Réttur - 01.01.1988, Blaðsíða 24

þrem bindum um 1000 bls. Fyrstu tvö
bindin voru ítarleg saga sjálfra atburð-
anna, sem hernáminu fylgdu, prýdd
fjölda mynda, sem vafalaust hefðu marg'-
ar hverjar glatast, ef hann hefði ekki sýnt
slíka forsjálni að safna þeim, og efnið
sjálft, lýsingin á fjölda atburða, hefði líka
glatast og gleymst, ef hann hefði ekki
brugðið svo fljótt við.
Og fyrir þriðja bindið á hann alveg sér-
staklega þakkir þjóðarinnar skilið. Þar er
sagan af fórnum íslendinga í styrjöldinni,
sagan af sjómönnum okkar, er féllu í
stríðinu við að færa Englendingum fisk-
inn. Það er næsta ótrúlegt verk, sem
Gunnar hefur unnið að safna ljósmynd-
um af þorra þeirra hetja, er lífið létu í
stríðinu, svo og af fjölda þeirra, er hættu
lífi sínu öll þessi ár, en lifðu af.
Öll þessi saga, lýsingin á baráttu hvers
kyns við ægi og ógnir þýsku kafbátanna,
er svo dýrmæt að líklega hefðum við
aldrei eignast hana slíka sem hún er
geymd í 3. bindi „Virkisins í norðri“, ef
Gunnar hefði ekki brugðið svo fljótt við
og sérstaklega náð öllum þeim fjölda
mynda, sem frásögninni fylgja.
A hann miklar þakkir skildar frá þjóð
vorri og ekki síst þúsundum sjómanna
vorra og ættfólks þeirra.
Gunnar var aldrei að fela hvorki níð-
ingsverk nasista í sjóhernaðinum né
framkomu hernámsliðsins, sem ýmist
beitti ofbeldi til að hernema landið og
síðar blekkingum og jafnvel hótunum um
tortímingu, ef ekki væri látið að vilja
þeirra. Hann dregur heldur ekki fjöður
yfir þá spillingu, sem hernámið olli í land-
inu, — jafnhliða því sem hann leggur
áherslu á hve brýn baráttan fyrir sjálf-
stæði þjóðarinnar nú væri orðin.
Gunnar var í þessum ritum sínum bar-
áttumaðurinn fyrir sjálfstæði landsins
jafnhliða því að vera sagnaritari atburð-
anna.
Síðar dró Gunnar svo saman í eina
bók, tæpar 400 síður að stærð, atburða-
rásina miklu, í bók, sem hann nefndi
„Arin sem aldrei gleymasf. ísland og
heimsstyrjöldin síðari“. Hún kom út 1964
og þar hefur hann viljað rifja upp fyrir
þjóðinni aðalatriðin í þessum hildarleik,
sem vopnlaus og varnarlaus smáþjóð á
við ógnþrungin vopn og hótanir stór-
velda, — sem hræsna og þykjast vera
„vinir og verndarar“.
Sú bók þyrfti sannarlega að koma út
aftur og vera á hverju íslensku heimili.
Því það er barist um sál þjóðarinnar
jafnhliða sem lífi hennar er stofnað í
hættu — í þágu þess volduga herveldis,
sem vill hagnýta land vort til árásar, ef
því þykir þörf, og fórna lífi þjóðar vorrar,
ef það hefur slíkt stríð. Þegar Gunnar reit
þessa bók, voru ekki liðin nema 24 ár frá
upphafi hernáms og í bjartsýni sinni gaf
Gunnar bókinni þennan titil, sem um leið
var áminning til þjóðarinnar. — En yfir-
stétt lands vors, meira eða minna komin í
þjónustu innrásarhersins, — að minnsta
kosti andlega — vinnur markvíst að því
að þjóðin gleymi hvernig allt hernámið
gerðist og sætti sig við það, — minnki
sjálfa sig svo hún verði að lokum banda-
rískt þý. Og það er gegn þeirri hættu, sem
Gunnar M. Magnúss hefur unnið stór-
virki með þessum bókum sínum, sem
þjóðin mun einhverntíma þakka honum,
ef hún lifir hernámið af líkamlega og and-
lega.
En Gunnar hefur líka unnið ágætt verk
fyrir íslenska verkalýðshreyfingu, sem
eigi má firnast. Bók hans „Ar og dagar.
Upptök og þróun alþýðusamtaka á Is-
landi 1875-1934“ er rit, sem ætti að vera
til á hverju alþýðuheimili. Bók þessi kom
24