Réttur - 01.06.1962, Blaðsíða 17

R E T T U R
129
mælin náðu hámarki í fjölmennum fundi á Trafalgar torgi. Ég
hlustaði á Kollontay og minnist þess enn hversu rödd hennar var
falleg og hljómmikil og bergmálaði í tæru loftinu. Alexandra ]ét
sig aldrei vanta þar sem barizt var gegn óréttlæti og kúgun ....
Ég hugsaði þá: „HvíHkur óhemjumikill og ólgandi lífskraftur býr
í þessari litlu og yndislegu konu!“
Atta ár liðu, erfiðir og miklir tímar. Fyrri heimsstyrjöldinni lauk.
Byltingin mikla hafði brotizt út í Rússlandi og Sovétríkin komin til
sögunnar. Sigraðir voru gagnbyltingar- og innrásarherir. Hin nýja
sósíalistíska sovétstjórn festi sig brátt í sessi á sjötta hluta jarðar-
innar.
Orlög einstaklinga taka ævintýralegum breytingum í hringiðu
slíkra stórkostlegra viðburða. Það átti ekki hvað sízt við um Alex-
öndru KoIIontay.
í fyrri heimsstyrjöldinni tók hún afstöðu með Lenin, bjó þá í
Danmörku og Noregi og hafði náið samstarf við Lenin. Tvisvar
fór hún til Bandaríkjanna og kynnti þá af miklum dugnaði sjónar-
mið Lenins meðal amerískra sósíalista. í marz 1917 fór hún íil
Rússlands, var kosin í framkvæmdanefnd Pétursborgarráðsins og
síðan í miðstjórn bolsévikaflokksins. Eftir byltinguna tók hún sæti
í fyrstu sovétríkisstjórninni og var komissar félagsmála. Á tíma
borgarastríðsins vann hún á vígstöðvunum í Donhéruðunum, í
Kharkov og á Krím. Síðan varð hún komissar upplýsinga og út-
breiðslustarfs. Eftir borgarastríðið fór hún til Moskvu. varð með-
limur Alrússnesku jniðframkvæmdanefndarinnar og starfaði í mið-
stjórn kommúnistaflokksins.
Alexandra Kollontay kynnlist bæði framförum og andbyri, kvíða
og áhyggjum, mistökum og svikum öll þessi ár •— hún lét sig hvergi
vanta. En alltaf og alls staðar var Ijómi byltingarinnar sérstaklega
bjartur um þessa miklu konu.
Við sáumst ekki í mörg ár, en ég heyrði alls staðar mikið um
hana talað. Haustið 1922 hitti ég liana allsendis óvænt á biðstofu
utanríkisráðherra Maxims Litvinovs. Eg veitti þá forstöðu frétta-
deild utanríkisráðuneytisins. Þegar ég kom auga á Alexöndru .gat
ég ekki orða bundizt:
-—- Hvað eruð þér að gera hér?
— Hvað ég er að gera hér? svaraði KoIIontay. Eg er komin til
þess að fá fyrirmæli. Ég er á leið til Noregs sem stjórnarfulltrúi
(diplomat).