Réttur - 01.11.1965, Síða 116

324
RÉTTUR
hann gæti skilið. Þetta stafaði af vanmati á sögulegu hlutverki al-
þýðunnar. „Múglist“ persónudýrkunartímans var sljóvgarrdi, skap-
aði „múgsál“ og lamaði heilbrigða gagnrýni, en án hennar getur
sósíalisminn ekki náð þroska. Þótt það kunni að hljóma fjarstæðu-
kennt, þá var þetta menning fyrir „útvalda,“ gerð til að rækta þá
grillu með þjóðinni að fólkið það væru skriffinnarnir eða bók-
menntafræð.ingar sem höfðu oftast lítið saman að sælda við sjálft
lífið og vandamál þess, en höfðu í þess stað á reiðum höndum
skapalón, formúlur og resept í hverju einasta tilviki. Því var það að
þegar flokkurinn lagði áherzlu á það sem eitt veigamesta verk-
efnið að þroska sósíalískt lýðræði, gerði hann ráðstafanir til
að kanna raunverulegt viðhorf almennings og koma á óformlegri
einingu sem byggðist á framfarasinnuðum öflum í þjóðlífinu.
Meðan ekki er búið að yfirvinna misræmi menntunarstigs og
félagslega skapandi starfs, meðan enn er víða v.ið líði smekkur
hins liðna, hljóta að gera vart við sig ýmsar mótsetningarnar um
skilning á list. Mismunandi hópar í þjóðfélaginu hafa ólíkt mat á
list. Ahugi er einnig töluvert misjafn eftir aldursflokkum, hvort
nemendur eru í háskólum eða iðnskólum o. s. frv. Kröfur mótast
af þátttöku í framleiðslu og félagslífi og menntunarstig mótar á-
hugamál manna, einnig í frítímum þeirra. Þjóðfélagsvitundin er
fléttuð mörgum þáttum, virkum og óvirkum.
Krafan um að skr.ifa svo allir skilji þýðir oftast í raun og
veru við þessar aðstæður, að höfundar undirgangist smekk miðl-
ungsmennskunnar eða vanþroskans, aðlagi sig lágmarkskröfunum.
í umræðum um þessi mál hefur komið í ljós að miðlungs-
mennskusjónarmiðið á ennþá formælendur í voru landi. „Sönn list
á að vera skiljanleg hverjum meðalmanni. Ef hann skilur ekki eitt-
hvert listaverk þá ber að saka verkið, eða öllu heldur höfundinn,
en ekki miðlungsmanninn.“ Og enn ákveðnar: „Allt sem ætlað er
almenningi verður að miðast við meðallag.“ Þar með er neitað
skapandi hlutverki listamannsins og rétti hans til að leita inn á
nýjar slóðir. Listin er dæmd til tómlætis, stefnt til afturhalds og
dreginn kraftur úr framsókn sósíalismans. Þetta viðhorf er einkum
hættulegt nú, vegna þess að það skýtur upp kollinum á mörgum
öðrum sviðum í félags- og efnahagslífinu — sem menningarleg
meðalmennska, hik við að taka á sig áhættur eða hefja leit að nýj-
ungum. Þetta er í andstöðu við stefnu flokks vors um leit að nýjum
leiðum til lausnar flóknum og aðkallandi vandamálum á þroska-
braut sósíalísks þjóðfélags.