Réttur


Réttur - 01.04.1976, Side 44

Réttur - 01.04.1976, Side 44
sífellt meir á ógæfuhliðina fyrir okkur. Haftastefnan svokallaða og millifærslukerfið hafa á ýmsan hátt tekið meira tillit til sér- aðstæðna íslensks efnahagslífs heldur en gengishyggja svokallaðra frjálsra verslunar- hátta. Þeir sem vilja kynna sér ferli verð- bólgunnar ættu að skoða og bera saman hreyfingar á vísitölu útflutningsverðs (þ.e. sjávarafurða) og vísitölu vöru og þjónustu. En fylgjum nú ferli einnar verðhækkunar á fiski erlendis. Við fiskverðshækkunina hækka tekjur í sjávarútvegi, fyrst hjá fisk- vinnslunni síðan hjá veiðunum. Tekjur sjó- manna hækka sjálfkrafa gegnum hlutaskipta- kerfið. Hér eru það sameiginlegir hagsmunir bæði útgerðarmanna og sjómanna að tekju- hækkun atvinnuvegarins sem heildar verði sem mest. Tekjuhækkun sjómanna hefur veruleg áhrif á launakröfur annara starfshópa hagkerfisins, en það eru hópar sem ekkert tillit þurfa að taka til erlends verðlags eða samkeppnisaðstöðu. En tekjuaukningin í sjáv- arútveginum hafði einnig í för með sér aukið peningamagn og þar af leiðandi meira svig- rúm bankanna til útlána. Almenn eftirspurn- aráhrif láta ekki á sér standa, s. s. í vaxandi framkvæmdasemi á ýmsum sviðum ekki síst byggingariðnaði. Launahækkunum í þeim at- vinnuvegum sem ekki búa við neina erlenda samkeppni er velt út í verðlagið umsvifala- ust. Hér grípa tekjuskiptingarátök stéttanna inn í þróunina og skerpa hana að mun. Lög- tenging launa bóndans við laun annara stétta hnykkir enn á útbreiðslu verðsveiflunnar. Laun opinberra starfsmanna hækka sjálf- krafa svo og bætur almannatrygginga — þegar hér er komið sögu er allt hagkerfið komið á hærra tekjustig en áður. En þótt þennig megi rekja upptök verð- lagsþróunarinnar til verð- eða aflabreytinga í sjávarútvegi, kemur margt til viðbótar til að ýta undir frekari verðbólguþróun. Mjög lág framleiðni í samkeppnislausu atvinnuvegun- um ýtir undir tilhneigingar til að hækka verðið meira en nemur launahækkuninni. Áhrif spákaupmennsku og brasks má ekki vanmeta og þeirrar tilhneigingar auðstéttar- innar að græða á verðbólgunni — og bein- línis að reka fyrirtækin í gegnum eignamynd- un og eignabrask fremur en skynsamlegan rekstur. En að því mun verða vikið síðar. Enn skýrari fylgni í breytingum á verð- lagi og tekjum sjávarútvegs sést ef um er að ræða verðfall eða aflabrest og hvorutveggja er svarað með gengisfellingu. Gengisfellingar Eins og að framan er sagt, hafa gengis- fellingar verið andsvar ríkisstjórna við aflabresti eða verðfalli á fiskafurðum erleid- is síðan fyrri vinstri stjórnin leið. Þær hafa átt að færa tekjur til sjávarútvegs. Rýrnaðar gjaldeyristekjur þrengja möguleika á því að greiða fyrir innflutning. Með fallandi arð- semi í útflutningsatvinnuvegum verður æ tor- veldara að halda fólki þar. I samkeppnislausu greinunum haldast laun óbreytt eða hækka jafnvel (vísitölukerfið), en það eykur eftir- spurn þrátt fyrir minnkandi gjaldeyristekjur. Þar kemur að því að gengið er fellt, þar með hækka tekjur sjávarútvegs og hringekjan heldur áfram, innflutningsverðlag hækkar sem nemur gengisfellingunni og við- bættu dulitlu meira, sem fellur í skaut innflytjenda. En gengisfellingin hefur fleiri áhrif. Hún færir ekki aðeins til tekjur frá almenningi til sjávarútvegsins, heldur einnig milli stétta. Sérhver gengisfelling táknar stór- kostlegar tilfærslur á fjármunum til stór- skuldara og er verðmætarýrnun á sjóðum landsmanna — en verkalýðshreyfingin er nú einn helsti eigandi þeirra. Gengisfelling er þannig um leið auðsöfnunaraðferð braskar- 108

x

Réttur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Réttur
https://timarit.is/publication/319

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.