Morgunblaðið - 14.01.2006, Síða 38

38 LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ sakar mig
um að vera bergmál af gamalkunn-
ugum hræðsluáróðri varðandi frelsi
í viðskiptum með landbúnaðarvörur
og talar um skort á sjálfstrausti.
Þegar Morgunblaðið studdi fjöl-
miðlafrumvarpið var
það þá út af skorti á
sjálfstrausti?
Ég er fylgjandi
frelsi í viðskiptum ekki
á kostnað neins heldur
öllum til hagsbóta og
þar sem samkeppn-
isreglum og ákvæðum
um jafnræði er fylgt.
Á meðan við getum
t.d. ekki tryggt jafn-
ræði í anda stjórn-
arskrárinnar hér hjá á
Íslandi né fylgt eftir
reglum um samkeppni
hér heima, hvað höfum við þá að
gera inn á alþjóðlegan markað
frjálsra viðskipta. Er eitthvað til
sem er frjáls viðskipti eða hver er
skilgreiningin á frjálsum við-
skiptum?
Eftir ráðstefnu WTO í Hong
Kong, þar sem engar umferð-
areglur hafa verið samþykktar um
alþjóðleg viðskipti með landbún-
aðarvörur, hljóma kröfur hér heima
um slík viðskipti eins og ótrúlegur
barnaskapur.
Nýsjálendingar eru alltaf teknir
sem dæmi, þar sem afnám á land-
búnaðarstyrkjum hefur heppnast
vel og einnig sem fyrirmynd um
frjáls viðskipti með landbúnaðar-
vörur. En hver hefur farið í saum-
ana á því máli? Hvað með víkjandi
lán sem þar tíðkast og hvernig er
rekstrarumhverfið, skattaívilnanir
og rekstrarformið í landbúnaðinum?
Hverjir aðrir hafa farið þessa leið?
Ef engir aðrir hafa farið sömu leið
og þeir, hvers vegna ekki?
Ég hvet reyndar Bændasamtökin
og hagfræðinga Háskólans til að
skoða sameiginlega hvað gerðist ná-
kvæmlega hjá Nýsjálendingum og
kanna hvað við getum lært af þeim.
Skortur á sjálfstrausti hefur ekk-
ert með það að gera að
vilja fara varlega varð-
andi frjáls viðskipti
með landbúnaðar-
vörur.
Menn verða að vinna
sína heimavinnu, ann-
að er óskynsamlegt og
líkist frekar rússneskri
rúllettu og eftir því
sem ég best veit þá
snýst þátttaka í þeim
leik ekki um sjálfs-
traust heldur afar-
kosti.
Ofdirfska hefur orð-
ið hlutskipti margra hetja í íslensk-
um fornsögum öðru nafni ofmetn-
aður.
Sá ofmetnaður varð til þess að
mörg hetjan var klofin í herðar nið-
ur.
Þeir sem starfað hafa í sam-
keppnisumhverfi vita að ofmetn-
aður, dramb og yfirlæti er stór-
hættulegt og leiðir alltaf til
ófarnaðar fyrr eða síðar.
Í samkeppni undirbúa menn sig
vel og rækilega, skoða alla kosti og
alla galla. Þannig skapar maður
jarðveg fyrir dirfsku og áræði. Mik-
ilvægt er að samkeppnisreglur séu
settar þannig að jafnræðis sé gætt.
Það er heimskulegt að hlaupa út á
völl frjálsra viðskipta þegar allar
þjóðir, nema kannski þróunar-
löndin, standa gráar fyrir járnum
höggvandi í allar áttir. Það liggur
ekkert fyrir enn þá eftir hvaða
reglum á að fara varðandi þessi við-
skipti. Það eina sem allir hafa sam-
þykkt á síðasta fundi WTO er að
leggja niður útflutningsstyrki fyrir
árið 2013 sem er fyrir löngu búið að
gera hér. Öll önnur ágreiningsefni
verða í úrvinnslu á næstu mán-
uðum.
Það er ótrúlegt hvað sumir eru
auðtældir hvað snertir frjáls við-
skipti og tilbúnir að fórna miklu
fyrir lítið, allt fyrir skammtíma-
hagnað.
Enn þá eiga þeir sem láta hvað
hæst eftir að svara spurningum
Haraldar Benediktssonar, formanns
Bændasamtaka Íslands, og Ernu
Bjarnadóttur, forstöðumanns fé-
lagssviðs Bændasamtakanna, hvers
vegna verð á vörum eins og brauði
og kornvöru sem eru tollalausar
hér, er 67% hærra á Íslandi en í
Evrópusambandinu árið 2003. Einn-
ig hvers vegna verð á sykri og
súkkulaði og sælgæti reyndist 61%
hærra á sama vettvangi.
Hér á landi telur síðan hluti há-
skólaumhverfisins með versl-
unarráð í fararbroddi að tími sé
kominn til að taka upp frjáls við-
skipti með landbúnaðarvörur að öllu
leyti. Því má líkja við loftfimleika án
öryggisnets þar sem þú veist ekki,
þegar þú ert í lausu lofti, hvort ein-
hver ýtir til þín rólu.
Hagfræðingar kvarta yfir óhóf-
legum greiðslum til landbúnaðar en
á sama tíma telja þeir að í nýjum
samningi mjólkurframleiðenda sé
ekki nægilegur hvati til að stækka
búin. Þó er sá fræðilegi möguleiki
fyrir hendi samkvæmt samningnum
að einn bóndi framleiði upp í allan
mjólkurkvótann. Hann fengi þá í
beingreiðslur 4,5 milljarða. Ef það
er ekki nægilegur hvati til að
stækka, hvað vilja menn þá, 8 millj-
arða?
Á maður að treysta hagfræð-
ingum hjá íslenskum háskólum þeg-
ar þeir tjá sig um þessi mál?
Ég auglýsi eftir fleiri röddum en
hagfræðinga úr háskólaumhverfinu
varðandi alþjóðleg viðskipti. Ég hef
það á tilfinningunni að í formúlur
hagfræðinga vanti oft tákn fyrir sið-
ferði, lífsgæði af ýmsum toga,
menningarverðmæti svo eitthvað sé
nefnt. Ég tala nú ekki um það
merkilega fyrirbrigði sem er óæski-
leg hegðun manna í viðskiptum sem
Sigurður G. Guðjónsson fjallaði um
í Blaðinu 4. janúar 2006.
Sigurður Nordal hafði pláss fyrir
vandræðamenn í sínum kenningum.
Hann sagði að vandræðamenn
hefðu það hlutverk að reyna á þan-
þol samfélagsins siðferðilega og
lagalega.
Hvert er táknið fyrir græðgi í
formúlum hagfræðinga?
Samkeppni og frjáls viðskipti eru
í sjálfu sér góð fyrirbæri. Látum
þessi hugtök ekki verða að blindum
átrúnaði einstakra hópa sem vilja
nota frjáls viðskipti mest til eigin
ávinnings og um leið gera aðför að
öðrum hópum samfélagsins.
Rjúfum ekki stjórnarskrána, lát-
um samkeppni og frjáls viðskipti
vera tæki til að ná fram góðum
markmiðum fyrir allt samfélagið.
Skortur á sjálfstrausti hjá bændum
Kristinn Björnsson svarar
Staksteinum varðandi viðskipti
með landbúnaðarvörur ’Skortur á sjálfstraustihefur ekkert með það að
gera að vilja fara var-
lega varðandi frjáls við-
skipti með landbún-
aðarvörur.‘
Kristinn Björnsson
Höfundur er bóndi á Arnarhóli.
ÞESSI upphrópun var slagorð
áhrifamikilla auglýsinga frá Umferð-
arráði sem birtar voru í sjónvarpi
ekki alls fyrir löngu. Þær greindu frá
lítilli sögu tveggja félaga sem fóru
saman út á lífið og end-
aði með þeirri skelfingu
að annar ók drukkinn
heim og varð vini sín-
um að bana þegar hann
ók á hann gangandi yfir
Fríkirkjuveginn. Oft er
sagt að það þurfi ein-
hver að deyja, til að
nauðsynleg breyting
eigi sér stað.
Stundum virðist það
þó ekki duga til. Við
stöndum frammi fyrir
því núna, þegar rit-
stjórar DV standa blá-
kalt við sín orð og segjast ekki ætla
að breyta vinnubrögðum sínum, að
maður svipti sig lífi í kjölfar sögu-
sagna – sem þeir kalla fréttir og birt-
ar voru í blaði þeirra. Ritstjórarnir
endurtaka það í sífellu að þeir hafi
sannleikann í öndvegi í þágu hins al-
menna borgara. Hins vegar er eini
sannleikurinn sá að sögusagnir voru
á kreiki. Inntak fréttarinnar; „að
maður hefði framið glæp“, var ekki
byggt á óyggjandi sönnunum og er
fullyrðingin þar af leiðandi slúður, en
ekki frétt. Í viðræðum hafa þeir beitt
fyrir sig útúrsnúningi og rökleysum
á borð við það Thelma Ásdísardóttir
hefði ekki getað skrifað bók sína
undir eigin nafni og nafngreint þá
sem að hennar máli komu, nema fyr-
ir þeirra tilstilli og brautryðj-
endastarf þeirra í að nafngreina
meinta brotamenn. Ekki skil ég hvað
ritstjórinn meinti með þessum orð-
um; að Thelma hefði ekki getað það.
Þó svo tímaröðin hafi verið á þá leið
að þeir hafi rutt brautina með frétta-
flutningi sem er á engan hátt siðferð-
islega verjandi og um-
rædd bók verið skrifuð
eftir það er auðvelt að
vefengja að beint or-
sakasamband sé þar á
milli. Ekki má heldur
gleyma að lífsreynslu-
sögu, skrifaðri frá eigin
brjósti, er alls ekki
hægt að líkja við full-
yrðingar fréttamiðils.
Annar útúrsnún-
ingur var á þá leið að
aðrir fjölmiðlar hefðu
nú borið þá saklausa
röngum sökum, þegar
gripið var til þess orðalags að þeir
bæru ábyrgð á dauða þessa manns.
Ritstjóri tók það fram í viðtali að
engin húsleit hefði verið gerð hjá
honum í tengslum við morðrannsókn.
Með þessum orðum er ekki verið að
gera annað en að hæðast að þeim
hörmulega sannleika að ærumeiðing
var framin á það fólskulegan hátt að
sá sem varð fyrir henni gat ekki
hugsað sér að lifa með henni og sá
ekki aðra leið út en að taka eigið líf.
Maður veltir því fyrir sér hvort svör
ritstjóranna séu aðeins veik
hálmstrá; þeir hreinlega þori ekki að
draga í land og viðurkenna að þeir
hafi breytt rangt. Eða hvort þarna sé
á ferðinni hrein og klár mannvonska
og nautn í því að kvelja aðra.
Þegar DV fór fyrst að hafa þá al-
mennu reglu að engu að manneskja
sé saklaus uns sekt er sönnuð, og
krossfesta menn vinstri hægri á for-
sendum sögusagna varð uppi mikill
fótur og fit í samfélaginu. Heitar um-
ræður spruttu um að nú væri gengið
of langt og vinnubrögðin væru fyrir
neðan allar hellur. En þegar sama
vitleysan er endurtekin nógu oft
verður hún að viðteknu normi. For-
síðufrétt DV að þessu sinni var ekk-
ert nýstárleg en atburðurinn í kjölfar
hennar kom umræðunni aftur af
stað. Ef til vill hef ég engu nýju við
að bæta með þessu innleggi, en von-
andi er eins farið með boðskapinn og
vitleysuna; að sé hann nógu oft færð-
ur fram verði hann að viðteknum
sannleika.
Allir sem bornir hafa verið rangri
sök eða þurft að súpa seyðið af
kjaftasögu, þótt ekki sé nema bara
ómerkilegri, þekkja sársaukann sem
því fylgir. Því er sorglegt til þess að
hugsa að hætt er við að þessi sorg-
arviðburður, sem nú hefur átt sér
stað, verði þegar upp er staðið hin
ágætasta auglýsing fyrir DV. Að nú
fussi fólk og fordæmi miðilinn út á
við en síðan laumist hver Gróan í sínu
horni til að glugga í blaðið og sjá
hvort þar leynist eitthvað nýtt og
krassandi í þjóðarumræðuna.
… Enginn taki eftir því þótt ég kaupi
mér eitt eintak … Minnumst þess að
það erum við lesendurnir sem stjórn-
um því hvort viðteknar vinnuvenjur
þessa umrædda miðils fái að haldast
óbreyttar. Það hættir enginn að
brenna nornir fyrr en við hættum að
sópast í kringum bálköstinn til að fá
að fylgjast með. Þótt sagt sé að for-
vitnin hafi drepið köttinn þarf hún
ekki að verða okkar eigin siðferð-
isvitund að falli. Við, sem kaupendur,
berum siðferðislega ábyrgð á frétta-
umfjöllun samfélagsins ekki síður en
þeir sem fréttirnar skrifa.
„Hvað þarf til að
stoppa þig?“
Klara Helgadóttir fjallar um
ritstjórnarstefnu DV
’Minnumst þess aðþað erum við lesend-
urnir sem stjórnum
því hvort viðteknar
vinnuvenjur þessa
umrædda miðils fái að
haldast óbreyttar.‘
Klara Helgadóttir
Höfundur er nemi í félags- og fjöl-
miðlafræði við Háskóla Íslands.
Í MORGUNBLAÐINU í gær
birtist grein undir heitinu Vont
vatn í góðum bæ. Þar sem bæði
heiti greinarinnar og
innihald hennar lýsa
gæðum neysluvatns
og starfsemi Vatns-
veitu Garðabæjar á
alrangan hátt, verður
ekki undan því vikist
að leiðrétta helstu
rangfærslurnar.
Vatnsveita Garða-
bæjar þjónar allri
íbúðabyggð í Garða-
bæ auk Sveitarfé-
lagsins Álftaness.
Vatnsveitan fram-
leiðir um 1.300.000
tonn af vatni árlega,
en þar af eru seld um
200.000 tonn til
Orkuveitu Reykjavík-
ur, sem nýlega
keypti Vatnsveitu
Álftaness. Vatns-
veitan var með fyrstu
vatnsveitum á land-
inu, sem komu á
innra eftirliti og fékk
staðfestingu Heil-
brigðiseftirlits Hafn-
arfjarðar- og Kópa-
vogssvæðis fyrir því.
Er Vatnsveitan rekin undir eft-
irliti Heilbrigðiseftirlitsins eins og
allar vatnsveittur, enda teljast
þær vera matvælafyrirtæki.
Í ofangreindri grein er talað um
vont vatn, sem virðist samkvæmt
greininni byggjast á því, að í vatn-
inu mælist nítrat.
Með hliðsjón af reglum Evrópu-
sambandsins, sem einnig gilda hér
á landi, er nítratmagn í neyslu-
vatni í Garðabæ um 4% af leyfðu
hámarksmagni. Það er því fjarri
öllu lagi að tala um vont vatn eða
mengun. Í öllu neysluvatni er að
finna ýmiss konar efni, bæði skað-
leg og óskaðleg. Aðalatriðið er
auðvitað í hve miklu magni efnin
eru. Sem dæmi má taka, að í
neysluvatni mælast
þungmálmar, sem í til-
teknu magni eru skað-
legir. Magn þung-
málma er í nokkrum
tilvikum mun lægra
hjá Vatnsveitu Garða-
bæjar en í neysluvatni
frá Orkuveitu Reykja-
víkur, en eigi að síður
dettur engum manni í
hug að fullyrða, að
Orkuveitan selji vont
vatn, því að magn
þessara efna hjá báð-
um veitum er óralangt
frá leyfilegum mörk-
um.
Á undanförnum ára-
tugum hefur verið
unnið að mikilli upp-
byggingu og hagræð-
ingu hjá Vatnsveit-
unni.
Framleiðslukostnaður
á vatni er um þriðj-
ungur til fjórðungur
af því, sem kosta
myndi að kaupa vatn
frá nágrannasveit-
arfélögunum.
Þrátt fyrir um 50% fjölgun íbúa
á 20 árum hefur vatnstaka í vatns-
bólunum stórminnkað.
Vatnsbólið í Dýjakrókum er því
gullnáma og perla, sem leitast á
við að varðveita eins lengi og unnt
er.
Þar er framleitt hágæðavatn,
sem flestar vatnsveitur í heim-
inum væru stoltar af.
Gott vatn
í Garðabæ
Gunnar Einarsson svarar grein
Auðar Hallgrímsdóttur um
vatnsveitumál í Garðabæ
Gunnar Einarsson
’Á undanförn-um áratugum
hefur verið
unnið að
mikilli upp-
byggingu
og hagræðingu
hjá Vatns-
veitunni.‘
Höfundur er bæjarstjóri Garðabæjar.