Réttur - 01.01.1988, Blaðsíða 9

og rétt aö minnast þess að lengi hélst
frelsisarfur ættasamfélagsins við, sá er
áður hafði sýnt sig í konum eins og Asdísi
á Bjargi, Auði Vésteinsdóttur, Guðrúnu
Ósvífursdóttur, Bergþóru og fleirum, og
á tímum stéttaþjóðfélagsins birtist enn
hjá Ólöfu ríku og Helgu dóttur Jóns Ara-
sonar, svo aðeins tvö dæmi séu nefnd.
Uppreisn konunnar og annarra
manna gegn kúguninni
Uppreisn konunnar er í Evrópu fyrst
boðuð fyrir alvöru, er uppreisn alls kúg-
aðs lýðs, kvenna sem karla, kemur á
dagskrá í boðskap sósíalisma nútímans.
Er rétt að minna á nokkrar þær bækur, er
best röktu söguna af kúgun kvenna og
tengdu hana frelsisbaráttu alls vinnandi
fólks.
Ber þar fyrst að nefna hina ágætu bók
August Bebels: „Konan og sósíalism-
inn“, er breiddist út um alla Evrópu og
flutti frelsisboðskapinn til fjölda landa.
Rakti Bebel þar kúgunarferil konunnar
og boðaði uppreisn kennar og frelsun sem
þátt í uppreisn og byltingu hinna undirok-
uðu stétta.
Clara Zetkin verður hinn mikli og rót-
tæki málsvari kvenna í tímariti sínu „Die
Gleicheit“ (Jöfnuðurinn). Og eftir að
forvígismönnum sósíalismans varð Ijóst
hvernig konan hafði lifað í hinu frum-
stæða ættasamfélagi, verið sjálfstæð og
oft leiðtogi, ritar Friedrick Engels sína
ágætu bók, sem vér eigum í þýðingu As-
geirs Blöndals Magnússonar: „Uppruni
fjölskyldunnar, einkaeignarinnar og ríkis-
ins“.
Kvenréttindahreyfingin tók skjótum
framförum í Evrópu og eignaðist hina
snjöllustu foringja, bæði sósíalistíska og
borgaralega, svo sem Rósu Luxemborg,
Alexöndru Kollontoy, Sylvíu Pankhurst
og ótal fleiri. Skal sú barátta ei frekar
rakin hér.
Á íslandi
En nú vex upp mikil og voldug fylking
kvenna, er berjast fyrir réttindum þeirra.
Brautryðjendur þeirrar hreyfingar voru
þær merkiskonur, sem um aldamótin
hófu í senn að gefa út blöð til að vinna að
málstað kvenna og vekja þær til baráttu.
Höfðu þar einkum forustu þær Briet
Bjarhéðinsdóttir, Laufey Valdimarsdótt-
ir, dóttir Brietar, Theodóra Thoroddsen,
o.fl. o.fl. svo og þær sem jafnframt ein-
beittu sér að skipulagningu verkakvenna í
verkakvennafélög svo sem Carolína
Siemsen, Jónína Jónatansdóttir o.fl., svo
aðeins séu nefnd nöfn þeirra er í Reykja-
vík voru.*
Það veltur nú mikið á að allur sá mikli
fjöldi, er býr við fátækt og óréttlæti, jafn-
vel dæmdur til þrældóms, til að geta séð
sér og sínum farborða, kunni að taka
höndum saman og vinna sem einn maður
utan þings og innan að því að vinnandi
stéttir þessa lands, konur og menn, ráði
landi voru og setji réttlæti og jöfnuð í há-
sæti. Nú er í landinu forrík hástétt, sem í
tengslum við erlent auðvald, sem hertek-
ið hefur land vort, hefur þegar komið hér
á ægilegri stéttaskiptingu en áður hefur
þekkst. Aðeins eitt félag „Aðalverktakar
hf.“ mun eiga 8000 milljónir ísl. króna og
ráða miklu í landi voru í krafti þess auðs.
* Mikinn og dýrmætan fróðleik um fyrstu áratugi
verkalýðshreyfingar og sósíalisma á íslandi er að
sækja i liina ágætu bók Gunnars M. Magnúss: „Ár
og dagar“, gefin út 1967 og hefur aldrei verið rakin
til fulls. Þá er og rétt að minna á að í 11. árgangi
Réttar, er að finna sögu eftir Kristínu Sigfúsdóttur,
sem lýsir frábærlega vel kúgun kvenna hér á okkar
tímum.
9