döfinni. Ef hann
hefði vitað um hana, stangast fram-
vinda mála á við allt annað, sem
Davíð hefur gert opinberlega vegna
Kaupþings. Þegar hann frétti af
kaupauka forstjóranna strunsaði
hann til dæmis í banka þeirra og
fjarlægði sparifé sitt úr vörslu
þeirra.
Halldóri Ásgrímssyni er ekki
vært í ríkisstjórninni á meðan þessi
mál eru rannsökuð og Kjartan
Gunnarsson á að láta af störfum
sem framkvæmdastjóri Sjálfstæð-
isflokksins. Fjölmiðlar, óháðir og
ótengdir viðskiptaöflum og bönkum,
eiga að upplýsa þjóðina um hið
sanna í málinu.
Ég vil hvetja Sigríði Dögg Auð-
unsdóttur til þess að sýna þann
styrk að draga upp alla myndina af
ráninu á Búnaðarbankanum. Hún
hefur blaðamannsheiður að verja og
getur ekki látið heimildarmenn úr
einni átt stýra penna sínum, til
dæmis Eirík Jóhannesson, forstjóra
OgVodafone, sem taldi sig eiga
frama innan Landsbankans í vænd-
um en endaði sem símstjóri í skjóli
Kaupþings.
Almenningur, nú
stöndum við saman aftur!
Jónína Benediktsdóttir fjallar
um viðskiptablokkir ’Ég vil hvetja SigríðiDögg Auðunsdóttur til
þess að sýna þann styrk
að draga upp alla mynd-
ina af ráninu á Bún-
aðarbankanum.‘
Jónína Benediktsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri FIA.
FYRIR skömmu skrifuðu for-
svarsmenn Samskipa og Háskóla
Íslands undir samn-
ing sem felur það í
sér að Samskip kosta
í eitt ár stöðu kenn-
ara í kvikmyndafræði
við hugvísindadeild
HÍ. Þar með gera
Samskip hugvís-
indadeild fært að
hleypa þessari nýju
námsgrein af stokk-
unum á næsta há-
skólaári.
Sú ákvörðun Sam-
skipa að taka þátt í
uppbyggingu nýrrar
námsbrautar við Háskóla Íslands
markar tímamót, því að þetta er í
fyrsta sinn sem íslenskt fyrirtæki
styður með þessum hætti kennslu
í hugvísindum. Ber að þakka þá
framsýni sem stjórnendur Sam-
skipa sýna með þessu en sú
margþáttaða starfsemi – kennsla
og rannsóknir – í menningar- og
listgreinum, tungumálum, sögu og
heimspeki, sem fram fer við hug-
vísindadeild HÍ hefur mikið sam-
félagslegt vægi og á ýmsa snerti-
fleti við atvinnulífið sem vert er
að rækta frekar.
Kvikmyndin er það listform
sem mest mótar heimsmynd Ís-
lendinga nú á tímum, sér í lagi
ungs fólks. Það skiptir því miklu
fyrir íslenskt menningarlíf og
sjálfsmynd Íslendinga hverskonar
kvikmyndamenning myndast hér
á landi til lengri tíma litið. Hún
þarf að byggjast á fjölbreyti-
legum tengslum við aðra menn-
ingarheima, vitund um það sem
gerist í skapandi sjónmenningu
um heim allan og umræðu sem
endurspeglar og eflir þá vitund.
Markvisst nám í kvikmyndafræði
á háskólastigi er nauðsynlegur
liður í slíkri menningarmótun.
Það er ekki nóg að eignast góða
kvikmyndagerð-
armenn, þótt það sé
auðvitað mikilvægt.
Kvikmyndamenning
þrífst einnig á víð-
sýnu kunnáttufólki
sem fæst við rann-
sóknir á kvikmyndum
og miðlar þekkingu
um þetta fjöl-
breytilega tjáning-
arform, sem birtist
ekki einungis í bíó-
myndinni, heldur í
margskonar formum
sem er ekki síst miðl-
að í sjónvarpi, þ.m.t. sjónvarps-
þáttaröðum, heimildamyndum og
tónlistarmyndböndum. Með
kennslu í kvikmyndinni sem frá-
sagnarformi og sjónrænni miðlun
skapast jafnframt mikilvæg
tengsl við svið sem fyrir eru í
hugvísindadeild, þ.e.a.s. bók-
menntir og listfræði.
Við undirritun samningsins
nefndi Ólafur Ólafsson, stjórn-
arformaður Samskipa, að sér væri
ánægja að taka þátt í þessari „út-
rás inn á við“ í íslenskt menning-
arlíf. Á síðustu árum hafa ís-
lensku útrásarfyrirtækin átt
stóran þátt í því að bylta heims-
mynd Íslendinga, ekki síst með
því að færa okkur heim sanninn
um það að okkur er ekkert
ómögulegt. Nú er sem aldrei fyrr
þörf fyrir vel menntaða Íslend-
inga sem geta starfað á alþjóð-
legum vettvangi, en eftir því sem
tengsl Íslendinga við umheiminn
fara vaxandi verður um leið sífellt
mikilvægara að byggja upp þekk-
ingu á menningu, tungumálum og
siðvenjum erlendra þjóða. Jafn-
framt er mikilvægt að huga að
rótunum, því það hlýtur að skipta
íslensku útrásarfyrirtækin höf-
uðmáli að hér á heimavelli þeirri
dafni blómlegt og sjálfstætt
menningar- og menntalíf. Hugvís-
indi eiga erindi við öll svið ís-
lensks atvinnulífs. Atvinnulífið
leitar nú í auknum mæli að fólki
sem hefur vönduð vinnubrögð að
leiðarljósi, er þjálfað í gagnrýnni
og skapandi hugsun og hefur
hæfileika til að nálgast og leysa
ólík viðfangsefni. Æ fleiri fyr-
irtæki gera sér grein fyrir því
hversu mikilvægt menningarlæsi
er í samskiptum ólíkra menning-
arheima.
Það er von mín að samningur
Samskipa og Háskóla Íslands sé
fyrsta merki þess að frumkvöðlar
í íslensku athafnalífi treysti fram-
sækið menningarlíf á Íslandi með
því að efla fræða- og rannsókn-
arstarf við hugvísindadeild Há-
skóla Íslands.
Kvikmyndafræði við
Háskóla Íslands hleypt
af stokkunum
Oddný G. Sverrisdóttir
segir frá nýrri námsgrein
við Háskóla Íslands ’Sú ákvörðun Samskipaað taka þátt í uppbygg-
ingu nýrrar náms-
brautar við Háskóla Ís-
lands markar tímamót,
því að þetta er í fyrsta
sinn sem íslenskt fyr-
irtæki styður með þess-
um hætti kennslu í hug-
vísindum.‘
Oddný G. Sverrisdóttir
Höfundur er forseti hugvís-
indadeildar Háskóla Íslands.
ÉG ER að venjast fréttum af
uppsögnum og fylgjandi góð-
gerðarstarfsemi í sjávarpláss-
um í kringum landið. Það læð-
ist að mér sá illi grunur að
þetta séu ekki endilega „selv-
fölgeligheder“. Auðvitað er
okkur öllum ljóst að hámarka
þarf afrakstur fiskveiðistofn-
anna, á sama hátt og bankanna,
álveranna og ferðaþjónustunn-
ar en verður sá afrakstur endi-
lega talinn í krónum og aurum?
Er ekki hugsanlegt að leggja
einhverja aðra mælikvarða á
auðlindina og ágóðann af
henni?
Víða um land var fólki treyst
fyrir aðgangi að auðlindinni, í
skjóli búsetu og með fulltingi
vinnuaflsins á staðnum náði
þetta fólk tangarhaldi á auð-
lindinni, flestir héldu öllum til
góðs. Hins vegar átti eftir að
koma á daginn að afkoma ná-
granna og sveitunga var þessu
fólki laus í hendi. Þeir löbbuðu
út úr plássinu með lífsbjörg
þess í rassvasanum og seldu
hæstbjóðanda eða leigðu, öllum
væntanlega til hagsbóta. En,
það er stórt EN í þessu sam-
hengi. Á fólk sem býr við ná-
lægð auðugra fiskimiða að vera
vegið og léttvægt fundið í sjáv-
arútvegsdæminu vegna þess að
arðsemi per einingu er minni í
þorpi en um borð í fljótandi
frystihúsi? Það á sem sagt ekki
að skipta neinu máli hvort þú
eða fjölskylda þín hafið róið til
fiskjar kynslóðum saman, fært
fáránlegar fórnir og uppskorið
dauðann úr skel. Hugtakið sæ-
greifi er fíflalegt, en þegar
horft er á afdrif smáþorpa í
kringum landið verður það
sorglegt. Íslendingar eða öllu
heldur íslensk alþýða barðist
öldum saman við óbilgjarna og
hrokafulla yfirstétt, ekki
danska, heldur íslenska. Ein-
hvern veginn hélt maður að
þeirri baráttu hefði linnt þegar
við fengum stjórnarskrá og
seinna fullveldi og sjálfstæði.
Þetta er sennilega fjarstæða.
Ég fæ ekki betur séð en að það
sé alvarleg miðaldahagfræði að
reikna það út að fólk búsett á
Stöðvarfirði sé minna virði en
hundrað Rússar eða Lettar um
borð í ofurfrystitogara.
Ef þú sem manneskja
þrjóskast við búsetu í einhverri
vík öldum saman við fiskveiðar,
hvers vegna er réttur þinn til
að nýta sameiginlegar auðlind-
ir minni en annarra? Ég held
að það sé erfðaréttur íbúa sjáv-
arplássa hringinn í kringum
landið að fá að veiða fisk sér til
framfærslu. Ef ekki þá verður
ekkert annað úrræði en að
flytja málefni þessara byggða
til landbúnaðarráðuneytisins
og borga þeim svo sem tólf
milljarða á ári fyrir að horfa á
sjónvarp. Þetta er sá kostur
sem bændum er boðinn og þeir
tapa samt.
Svo má náttúrlega laða að
fjárfesta og flytja inn kínversk
launakjör og fá kannski for-
setaverðlaun fyrir ómakið.
Kristófer Már Kristinsson
Erfðaréttur eða
hagkvæmni?
Höfundur er háskólanemi.
UNDANFARIÐ hafa ungir
gáfumenn verið að ræða enn eitt
nýuppgötvað samfélagsvandamál,
sem sagt að það sé verið að svíkja
hinar rausnarlegu örorkubætur út
úr Tryggingastofnun
ríkisins í stórum stíl
vegna þess að það sé
miklu þægilegri leið
til fjáröflunar en að
vera að leggja á sig
að vinna.
Mér brá. Kom af
fjöllum. Hef aldrei
orðið var við neitt af
þessu tagi og finnst
raunar að allir hliðri
sér í lengstu lög við
að sækja um ör-
orkubætur, jafnvel
allt of lengi.
Þessi umræða hefur komið illa
við ýmsa og þykir mörgum ör-
yrkjum og öðrum bótaþegum sem
verið sé að sneiða að því að þeir
ættu nú að hrista af sér slenið og
bjarga sér sjálfir eins og aðrir,
sem þeir gætu vel, ef þeir nenntu.
Þessi sleggjudómur er ósanngjarn
og óheppilegur í alla staði. Er það
ekki næg byrði að ganga ekki heill
til skógar?
Ber samfélaginu ekki samkvæmt
viðtekinni velferðarstefnu nú-
tímans sem við fylkjum okkur um,
að lyfta undir með þeim sem hafa
skerta starfsorku og minna mega
sín á vinnumarkaði? Mér er kunn-
ugt um mörg dæmi þess að sjúk-
lingar sem eru bótaþegar vegna
geðrænnar vanheilsu eða vand-
kvæða eru meðal þeirra sem taka
mjög nærri sér dólgslegar aðdrótt-
anir um misnotkun opinberra bóta.
Hvað gengur mönnum til að
hrinda svona bulli úr vör? Er verið
að sleikja sig upp við fjárveiting-
arvaldið? Auðveldara kynni að
vera að rifja upp dæmi þess að
fólk hengslist hópum saman í vel-
launuðum stöðum eða sé há-
tekjufólk af öðrum sökum án þess
að vinna ærlegt hand-
tak nema síður sé,
heldur en að ég geti
minnst eins einasta
dæmis um örorku-
misnotkun af því tagi
sem verið er að velta
sér upp úr.
En segjum nú svo
að dylgjurnar kynnu
að eiga við einhver
rök að styðjast, en þá
má um leið ekki
gleyma því að slíkt ör-
orkusukk eða bóta-
bruðl er óhugsandi án
dyggilegrar aðstoðar og fullrar
ábyrgðar lækna. Í fyrsta lagi eru
heiðarleg læknisvottorð algjört
skilyrði örorkubóta og í öðru lagi
starfa vandvirkir læknar hjá
Tryggingastofnun ríkisins sem
fara rækilega yfir hvert einasta
slíkt mál, áður en ákvörðun um
greiðslu bóta er tekin.
Það er í verkahring Trygg-
ingastofnunar að fylgjast með
slíku og engin sýnileg ástæða er til
vantrausts á henni í því efni. Vilj-
um við, læknarnir sem skrifum
vottorðin og kollegarnir sem meta
þau, sitja þegjandi undir jafn
ósmekklegum óhróðri um fúsk og
fíflaskap og komið hefur fram?
Heldur virðist sem á skorti
áhyggjurnar vegna alls þess sem
uppá vantar að fylgt sé eftir þeim
réttlætis- og samstöðusjón-
armiðum velferðar- og trygg-
Vegið að
vanheilum
Magnús Skúlason fjallar
um örorkubótaþega
Magnús Skúlason