Réttur - 01.01.1993, Síða 24

SVAVAR GESTSSON:
Þegar lýðveldi er byggt á lýdræði Samantekt um þátt Einars Olgeirsonar í vinnu við stjómarskrárbreytinguna 1942 til 1944 m %' ik /
Ekki er nokkur vafi á því að Einar Olgeirsson taldi lýðveldisstofnunina eitt
stærsta og ánægjulegasta málið sem hann vann að á sínum stjórnmálaferli. Var
fróðlegt að tala við hann um þennan tíma. Voru þær samræður þó allt of stopular
og sundurlausar til þess að eitthvert heillegt gagn mætti hafa af þeim fyrir höfund
þessa pistils. Þó urðu samtölin til þess að mér varð Ijóst að þetta efni var Einari
einkar kært; taldi hann þetta eitt merkilegasta málið sem hann hefði komið ná-
lægt á sínum stjórnmálaferli og er þá vissulega langt til jafnað því þar er margur
tindurinn, sem fáir aðrir hefðu komist með þeirri leikni, sem Einar átti.
Þessi samtöl við Einar urðu til þess að
ég ákvað að blaða í nokkrum bókum og
fundargerðum í tilefni af þessu hefti sem
gefið er út sem minningarhefti um Einar
Olgeirsson. Þær heimildir sem ég leitaði
til eru skráðar jafnóðum í þessari saman-
tekt.
í Réttarhefti á stríðsárunum gerði Ein-
ar grein fyrir viðhorfum sínum og Sósíal-
istaflokksins til stofnunar lýðveldis á ís-
landi. Ég greip niður í eina grein eftir
hann. Þar segir hann meðal annars:
„Og það er engin tilviljun að íslensk
tunga og bókmenntir verða mönnum því
kærari sem alþjóðleg menntun þeirra er
meiri.“ Og hann segir að andspænis her-
setunni þurfi bráðra aðgerða við til að
styrkja íslenska menningu.
„með því að gera íslensku menning-
una, og þá framar öllu tunguna og bók-
menntirnar í svo ríkum mæli sameign
þjóðarinnar, að hver einasti íslendingur
finni að þar er dýrgripur sem honum ber
að vernda og hann er fær um að vernda.
Þetta verður aðeins gert með því að
opna skólana, einnig hina æðri, fyrir allri
24