Réttur - 01.01.1988, Blaðsíða 21

Er mannkynið
fært um að byggja
jörðina áfram?
Mannkyn vort gengur nú undir örlagaríkasta próf sögu sinnar: Er það fært um
aö byggja þessa jörð áfram — eða ætlar það að gera hana óbyggilega um alda
raðir?
Jörðin er sjálf milljóna ára gömul og
gegnum aldanna raðir hafa þróast á henni
smátt og smátt hinar ýmsu dýrategundir.
Fyrir ca. 1,5 milljónum ára hefur orðið til
það dýr, sem nefnt er „apamaður“, og
síðan fyrir 800 þúsund árum „frummað-
urinn“ þ.e.a.s. api, er gat gengið upprétt-
ur á tveim fótum. Fyrir um 100.000 árum
verður úr þessu það, sem vísindamenn
hafa kallað „Neanderdals-manninn.“ Pó
eru engar þessar tölur nákvæmar: Tíma-
bil það, sem þróun Neanderdals-manns-
ins í nútímamanninn (homo sapiens) hef-
ur líklega tekið um 250 þúsund ár frá
upphafi og allt niður í 40 þúsund ár frá
upphafi okkar tímabils. Og síðasta tíma-
bilið 40 þúsund til 10 þúsund ár er tímabil
frumþjóðfélagsins, þar sem maðurinn er
farinn að búa sér til verkfæri við vinnu og
tekur ýmsum öðrum framförum, er að-
skilja hann frá dýrunum. Ýmsir vísinda-
menn telja að frumþjóðfélag, er mennirn-
ir hafi skapað og unnið að ræktun og
kvikfjárrækt, sé ca. 7000 ára, en um 3000
ár frá því stéttaþjóðfélag hafi fyrst
myndast.
Enga ábyrgð er hægt að taka á þessum
ártölum, en þær gefa nokkra bendingu
um hvílíkan tíma það hefur tekið að
skapa núverandi mannkyn með sinni
miklu tæknimenningu og ægilega eyði-
leggingarmætti.
Mannkynið skóp á þessum öldum
menningarinnar eigi aðeins ógrynni fæðu
og hverskonar tækja. Það skóp og ein-
staklinga, sem að viti og manngerðum og
öðrum mannkostum sköruðu frammúr
því besta, sem mennirnir áður höfðu
þekkt: menn eins og Buddha, Jesús frá
Nasaret, Sokrates, Michelangelo, Goethe
og Karl Marx, — menn, sem margir dáðu
svo að þeir vildu gera þá að guðum.
Það hefur ef til vill enginn skilgreint
þetta menningartímabil mannkynsins af
meiri snilld í einni setningu en breska kon-
an Dona Torr, sagnaritarinn ágæti, er hún
reit þessi orð um tímabil þetta: „To it be-
long all the beauty and splendor created
by mankind, but also the breach at the
heart of human society(í íslenskri þýð-
ingu: „Þessu tímabili tilheyrir öll sú feg-
urð og dásemd, sem mannkynið hefur
skapað, en einnig bresturinn í hjarta
mannlegs þjóðfélags.“)
Nú á 20. öldinni ná vísindi og sköpun-
armáttur mannanna hámarki sínu, en um
leið nota þeir voldugu auðjöfrar valdið til
styrjalda, sem á öld vorri hafa tortímt
21