Réttur - 01.08.1976, Blaðsíða 48

í fyrstu deild verða öll rit þeirra og
greinar, að ,,Auðmagninu“ undanskildu,
í annarri deild „Auðmagnið“ og öll rit,
sem voru beint eða óbeint undirbúningur
þess, í þriðju deild öll bréf þeirra, svo og
mikið af bréfum til þeirra, en í fjórðu deild
allir útdrættir, minnisblöð, athugasemdir
os.frv., er þeir hafa gert. Verður hér um
að ræða fjölmargt, sem aldrei hefur birtst
áður.
Skal nú nokkuð sagt frá stofnun þessari,
sögu hennar og núverandi starfsemi og skipu-
lagi.1)
I.
MARX-ENGELS-STOFNUNIN
Það var á erfiðustu árum rússnesku bylt-
ingarinnar, árunum 1920 og 1921, að gengið
var til stofnunar þessarar miðstöðvar marx-
iskra fræða. Fyrst var ákveðið 8. des. 1920
í miðstjórn Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
að koma upp „fyrsta safni marxismans í
heiminum" en síðar, í janúar 1921, ákveðið
að gera þetta að „Marx-Engels stofnun". For-
stjóri þess verður frá upphafi David Borisso-
witch Rjazanov. Og 2. febrúar 1921 ritar
Lenín honum lítinn miða, þar sem hann felur
honum að reyna að kaupa öll bréf Marx og
Engels hjá þýska sósíaldemókrataflokknum,
er hafði þau með höndum, eða fá ijósmyndir
af þeim, safna í stofnunina öllu því, sem
birt er eftir þá Marx og Engels og undirbúa
útgáfu á því. Og söfnun — eða ljósmyndun
hinna dýrmætu handrita er hafin, bolshevikk-
arnir greiða jafnvel í gulli þessa dýrgripi. Sá,
sem gengur að mestri elju og áhuga í þetta
verk, er forstjóri stofnunarinnar Rjazanov^
Rjazanov var fæddur í Odessa 1870, gerð-
ist á unga aldri þátttakandi í uppreisnar-
hreyfingunum gegn keisarastjórninni, komst
í náið samband við rússnesku sósíalistana án
þess þó að ganga í flokkinn, til að byrja með.
184
Hann hófst snemma handa um rannsóknir á
handritum þeirra Marx og Engels, uppgötv-
aði strax í byrjun 20. aldarinnar bréf og
greinar, sem ekki höfðu verið birt, því hægri
sósíaldemokrataforingjarnir þýsku, er höfðu
með handritin að gera, Bernstein^ og aðrir,
höfðu lítinn áhuga á útgáfu þeirra: Marx og
Engels voru orðnir þeim of byltingarsinnað-
ir! Það var Rjazanov, sem fékk fram tveggja
binda útgáfu á bréfum Marx og Engels 1913,
þó sú útgáfa yrði ekki að hans skapi: Bern-
stein lét það verða „lúxus"-útgáfu og sleppir
mörgu, sem honum fannst óþægilegt. Bebel
studdi Rjazanov í þessu, eins og bréf Bebels
bera vott um, en Bernstein strikaði heilar
setningar og kafla úr bréfunum út.
Rjazanov hafði ritað allmikið og gefið út
þegar byltingin í Rússlandi hófst og í ágúst
1917 gengur hann sem einn af „internation-
alistunum" í Bolshevikaflokkinn ásamt
Trotski, Manuilski, Lnnatscharki, Uritzki og
fleirum.
Þegar Rjazanov fær tækifæri til þess að
safna handritum Marx og Engels með Bol-
shevikkaflokkinn að bakhjarli fer hann ham-
förum. Honum tekst að semja við þýska
sósíaldemókrataflokkinn ýmist um kaup eða
ljósmyndun á handritum brautryðjendanna
miklu og smámsaman er lagður grundvöll-
urinn að hinu mikla safni: Strax sumarið
1923 kemur Rjasanov með 7000 blöð af
ljósmynduðum handritum frá Berlín. Þannig
er haldið áfram. Rjazanov þekkti allt, sem
Marx og Engels höfðu látið eftir sig, miklu
betur en þýsku sósíaldemókratarnir og hann
uppgötvaði nú í hrúgum og böglum í safni
þeirra handrit lærifeðranna, sem þeir höfðu
ekki hugmynd um. Jafnvel heima hjá Bern-
stein finnur hann í bókaskáp handritið að
„Deutsche Ideologie", sem Bernstein sjálfur
vissi ekki að hann ætti. Rjazanov náði samn-
ingi við stjórn þýska sósíaldemókrataflokks-