Réttur - 01.11.1965, Side 118

326
RETTUR
samvinnu almennings og sérfræðinga í umræðum um veigamestu
viðfangsefnin.
Listin á sín innri þróunarrök um skilning á manninum og heim-
inum. Hún getur ekki sniðgengið þau nema svikja sina köllun. Og
í þessum skilningi er hlutverk hennar annað og meira en að vera
aðgengileg og skiljanleg, og verður ekki metin á þeim forsendum.
Alþýðleiki hennar er ekki í þessu fólginn. I ritinu „Hvað á að
gera?“ skrifar Lenin um v.itund og sjálfsvild verkalýðshreyfingar-
innar: „Saga allra landa sýnir að af eigin kröftum einvörðungu
er verkalýðsstéttin aðeins fær um að skapa stéttarfélagslega vitund.
. . . Hin sósíaldemókratíska fræðikenning reis allavega óháð sjálf-
krafa vexti verkalýðshreyfingarinnar, reis sem eðlileg og óhjá-
kvæmileg afleiðing hugmyndafræðilegrar þróunar hjá byltingar-
sinnuðum menntamönnum sósialista. . . “
List fyrir alla er ekki þvingaður jöfnuður, heldur athugun á
andstæðum og leit að leið til úrlausnar sem samsvarar nútíma
kröfum. Aðlögun að miðlungssmekk er í ósamræmi við sósíalískt
þjóðfélag. Það vill skapa aðstæður er veiti sem flestum aðgang
og hæfni til að njóta beztu listar og hámenningar. Brecht sagði:
„Þeir listamenn eru margir, og oft ekki þeir lökustu, sem eru stað-
ráðnir í að framleiða ekki list fyrir lítinn „innvígðan“ hóp undir
neinum kringumstæðum, en v.ilja skapa list fyrir allt fólkið. Þetta
hljómar svo sem lýðræðislega, en er það alls ekki að mínum dómi.
Lýðræði, það er að breyta „hinum þrönga hóp listfræðinga“ í
stóran hóp. Listin krefst þekkingar. Þá fyrst er hægt að njóta list-
ar, að það sé einhver list til . . . Og ef það er rétt að maðurinn sé
listhneigðastur allra dýra, þá er það jafn rétt að það er bæði
hægt að þroska þennan hæfileika og láta hann hrörna.“
ÞAÐ VERKEFNI að gera menninguna að almenningseign er
nátengt fjölmiðlunartækjunum. Blöðin urðu fyrstu fjölmiðlunar-
tækin þegar fyrir fyrri heimsstyrjöldina. í lok 19. aldarinnar
fæddust kvikmyndirnar og hrepptu það hlutskipti að verða annað
mesta fjölmiðlunartækið. Það var með þær eins og útvarpið, að
uppgangur þeirra hófst eftir fyrri heimsstyrjöldina. Vestrænir fé-
lagsfræðingar kalla þetta tímabil oft fyrsta áfanga múglistarinnar.
Þá kemur sjónvarpið til sögunnar og annar áfang.inn hefst. Sjón-
varpið var fundið upp fyrir síðari heimsstyrjöld, en raunverulegt
gengi þess hófst ekki fyrr en 1948. Það ár voru þó aðeins Í00.000