Réttur - 01.11.1965, Qupperneq 74

LOFTUR GUTTORMSSON:
Firring mannsins í þjóðfélagi
nútímans
Þótt íslenzkt borgaraþjóðfélag sé skainmt á veg koinið og ungt
að árum munu flestir Reykvíkingar a. m. k. finna til þess í daglegu
lífi hversu fjölmenni borgarinnar breytir eðli þeirra samskipta sem
þeir eiga hver við annan, miðað við þau félagslegu tengsl er þróast
í sveitum á Islandi. Eldri sveitamenn sem ólust upp á fjölmennum
heimilum um eða uppúr siðustu aldamótum kunna að sakna marg-
mennisins og finna þar af leiðandi til einmanakenndar og einangr-
unar. Fyrir þeim er spakmæli Hávamála: „Maður er manns gaman“
lifandi og áþreifanlegur sannleikur. Þeir taka því fegins hendi v.ið
hverjum þeim aðkomumanni sem ber að garði til að samneyta þeim
í ræðu og skoðanaskiptum. Einmanakennd þeirra sem einkum
gætir á hinum löngu vetrarkvöldum er sprottin af vöntun á mann-
legu samneyti. Einangrun borgarbúans er hins vegar af allt öðrum
toga spunnin í flestum tilvikum. Borgarbúinn getur fundið til ein-
manakenndar mitt í ólgandi mannhafinu; það mætti jafnvel segja
að einangrun hans standi í réttu hlutfalli við fjölmennið. Hún er
tiltölulega nýtt fyrirbæri, afsprengi borgarmenningarinnar sem
reis í kjölfar iðnbyltingar nútimans.
Eins og fyrr segir er íslenzk borgarmenning svo nýtilkomin að
þetta nýja fyrirbæri er enn á frumstigi. Mannleg samskipti hafa hér
enn á sér tiltölulega persónulegan svip, og þeir eru fáir sem finna
sig algerlega eina í fjölmenninu. En við Islendingar þurfum ekki
annað en hafa dvalizt nokkurn tíma í einhverri af stórborgum Vest-
urlanda til að komast að raun um að veruleiki mannsins er þar allur
annar. Við skiljum þá að það sem við kunnum að hafa lesið um
bölsýni nútímamannsins, örvæntingu hans andspænis ofurvaldi tækn-
innar, vanmáttarkennd hans gagnvart þjóðfélagsöfluin og stofnun-