Réttur - 01.01.1993, Blaðsíða 84

þar með Verklýðsblaðinu 193-1936, og
að Nýju Dagblaði 1941-1946. í þessu
sambandi vil ég minna á bók eftir Árna
Bergmann, fyrrum ritstjóra Pjóðviljans,
en í tilefni af fimmtugs og aldarafmæli
Þjóðviljans, kom út bókin Blaðið Okkar,
þættir um sögu Þjóðviljans. Marga fróð-
leiksþætti má lesa um Einar Olgeirsson í
prentuðu máli, þar sem skrifað er um ævi-
starf hans og minni ég hér á eftirtaldar
bækur meðal annars: Vort land er í dög-
un, eftir Einar sjálfan, ísland í skugga
heimsvaldastefnunnar, samtalsbók skrif-
uð af Jóni Guðnasyni 1980, og Kraftaverk
einnar kynslóðar, sem einnig er skrifuð af
Jóni Guðnasyni 1983.
Einars er minnst í Alþingismannatali, í
Kennaratali (1958) og í Samtíðarmenn
(1965). Víðar er hans getið á líkan hátt.
Á þeim árum sem Einar var í Berlín við
nám, þýddi hann Kommúnistaávarpið
með Stefáni Péturssyni, las þá mikið um
sósíalisma og gat því miðlað mikilli
fræðslu. Kommúnistaávarpið var gefið út
í 5000 eintökum og fór því víða.
Þegar Einar tók við Rétti 1926, varð
Jón Guðmann, þá kaupmaður á Akur-
eyri, afgreiðslumaður Réttar og hafði
með fjármálin að gera og fórst allt það af-
burða vel úr hendi. Hann sá og um dreif-
ingu tímaritsins og annaðist flest undir-
stöðuatriði Réttar. í marsmánuði 1926
fóru þeir Einar og Jón Guðmann til Sauð-
árkróks og endurreistu þar Verkamanna-
félagið Fram. Við formennsku tók Þor-
valdur Þorvaldsson. Þá notaði Jón tím-
ann til að koma Rétti í sem flestar hendur
og minnist ég þess að þá kom Réttur heim
að Árnesi í Tungusveit, þar sem Jóhann-
es Örn hafði gerst áskrifandi og sá ég þá
Rétt í fyrsta sinn. Einar og Jón Guömann
fóru þá fljótlega til Siglufjarðar og Húsa-
víkur í samskonar heimsóknir til að end-
urvekja verkalýðsfélögin og jafnframt að
útbreiða Rétt. Þetta sýnir vinnubrögð
Einars og má þess geta að í öllum slíkum
ferðum unnu þeir að því að útbreiða sósí-
alismann og jafnvel stofna félög, sem síð-
an var haft mjög náið samband við, því
viðhaldið og eflt. Áskrifendasöfnun að
Rétti var í hvert sinn meðal höfuðerinda.
Þess skal getið, að þegar Einar fór til
Sauðárkróks, var hann nýstaðinn upp úr
legu á Vífilstaðahæli, hafði þá fengið
blóðspýting og því raunar ekki ferðafær.
Þegar Einar Olgeirsson tók við Rétti og
gerðist ritstjóri tímaritsins, fór Réttur
mjög skörulega af stað, enda skrifuðu
margir þjóðfrægir ritsnillingar í ritið,
skáld og rithöfundar. Ekki er mér fært að
nefna þá menn hér í stuttri grein, sem
með Einari unnu á þeim tíma og á langri
ævi síðan. Aðeins leyfi ég mér að nefna
hér einn mann og ritgerð hans í Rétti á
árinu 1927, Sigurð Guðmundsson, síðar
ritstjóri Þjóðviljans og um skeið Réttar í
forföllum Einars. í grein sinni segir Sig-
urður (sem þá hefir aðeins verið 15 ára,
því hann var fæddur 1912) meðal annars:
„Fátt er jafn heillandi fyrir alþýðuung-
ling og að sjá þá heima opnast sem sósíal-
isminn er lykill að, kynnast stefnu sem
eggjar til náms og leitar og setur umhverfi
og störf í samhengi. Stefnu sem sameinar
á jafn fullkominn hátt eldmóð dýrustu
hugsjóna mannkynsins og verksvið og
baráttu. Þá kunnáttu um vinnuaðferöir
hversdagslífsins, sem tryggir að hugsjónir
verði skýr og fagur veruleiki í lífi alþýðu-
manna. Réttur var fyrsta og kærasta
fræðibók mín um sósíalismann, enda þótt
ég kallaði mig kommúnista áður en hann
kom mér í hendur.“
Undir þessa ritgerð Sigurðar Guð-
mundssonar geta að sjálfsögðu fjölmargir
lesendur Réttar tekið og það geri ég af
84