Réttur - 01.11.1965, Qupperneq 27

R É T T U R
235
„Rétti“. Þar vitnar hann ekki aðeins til Henry George, sem liann
þó fyrst og fremst er að kynna, heldur koma bæði Keir Hardie,
brezki verkamannaforinginn, og Karl Marx þar við sögu. — Náið
samband við Georgeistana í Danmörku var þá þegar komið á. Þeir
höfðu sem kunnugt er, einnig frá 1904 gefið út timar.it, sem hét
„Ret“ og stofnuðu síðar flokk, er kenndi sig við það og fylgdi
Georgeismanum.
En þegar rannsakaður er sá jarðvegur, er „Réttur“ reis upp af,
má ekki gleyma einni stofnun og það er Bókasafn Þingeyinga. Og
rætur þeirrar frjósömu stofnunar lágu djúpt:*) 14. des. 1888 höfðu
14 menn, allir fyrrverandi foryslumenn Þjóðliðsins frá 1884, komið
saman að Einarsstöðum í Reykjadal og stofnað leynileg samtök:
O. S. & F. (Ofeigur í Skörðum og félagar) til að „efla samtök og
samvinnu þeirra yngri manna í héraðinu, sem fylgja vilja frjáls-
legri framsóknarstefnu í félagsmálum og menntamálum, eyða
ldeypidómum og sérgæðingshælti, en efla sanna menntun og menn-
ingu, mannúð, samhjálp og samvizkusem.i.“ Kom þeim saman um
„að ganga í heimulegt samband til þess að framfylgja sameiginleg-
um skoðunum sínum og hagsmunamálum og efla og mennta sjálfa
sig til þess ætlunarverks með því að temja sér fundahöld, lestur
góðra bóka, ástunda ritstörf og reglusemi og árvekni í starfi og
stöðu.“ Þessi félagsskapur starfaði til 1903. Boðendur fundarins
1888 voru Benedikt á Auðnum, þá 42 ára, Pétur Jónsson á Gaut-
löndum, þá þrítugur (þingmaður S.-Þingey.inga 1894—1921, ráð-
berra 1920) og Jón Jónsson þá á Reykjum, síðar kenndur við Múla,
jjá 33 ára (sat á þingi flest árin milli 1886 og 1912, er hann dó).
Benedikt á Auðnum barðist frá upphafi fyrir jjví að félagsmenn
útveguðu sér erlendar bækur um félagsmál til lesturs og var slíkt
lestrarfélag stofnað 10. april 1889 af 11 manns. 1894 urðu bæk-
urnar vísir að alþýðubókasafni og 1905 var á sýslufundi tekin
ákvörðun um stofnun sýslubókasafns að undirlagi Benedikts og
Péturs, er bókasafn lestrarfélagsins rynni í. Það vor flulti Benedikt
alfarinn til Húsavíkur og gerði nú bókasafn S.-Þingeyinga að arin-
eldi félagshyggjunnar í þeirri sýslu og víðar, allt til andláts síns
1939, 50 árum eftir að lestrarfélagið var stofnað.
í þessu safni voru samankomnar einhverjar róttækustu bækur um
félagsmál, sem til voru á lslandi á fyrstu áratugum aldarinnar. Grein
*) Heimild: Þórir Friðgeirsson liókavörður: Bókasafn S.-Þingeyinga. Reykja-
vík 1961.