Morgunblaðið - 03.06.2005, Síða 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JÚNÍ 2005 39
MINNINGAR
Efst í minningunni um hana Ossu
var hláturinn. Hann yfirtók frásögn
hennar um smávægilegustu hluti
sem sögugáfa hennar gerði að tindr-
andi perlum á bandi, svo náttúru-
legar, hverja og eina sérstaka og
óvenjulega í laginu, en allar skínandi.
Og það var sama þó upphafið á
sögum hennar væri grátbroslegt,
jafnvel harmrænt, þá var söguefnið á
endanum baðað í ljósi hlýju hennar
og gleði yfir lífinu
Blessuð manneskjan, sagði hún að
lokum.
Þessvegna hef ég munað hana
þennan tíma sem við höfum ekki
mæst, glaða og glæsilega eins og hún
vildi alltaf vera og var oftast.
Hún var skartkona með gjafmilda
lund sem veitti manni alltaf part í æv-
intýrinu sem manni þótti umlykja
hana. Og samt var hún að tala bara
við ungling, piltkorn, barn.
Víst var það að líf hennar var ekki
alltaf glaður dagur. Amstur hennar
heima við og í viðskiptum hefur vís-
ast oft verið angursamt og erfitt.
Mótlætið faðmaði hana oft hörðum
tökum, strax á unglingsárum, en
henni var svo tamt að líta daginn
bjartan og þannig verður minning
hennar geymd: björt og litfögur,
gæskufull með brosandi svip og
hlátri.
Páll Baldvin Baldvinsson.
Það er mikil gæfa að eiga góða
frænku að sem hægt er að leita til eða
bara að vita af í næsta nágrenni. Það
fannst mér sérstaklega þegar ég var
ung og óhörðnuð móðir og eiginkona
og vissi ekkert í minn haus.
Ossa frænka var samnefnari fyrir
allar frænkur eins og þær gerast
bestar.
Við systurdætur hennar með litlu
börnin vorum alltaf margsinnis vel-
komnar til hennar og þar lærðum við
að slá upp veislu af engu tilefni, segja
sögur og hlæja mikið. Við höfðum
líka ótakmarkaðan aðgang að fata-
skápnum hennar og glöðust varð hún
þegar við fórum með hálfan fataskáp-
inn og skartgripaskrínið heim með
okkur til að velja það sem okkur
hentaði, henni fannst gaman að hafa
okkur fínar.
Ég vil þakka frænku minni fyrir
allar þær stundir sem við áttum sam-
an, allt það sem hún gaf mér og mín-
um, alla gleðina og hlýjuna sem ein-
kenndi hana og henni veittist svo
auðvelt að miðla til annarra.
Hvíl í friði, elsku frænka.
Guðný Helgadóttir.
Ég man fyrst eftir Oddnýju Ingi-
marsdóttur í júní 1940. Hún var þá að
fara á héraðsmót í Ásbyrgi ásamt
systrum sínum og fleira fólki frá
Þórshöfn. Margir gistu heima í Efri-
Hólum og skildu hesta sína eftir þar,
en tóku bíl á samkomuna í Ásbyrgi.
Meðal þeirra sem gistu voru Oddný
og systur hennar Soffía, Dísa og
Helga Bogga. Slegið var upp balli um
kveldið og Jóhann bróðir spilaði á
harmoniku og Guðrún systir á orgel.
Þetta var afar fjörugt samkvæmi og
systurnar frá Þórshöfn geisluðu af
fjöri, glæsileik og gerðarþokka. Síðar
átti ég eftir að kynnast öllum systr-
unum og bræðrum þeirra frá Þórs-
höfn meira og eins foreldrum þeirra,
sem voru æskuvinir foreldra minna.
Þetta fólk var allt hvert öðru betra,
glæsilegra og skemmtilegra. Mest
kynntist ég Oddnýju, sem í nokkur ár
var gift Jóhanni, bróður mínum. Son-
ur þeirra Ingimar hefir ávallt verið
einn af uppáhaldsfrændum mínum
og sérstakur vinur ásamt húsfreyju
sinni og börnum þeirra. Þó að hjóna-
band Oddnýjar og Jóhanns bróður
stæði ekki lengi breytti það engu um
vináttu mína og fólks míns við Odd-
nýju og fjölskyldu hennar. Í hugum
okkar verður hún ávallt sama góða
og göfuga konan, sem öllum vildi lið-
sinna og gleymdi sjálf aldrei þegnum
drengskap.
Blessuð sé minning hennar.
Barði Friðriksson.
Við erum stödd norður við heim-
skautsbaug, nánar tiltekið á Þórs-
höfn á Langanesi, árið er 1922; sól-
stöður sumars eru í nánd, farfuglar
hafa skilað sér frá suðlægum slóðum
og lömb leika sér um grænan haga.
Það var inn í þetta algleymi sinfón-
íu vorsins sem þeim sæmdarhjónum
Oddnýju Friðrikku Árnadóttur,
söngstjóra og organista, og Ingimar
Baldvinssyni, bónda og póst- og sím-
stöðvarstjóra, fæðist lítil fríðleiks-
stúlka, var vatni ausin og hlaut nafn
móður sinnar, Oddný Friðrikka.
Oddný var sjöunda barn í stórum
og tápmiklum systkinahópi, átta
systra og þriggja bræðra. Hún nýtur
prýðilegs atlætis í föðurhúsum á
stóru og gestkvæmu menningar-
heimili þar sem gestrisni og hugul-
semi ráða ríkjum við háa sem lága.
Landsmálapólitíkin er rædd í þaula
sem og bókmenntir, listir og önnur
menningarleg málefni.
Ríkulegt veganesti úr föðurhúsum
fylgdi Oddnýju ævilangt, gjafmildi,
góðvild og manngæska vörðuðu veg
hennar hvar sem hún fór. Hún var
manna fróðust um menn og málefni
heimabyggðar og samtíðar sinnar og
frásagnargáfan ríkuleg, en þó kímni-
gáfan væri þar oft með í för, var hún
allt í senn orðvör og umtalsfróm.
Oddný var glæsileg í sjón og allri
framgöngu en þó voru það fyrst og
fremst húmorinn og hjartahlýjan
sem gerðu það að verkum að fólk lað-
aðist að henni og leið vel í návist
hennar. Andstreymi tilverunnar tók
hún með innri styrk og æðruleysi,
áræðin og atorkusöm.
Enda þótt glaðværð og skemmti-
legheit einkenndu öll dagleg sam-
skipti við Oddnýju var hún kona
djúpra nótna, og rík af mannlegu
innsæi greindi hún hverju sinni
glöggt það hjarta er undir sló. Eft-
irfarandi ljóðlínur Einars Benedikts-
sonar voru hennar einkunnarorð:
Dularlög semur stjarnastjórnin,
með stranga dóma í eigin sök.
Skammvinna ævi, þú verst í vök,
þitt verðmæti gegnum lífið er fórnin.
En til þess veit eilífðin alein rök.
Nú sem Oddný hefur kvatt mann-
lega tilvist og sofnað inn í þá vorald-
arveröld er hún áður vaknaði til eru
henni færðar hugheilar þakkir fyrir
ótalmargar, ógleymanlegar ánægju-
stundir.
Ragna Sigrún Sveinsdóttir.
Gengin er ein af sönnustu hefðar-
frúm borgarinnar, Oddný Ingimars-
dóttir fyrrverandi bóksali, Ossa eins
og hún var jafnan kölluð. Ég var
heimagangur heima hjá henni frá
barnsaldri, enda Ragnheiður dóttir
hennar mín kærasta vinkona. Þegar
ég fjórtán ára steig mín fyrstu spor í
alvöru vinnu var það í Bókabúð
Hlíða, litlu holunni þar sem allt
fékkst af nýjum og betri bókum og
önnur hver húsmóðir í Hlíðahverfinu
sótti þangað sinn vikuskammt af
dönskum blöðum.
Ég var orðin eldri þegar ég gerði
mér grein fyrir hvílíkan dugnað og
áræði Ossa sýndi í upphafi sjöunda
áratugarins, þegar hún stóð frammi
fyrir því að þurfa að framfleyta sér
og fjórum börnum meðan Ásgeir
Hjartarson, eiginmaður hennar, lá
um langa hríð á Vífilsstaðaspítala.
Hún skellti sér í að stofna þessa litlu
verslun og það varð ekki aftur snúið
með kaupskapinn, sem dugði henni
fram á áttræðisaldur. Og þótt fátt
væri jafn fjarri Ásgeiri og kaupskap-
ur af öllu tagi, enda hann rólyndur
fræðimaður að upplagi og starfi og
mikill sósíalisti að lífsskoðun, dáðist
hann alla tíð að atorku og fjöri konu
sinnar og veitti henni bæði frjálsræði
og stuðning sem fátíður hlýtur að
hafa verið á þeirri tíð.
Í rúma þrjá áratugi var verslunar-
reksturinn hennar hálfa líf. Allar
vaktir stóð Ossa glæsilega uppá-
klædd á háum hælum hvað sem taut-
aði og raulaði. Fyrr skyldi hún dauð
liggja en láta sjá eitthvað annað til
fótanna á sér. Í bókabúðunum, fyrst í
Hlíðunum og svo í Glæsibæ, var jafn-
an mest að gera við upphaf skólaárs
og fyrir jól. Í jólaösinni var fjör og
gaman. Oft varð ég vitni að renniríi af
ekki bara viðskiptavinum, heldur
andríkum félögum, glæsilegum aðdá-
endum og vinum úr listaheiminum,
sem litu inn til að flytja henni ljóð og
heyra hana svara með öðru, deila
með henni skemmtisögum og hlæja
með henni – og þiggja eitt staup að
launum bakatil.
Ossa hafði sérstaka útgeislun.
Ljós og falleg, fjörleg, skemmtileg og
ákaflega fáguð. Fyrir okkur ungu
stelpunum var hún drottning. Heim-
ili hennar báru öll vott um ríkt feg-
urðarskyn, listfengi og smekkvísi.
Samt held ég að hún hafi aldrei litið á
sig sem sérstaka húsmóður, og eitt er
víst, henni fannst þrautleiðinlegt að
elda. Hulduher vinkvenna sá samt
alltaf um að hún hefði ávallt bakkelsi
á borðum. Hún hafði einstaklega
gaman af ungu fólki og var uppfull af
áhuga á því hvað við, vinir barna
hennar vorum að fást við. Við gátum
á móti flett upp í henni með allt sem
við vildum vita um listamenn þjóð-
arinnar, allt vissi hún um leikhús og
hafði allt séð, listmálararnir á hennar
tíð höfðu margir verið vinir hennar
og Ásgeirs eins og málverkasafnið
gat verið til vitnis um og hún las flest
sem út kom af bókum. Stelpan frá
Þórshöfn á Langanesi sem undir
niðri var haldin eftirsjá vegna lítillar
skólagöngu, vissi svo sannanlega allt
sem vert var að vita um íslenskt
menningarlíf.
Ossa hafði óendanlega gaman af
fólki og kunni svo sannarlega þá list
að laða það að sér. Í hennar huga var
það að vera leiðinlegur og hirðulaus
um andans líf eina raunverulega
syndin sem fólk gat drýgt. Ekkert
snobb fyrir veraldlegu ríkidæmi
fannst í henni og hún átti vini af öllum
þjóðfélagsstigum. Sæi hún gullið í
fólki, var það hennar. Stemmnings-
manneskja var eitt þeirra orða sem
hún notaði oft til að lýsa fólki sem
henni líkaði best. Fólk sem gat sýnt
inn í kvikuna og opinberað þrár sín-
ar, fólk sem gat lyft andanum í hæðir
og hlegið sig máttlaust þess á milli –
þannig fólki mátti fyrirgefa allt.
Þannig var Ossa sjálf. Undir niðri
viðkvæm og stundum brothætt, en
líka sterk og stór, þrátt fyrir storma
og áföll.
Eitt töfrabragð kunni Ossa sem ég
hef öfundað hana af. Hún, sem var
því alvön að sækja frumsýningar
bæjarins í sérsaumuðum galakjólum
með ómetanlega skartgripi og jafn-
vel minkaslá yfir axlirnar – hún gat
líka farið á lélegustu útsölur bæjar-
ins og grafið í tuskustampana sem
geymdu eftirleguflíkur af útsölum
margra síðustu ára – og galdurinn
gerðist. Með því að taka upp fald og
skipta um tölur og beita einhverjum
öðrum dularfullum brögðum var
komin ný flík sem hefði getað verið
frá bestu tískuhúsum. Margar
skemmtilegustu minningar mínar
um Ossu eru um það þegar við ungu
konurnar mönuðum hana upp í tísku-
sýningar, sem gerðist oft, og fengum
sjálfar að máta. Hattar og skór, pels-
ar og kjólar, allt var dregið fram úr
skápum og við lékum okkur eins og
smástelpur. Hlógum þangað til tárin
láku og æfðum okkur í drottningar-
stælum. Hún kenndi.
Það er mikil eftirsjá að konu eins
og Ossu og ómælt ríkidæmi að hafa
þekkt hana. Nú fer hún umlukt friði
og fegurð í andríkið hinumegin.
Börnum hennar og öðrum ástvinum
votta ég mína dýpstu samúð.
Hildur Jónsdóttir.
Ég kallaði þær alltaf Krondömurn-
ar, vinkonur móður minnar, sem
höfðu unnið með henni á skrifstofu
Kron á fimmta áratug síðustu aldar,
og voru vanar að koma reglulega
saman á heimilum hver annarrar. Nú
hefur enn ein úr þessum hópi yfirgef-
ið þetta jarðlíf, hvíldinni fegin,
Oddný Ingimarsdóttir. Þar sem hún
var önnur af þeim tveimur í þessum
hóp, sem voru skyldar móður minni,
þá mynduðust sterkari tengsl milli
þeirra, og ég kynntist þeim betur en
öðrum í hópnum. Þetta var annars
einstaklega skemmtilegur hópur,
sem kunni að njóta kvöldstundanna
yfir hlöðnum veitingaborðum, góðu
spjalli og góðum minningum frá
Kronárunum.
Þegar ég eltist og fór að kynnast
þessum vinkvennahópi betur, þá
komst ég að raun um, hversu sam-
valdar vinkonurnar voru í alla staði,
böndin sterk milli þeirra og tryggðin
einstök.
Oddný eða Ossa, eins og hún var
ævinlega kölluð af ættingjum og vin-
um, vakti strax athygli mína, enda
var auðséð hversu vel hún naut sín í
þessum hópi og var vinsæl. Hún hafði
líka frá svo mörgu að segja og fann
yfirleitt alltaf eitthvað spaugilegt til
að krydda frásögn sína með.
Hún var kaupkona, sem gat komið
sér nokkuð vel, þegar þurfti að velja
afmælisgjafir eða gjafir af öðrum til-
efnum, og var sjálfgefið, að hún var
látin velja gjöfina, enda hafði hún ein-
staklega góðan smekk, eins og vöru-
úrval verslananna bar líka vott um.
Ég kom oft að heimsækja Ossu í
gjafavöruverslunina, sem hún rak í
Kirkjustrætinu, sérstaklega eftir að
móðir mín lést, og mætti þar þá alltaf
sömu ljúfmennskunni og hún hafði
sýnt mér í heimsóknum þeirra vin-
kvennanna á bernskuheimili mitt. Ég
fékk líka að njóta vináttu hennar og
frændsemi við móður mína, enda
leyndi sér ekki, hvað Ossa hafði hald-
ið mikið upp á hana. Við gátum talað
saman um alla heima og geima, og
svokallað kynslóðabil var ekki til.
Henni varð tíðrætt um fjölskyldu
sína og ættingja, sem skiptu hana
miklu máli. Suma þeirra hitti ég í
búðinni hjá henni, og þá þótti henni
sjálfsagt að kynna mig fyrir þeim.
Þegar ég nú kveð þessa frænd-
konu mína hinstu kveðju, koma upp
margar góðar minningar, sem ég
þakka Guði fyrir, um leið og ég bið
henni allrar blessunar þar, sem hún
er nú, með kæru þakklæti fyrir góða
og skemmtilega viðkynningu. Að-
standendum hennar öllum sendi ég
mínar innilegustu samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning mætrar konu.
Guðbjörg Snót
Jónsdóttir.
Látin er í hárri elli
frænka mín Helga
Sveinsdóttir, fv. sím-
stöðvarstj. í Vík. Mér
fannst hún vera eins
og móðursystir mín, en mamma og
hún voru bræðradætur.
Fyrstu minningar mínar um hana
eru frá því ég var barn en Helga bjó
í næsta húsi, sem var gamla sím-
stöðin í Vík. Þegar soðinn var fýll
heima kom Helga í heimsókn og
hreinsaði upp alla afganga og hafði
að því er mér fannst ótrúlega góða
lyst á fyllunni, sem ég borðaði ekki.
Minnisstæð er mér úr bernsku
ferð í berjamó með Helgu og
mömmu en þá urðum við villtar í
Landbrotshólunum því það skall á
þoka svo Síðufjöllin sáust ekki.
Mamma vildi halda í aðra átt en
Helga í hina, en mamma fékk á end-
anum að ráða hvert farið var, enda
fædd og uppalin í Landbrotinu.
Komum við svo að beitarhúsum frá
bænum Tungu en þá kannaðist
mamma við sig, vorum við þá mikið
fegnar og stutt að halda til frænd-
fólks okkar í Ásgarði þar sem gist
var.
Helga var símstöðvarstjóri í Vík,
fyrst á gömlu símstöðinni, á þeim
tíma var ekki kominn sími í öll hús í
nágrenninu og þurfti Helga því að
sækja fólk í símann, stundum kom
hún við heima í þessum ferðum. Oft
þreytt á spurningaflóði í nágranna-
konunum þegar verið var að sækja
manninn í síma, t.d. man ég eftir
þessari setningu: „Hver er að
spyrja um hann og hvað vill hann
HELGA
SVEINSDÓTTIR
✝ Helga Sveins-dóttir fæddist í
Vík í Mýrdal 10.
mars 1916. Hún lést
á dvalarheimilinu
Hjallatúni í Vík að
morgni 11. maí
síðastliðins og var
útför hennar gerð
frá Víkurkirkju 21.
maí.
eða hún honum?“ Svo
hnussaði í Helgu.
Sýslufulltrúinn í Vík,
sem var mikill kúltúr-
maður, var heimilisvin-
ur á bernskuheimili
mínu. Einhverju sinni
er hann var þar stadd-
ur kom þessi gullna
setning sem oft var
eftir höfð: „Kemur
ekki póst- & símamála-
stjóri á reiðhjóli, í hvít-
um hnéháum ullar-
sokkum.“ Þetta var
auðvitað Helga frænka
mín, sem gekk eftir
þetta undir nafninu póst- & síma-
málastjóri hjá kunningjunum.
Þegar nýja símstöðin var tekin í
notkun ’67 var Helga ekki ánægð að
yfirgefa gamla staðinn og gömlu ná-
grannana því hún var vinur vina
sinna og ákaflega greiðvikin. Hún
sætti sig þó fljótt við nýja staðinn
og ekki síst nýja nágranna, sem
reyndust henni vel, en hún hélt allt-
af tryggð við sína gömlu nágranna.
Mín fyrsta utanlandsferð og
mannsins mín var með Helgu og
Guðnýju dóttur hennar til Írlands.
Helga naut þess vel að sýna Bjössa
krárnar en þetta var um 1980 og
ekki hægt að fá bjór hér á landi. Svo
þegar við fórum í skoðunarferðir út
á land var ávallt fyllt á ferðapelana
sem voru pínulitlar vínflöskur. Það
var mjög skemmtilegt að hafa
Helgu sem ferðafélaga í þessari
ferð.
Það var alveg sérstaklega gaman
að bjóða Helgu í mat, það þurfti
ekki að vera neinn veislumatur, þær
Guðný voru stundum boðnar í mat
til okkar sem var þá oft súrmatur
eða „úrgangur“ eins og það var
stundum kallað sem á borðum var.
En oft kom hjá Helgu: „Ég fæ
hvergi eins góðan súrmat og hjá
honum Bjössa.“ Þetta fannst nú
sumun hér ótrúlegt, en hún naut
þess að borða t.d. súrmat og ekki
síst soðnar kartöflur sem Bjössi
ræktaði. Svo tilheyrði að drekka
Bjössakaffi fyrir matinn. Helga
frænka var friðsemdarmanneskja
sem sýndi sig best þegar beðið var
einu sinni eftir matnum á Ránar-
brautinni. Við Guðný dóttir hennar
fórum að ræða hreppsmálin og vor-
um ekki á sama máli, frekar en vant
er. Þá gekk svo yfir Helgu að hún
sagði: „Ég held að ég fari nú bara
heim.“
Helga var mikill blómaræktandi
eftir að hún kom á nýju símstöðina,
hún hafði það sem maður kallar
græna fingur. Einhverju sinni er
hún kom úr utanlandsferð, ég held
frá Austurríki, færði hún mér fræ af
tré sem hún setti í pott og upp
spratt falleg planta á meðan hún var
vökvuð, en Helga hafði það sem
reglu þegar hún kom í heimsókn til
mín að stinga puttunum ofan í
blómapottana og svo kom: „Er þetta
ekki of þurrt?“
Þegar synir okkar voru litlir þótti
þeim gaman að veiða fiska í Gróf-
aránni eða Víkuránni. Við foreldr-
arnir vorum ekki spennt að borða
þessa veiði og var því alltaf farið
með aflann á símstöðina til Helgu,
sem tók þessum matargjöfum með
miklu þakklæti, hvað sem við þær
var svo gert, en af þessu fengu þær
mæðgur nafngiftina „alæturnar“ á
símstöðinni.
Eitt sem tilheyrði jólaundirbún-
ingi á Ránarbrautinni var þegar
Helga kom einhvern sunnudag fyrir
jól að pússa silfrið, en silfrið var að-
allega jólaskeiðar sem ég fékk í jóla-
gjöf frá þeim eftir að ég byrjaði að
búa. Þegar leið að jólum kom oft hjá
Helgu: „Hvenær á ég að koma og
pússa silfrið?“
Eitt var það sem tilheyrði jólum á
mínu heimili, en það var að fá Helgu
og Guðnýju í kaffi á aðfangadags-
kvöld, fannst mér miður þegar hún
á efri árum greindist með sykursýki
og gat því ekki notið þess að
smakka á sætum jólakökum hjá
mér.
Við Bjössi viljum svo að lokum
þakka frænku minni samfylgdina á
liðnum árum.
Guðnýju dóttur hennar og systk-
inum Helgu sem á lífi eru vottum
við samúð.
Kolbrún (Kolla frænka).