Morgunblaðið - 14.01.2006, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Hafnarstræti 19 Sími 551 1122
Helsinki
Áður 15.600 kr.
10.920 kr.
Normandy
Áður 16.900 kr.
11.830 kr.
Saga
Áður 6.560 kr.
4.590 kr.
Drífa Permatex
Áður 14.600 kr.
10.220 kr.
Peysur - mikið úrval
30% afsláttur
Opið alla daga
ÉG VAR í sögutíma í fyrradag og
þar var kennarinn að fjalla um
frönsku byltinguna og hvernig
Loðvík konungur var opinberlega
tekinn af lífi á grimmilegan hátt.
Böðullinn stóð á háum palli og
veifaði blóðugu höfðinu framan í
æstan almúgann. Samstundis
skaut upp í huga mér forsíðan á
DV frá því deginum áður og þær
afleiðingar sem hún hafði í för
með sér. Ég sá fyrir mér Jónas
Kristjánsson, ritstjóra DV, stand-
andi á háum palli veifandi höfði ís-
firska kennarans, sem grunaður
var um kynferðisbrot, framan í
blóðþyrstan almúgann.
Já, hann var opinberlega tekinn
af lífi án dóms og laga. Allt hans
mannorð, allt hans líf lagt í rúst
óháð því hvort hann var sekur eða
saklaus til þess eins að fullnægja
þeirri sjúklegu þörf okkar fyrir að
velta okkur upp úr hörmungum
annarra og sjá sökudólginn hengd-
an.
Hverslags þjóðfélagi lifum við
eiginlega í? Er þetta ekki ná-
kvæmlega það sem samfélagið
vill?
Svona blaðamennska hefur verið
stunduð hjá DV í þó nokkurn tíma
og það að þessi maður skyldi
svipta sig lífi ætti ekki að koma
neinum á óvart. Þetta er einfald-
lega það sem það kostar þjóðfé-
lagið að halda uppi fjölmiðli eins
og DV. Siðleysi þeirra, sem að
dagblaðinu standa, virðist engin
takmörk sett og ljóst er að þetta
verður ekki stöðvað nema íslenskt
samfélag í heild sinni taki sig
saman um að loka algjörlega á
DV, hvorki kaupa það né lesa. Því
ef við gerum það ekki munu fleiri
mál sem þessi koma upp til vitnis
um að blóðþorsti okkar og slúð-
ureðli séu sterkari en náungakær-
leikur og samhygð.
Framhald þessa máls mun
dæma okkur sem samfélag.
ÞORSTEINN KRISTINSSON,
varaformaður ungra
jafnaðarmanna í Hafnarfirði.
Opinber aftaka
Frá Þorsteini Kristinssyni:
ALLT frá endurreisn DV fyrir
nokkrum misserum hafa ritstjórar
þess blaðs lagt sig fram um að
reka blaðamennsku af því tagi
sem virðir engin viðurkennd siða-
mörk í mannlegum samskiptum.
Þeir hafa skipulega stundað frið-
arbrot, sem svo eru kölluð, þ.e.
röskun á rétti manna til að lifa í
friði fyrir forvitni náungans eða
illkvittni, hafa blygðunarlaust veg-
ið að einkalífi fólks, tekið sér
dómsvald yfir fólki sem borið er
sökum í refsimálum,
stundað mannorðs-
morð á saklausum
og leitt fjárhagslegt
og tilfinningalegt
tjón yfir fjölda fólks
í krafti blaða-
mennsku lágkúr-
unnar. Til réttlæt-
ingar síbrotum af
þessu tagi er vísað
til (ó)siðareglna sem
ritstjórarnir hafa
sett sér sjálfir og
eru í grundvall-
aratriðum þess efnis
að þeim skuli leyfast
óheft að miðla
„sannleikanum“ um
náungann og skrum-
skæla tilveruna að
eigin geðþótta.
Það er ljóst að
tímabært er að lög-
gjafinn taki í taum-
ana og færi löggjöf
um friðarbrot til
samræmis við nú-
tímann þannig að
unnt sé að veita fjöl-
miðlum eðlilegt að-
hald og girt sé fyrir
að menn geti óheft
rekið blaðamennsku
sem veldur fólki sár-
indum og vanlíðan
og jafnvel fjártjóni
eins og dæmin
sanna með útgáfu DV.
Íslensk löggjöf um friðarbrot
hefur ekki notið almennrar athygli
stjórnmálamanna. Fyrir vikið er
löggjöfin úrelt, ófullnægjandi og
stendur langt að baki helstu ná-
grannaþjóðum okkar. Langt er
síðan þær þjóðir færðu frið-
arbrotalöggjöf sína til nútímalegra
horfs til þess að mæta
kröfum um aukna
einkalífsvernd og þeim
breytingum sem fylgja
hinu rafræna og tölvu-
vædda þjóðfélagi. Til
dæmis hafa Danir í
sinni löggjöf lagt bann
við myndatökum af
fólki við einkaaðstæður
og við dreifingu og
birtingu slíkra ljós-
mynda, ennfremur við
því að einkasamtöl
manna séu hljóðrituð
og að miðlað sé upplýs-
ingum um hvers kyns
einkamálefni fólks þeg-
ar ekki nýtur við sam-
þykki hlutaðeigandi. Þá
hafa Norðmenn bein-
línis bannað myndbirt-
ingar í fjölmiðlum af
handteknu fólki sem
borið er sökum um
refsiverðan verknað
svo dæmi sé tekið.
Ísland er, hins veg-
ar, eins og villta vestr-
ið, þar sem óprúttnir
friðarbrjótar komast
upp með í nafni blaða-
mennsku að fót-
umtroða réttindi
manna til friðhelgi
einkalífs. Viðurlög við
þeim réttarröskunum
sem þó njóta laga-
verndar eru næsta lítilfjörleg og
síst til þess fallin að hafa varn-
aðaráhrif á friðarbrjótana. Í
brotatilvikum er einatt erfitt að
sýna fram á fjárhagslegt tjón
fólks sem lendir í mulningsvél
friðarbrjótanna og miskabætur,
það er bætur fyrir tilfinningatjón
og persónulega röskun, sem dóm-
stólar hafa hingað til fellt á frið-
arbrjótana eru hlægilega lágar, yf-
irleitt tugþúsundir króna eða par
hundruð þúsunda og ekki þarf að
hafa mörg orð um það hversu lítt
slíkar fjárhæðir eru fallnar til að
varna því að friðarbrjótarnir haldi
uppteknum hætti. Þá hafa refs-
ingar numið óverulegum sektum.
Slíkar fjárhæðir skipta engu máli
fyrir friðarbrjótana. Þegar þeir
vega saman, annars vegar, fjár-
hagslegan ávinning af því að reka
friðarbrotafjölmiðil og hins vegar,
refsi- og fjárhagslegar afleiðingar
af slíkum atvinnurekstri þá er
þeim auðvitað ljóst að brota-
starfsemi af þessu tagi borgar sig
vegna þess hversu litlar fébætur
er hægt að sækja til þeirra.
Löggjafinn þarf að grípa hér
inn í og setja sanngjarnar nútíma-
legar leikreglur sem samræma
réttindi fjölmiðla til þess að miðla
fregnum af fólki og rétt fólks til
þess að njóta friðar um sín einka-
málefni.
Vissulega er ábyrgð hjá neyt-
endum og hjá eigendum fjöl-
miðlanna, eins og á hefur verið
bent. En ábyrgðin er ekki síður
hjá löggjafarvaldinu. Þótt siða-
reglur blaðamanna séu til staðar
þá megna þær ekki að hefta fram-
gang lágkúrulegrar blaðamennsku
eins og dæmin sanna og því fyrr
sem löggjafinn lætur sig þetta mál
varða því fyrr kemst hér á ástand
sem tryggir eðlilegt jafnvægi milli
frjálsra fjölmiðla og einstaklings-
frelsis. Er vonandi að alþing-
ismenn láti sig málið varða á kom-
andi þingi.
Ábyrgðin er líka
löggjafans
Hróbjartur Jónatansson fjallar
um ritstjórnarstefnu DV og ís-
lenska löggjöf um friðarbrot
Hróbjartur Jónatansson
’Ísland er, hinsvegar, eins og
villta vestrið,
þar sem
óprúttnir frið-
arbrjótar kom-
ast upp með í
nafni blaða-
mennsku að fót-
umtroða rétt-
indi manna til
friðhelgi einka-
lífs.‘
Höfundur er hæstaréttar-
lögmaður.
ÉG GET ekki orða bundist vegna
frétta um forsíðufréttir DV.
Það var ekki spurning um hvort
heldur hvenær einhver svipti sig lífi
vegna forsíðufrétta DV. Svo virðist
sem við séum komin með þrjá dóm-
stóla í landinu. Héraðsdóm þar sem
hinum ákærðu er skipaður verjandi
af hálfu ríkisins hafi þeir ekki efni á
að ráða sinn eigin verjanda, Hæsta-
rétt þar sem menn eiga einnig rétt á
verjanda. Sakborningur er álitinn
saklaus þar til dæmt hefur verið um
sekt eða sýknu hins ákærða. Öðru
máli gegnir um DV-dómstólinn.
Hinn grunaði er sviptur mannorði af
sjálfskipuðum saksóknurum DV á
forsíðu í fyrstu málsmeðferð. Þetta
gengur svo langt að ritstjórar og
blaðamenn DV styðjast við aðrar
siðareglur en Blaðamannafélag Ís-
lands eins og ritstjórar DV hafa lýst
yfir. Nefnilega sannleikann. Þeir eru
með öðrum orðum að selja okkur þá
hugmynd að þeir viti ætíð allan
sannleikann betur en aðrir og séu
þar með æðri öðrum dómstólum og
öðrum þegnum þessa lands og í raun
heimsbyggðarinnar allrar. Háheil-
agir menn sem þiggja vald sitt frá …
já, frá hverjum? Æðri máttar-
völdum? Eða kannski Guði? Ef svo
er þá er DV, ritstjórar þess og blaða-
menn einskonar sértrúarsöfnuður.
Ég játa það að ég er trúaður ein-
staklingur og ósköp venjulegur þegn
þessa lands. Og ég játa það líka fús-
lega að ég einfaldlega er mennskur
maður, ólíkt ritstjórum og blaða-
mönnum DV og veit einfaldlega eng-
an veginn ætíð hvað er satt og hvað
er lygi eða rógburður (þó ég að sjálf-
sögðu hafi mína dómgreind). Ef ég
væri einhverskonar æðri vera á borð
við Jesú Krist eða eitthvað álíka
þannig að ég vissi ætíð hvað væri
satt eða ekki satt, rétt eða rangt,
rógburður eða sannleikur þá myndi
ég að sjálfsögðu bjóða dómstólum
þessa heims ásamt valdhöfum, lög-
regluyfirvöldum, leyniþjónustum og
hreinlega öllum jarðarbúum aðstoð
mína. Með þessu gerði ég sjálfan
mig mjög líklega að fífli og yrði
hugsanlega vistaður á einhverju
notalegu geðsjúkrahúsi. Því miður
hafa ritstjórar DV ekki einungis
gert sig að fífli heldur hafa þeir vald-
ið fjölda fólks stórskaða og eru eng-
an veginn færir um að axla þá
ábyrgð sem fylgir gerðum þeirra
enda hafa þeir lýst yfir í fjölmiðlum
að þeir hafi engan áhuga á að gera
það.
Ég vil hvetja alla þá sem eru
áskrifendur af DV að segja sig úr
söfnuðinum og segja upp áskriftinni.
Ég vil einnig hvetja þjóðina almennt
til að kaupa ekki DV og lesa það ekki
heldur. Ég vil líka hvetja þá auglýs-
endur sem vilja vera heiðarlegir
gagnvart samvisku sinni að auglýsa
ekki í DV, nema þeir vilji höfða til
þeirra sem hafa gaman af mannorðs-
morðum, rógburði og óstaðfestum
kjaftasögum, að velja sér aðra miðla
til að auglýsa í. Það er nóg af þeim.
Ég vil taka það fram að ég á ekki
eignarhlut í neinum fjölmiðli, vinn
ekki við fjölmiðlun og tengist engum
fjölmiðli frekar en öðrum.
JÓN GUÐMUNDSSON,
Miklubraut 13, Reykjavík.
DV-dómstóllinn
Frá Jóni Guðmundssyni:
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111