Morgunblaðið - 17.06.2006, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
„Yfirmönnunum er því vant,
undirsátarnir hnýsa grannt
eftir því, sem fyrir augun ber;
auðnæmast þó hið vonda er.
Hvað höfðingjarnir hafast að,
hinir meina sér leyfist það.“
S
vo orti Hallgrímur Pét-
ursson í 22. Pass-
íusálmi. Oft eru loka-
línurnar hafðar yfir
þegar vísað er til þess
að óbreyttur almúginn feti í fót-
spor þeirra sem eru hærra settir.
Og auðnæmast er hið vonda, eins
og fyrri daginn.
Hallgrímur orti í þessu tilviki
„Um krossfestingarhróp yfir
Kristó“ en spekin er söm og lík-
lega hefði hann sjálfur yfirfært
hana á starfslokasamninga, væri
hann uppi og yrkjandi á þessum
síðustu og verstu tímum. Starfs-
lokasamningar eru eitt af þessu
nýja, vonda, sem er auðnæmast.
Hér þarf ekki að tíunda starfs-
lokasamningana sem gengið hafa
fram af siðferðisvitund almenn-
ings, hundrað milljónir hér og
þar til fólks sem er ýmist að
kveðja fyrirtæki eftir áratuga
starf, eða víkja úr sæti yfirmanns
eftir stutt stopp. Auðvitað skýtur
skökku við að einstaklingur, sem
hefur þegið milljónir á milljónir
ofan í laun, þurfi sérstakan
kveðjupakka þegar að starfs-
lokum kemur. Og eitthvað er
undarlegt við að fólk fái sömu
svimandi upphæðirnar þegar í
ljós kemur eftir stuttan reynslu-
tíma að það hentar ekki fyr-
irtækinu, eða fyrirtækið hentar
því ekki.
Öll þessi umræða um starfs-
lokasamninga höfðingjanna hefur
getið af sér dálítið sérkennilegt
fyrirbæri. Núna er nefnilega svo
komið að fólk er algjörlega hætt
að hætta í vinnunni, eða segja
upp eins og það hét í gamla daga.
Og fyrirtæki og stofnanir virðast
oft eiga í mesta basli með að
segja fólki upp störfum, jafnvel
reka það eins og það hét einu
sinni. Núna eru bara gerðir
starfslokasamningar.
Maður, sem starfaði í nokkra
mánuði hjá fyrirtæki á höf-
uðborgarsvæðinu og var svo lát-
inn víkja, sagði mér fullum fetum
að hann væri ánægður með
starfslokasamninginn sinn. Hið
rétta reyndist vera, að fyrirtækið
lét hann taka pokann sinn og
hverfa á braut samdægurs, en
hann fær greiddan umsaminn
þriggja mánaða uppsagnarfrest.
Það er nú allur starfslokasamn-
ingurinn.
Annað dæmi kann ég af manni,
sem hafði starfað í mánuð í al-
mennri verkamannavinnu hjá ís-
lensku stórfyrirtæki. Að loknum
þessum mánuði var honum sagt
að ekkert gæti orðið af fyrirhug-
aðri fastráðningu hans, enda
hafði hann mætt illa í vinnuna og
heldur lítið þótti liggja eftir hann
í dagslok. Maðurinn kippti sér
ekkert upp við þessar fréttir,
heldur óskaði eftir fundi með
starfsmannastjóra fyrirtækisins,
til að ræða starfslokasamning!
Og enn eitt dæmið rak á
fjörur mínar nýlega. Þar var um
að ræða millistjórnanda í stóru,
íslensku fyrirtæki. Þegar gerðar
voru ákveðnar skipulagsbreyt-
ingar hjá fyrirtækinu vonaðist
þessi millistjórnandi eftir að fá
stöðuhækkun. Af því varð hins
vegar ekki. Millistjórnandinn til-
kynnti að hann væri ósáttur og
sagði upp starfi sínu. Hættur og
farinn að eigin ósk. En bætti því
svo við að hann vildi setjast nið-
ur með yfirmönnum sínum og
ganga frá starfslokasamningi.
Skilaboðin voru sem sagt að
hann kærði sig ekki um að vinna
þarna lengur og úr því að svo
væri komið þyrfti fyrirtækið að
greiða honum væna summu.
Stutt leit í gagnasafni Morg-
unblaðsins færði mér heim sann-
inn um að starfslokasamningar
eru ótrúlega algengir. Fæstir
hætta í vinnunni sinni lengur,
þeir gera bara starfslokasamn-
ing. Íslenskur handboltamaður
gerði starfslokasamning við lið í
Þýskalandi um leið og hann
gekk í lið á Spáni (Guð forði
okkur frá því að slík ráðning
verði kölluð starfsupphafssamn-
ingur!). Og íslenskur fótbolta-
kappi gerði starfslokasamning
við lið í Belgíu í fyrra. Reyndar
eru starfslokasamningar vinsæl-
ir í boltaheiminum og hefur t.d.
verið skýrt frá því að landsliðs-
þjálfari Englands í knattspyrnu
þurfi ekki að hafa áhyggjur þeg-
ar hann lætur af störfum, enda
með veglegan starfslokasamn-
ing. En þá erum við auðvitað
komin aftur að höfðingjunum,
sem hermt er eftir.
Á síðasta ári varð talsvert ha-
varí um starfslokasamninga við
starfskonur gæsluvallanna í
Reykjavík. Borgaryfirvöld
ákváðu að loka völlunum og
menntaráð samþykkti að ganga
til starfslokasamninga við kon-
urnar. Þær fengu svo uppsagn-
arbréf, þar sem fram kom að
þær fengju laun í uppsagn-
arfresti, eins og kjarasamningar
þeirra gerðu ráð fyrir. Þá upp-
hófust auðvitað hróp um svik við
konurnar. Í grein í Morg-
unblaðinu var sagt að það sem
venjulegt fólk kallaði kjara-
samningsákvæði, kallaði R-
listinn starfslokasamning. Ekki
verður betur séð en að það sé
alveg hárrétt. En til að gæta
allrar sanngirni er rétt að benda
á að fólkinu á R-listanum, sem
að þessari ákvörðun stóð, var
vorkunn. Skilningur þess var í
samræmi við viðhorf almenn-
ings, sem reynir þannig að apa
eftir hegðun höfðingjanna. Satt
best að segja finnst mér fárán-
legt að ætla að gera sérstakan
starfslokasamning, um greiðslur
umfram kjarasamninga, við einn
hóp borgarstarfsmanna, þótt að-
eins sé hægt að segja gott eitt
um störf hans. Hvar myndu þau
ósköp enda? Vilja þeir sem
borga brúsann, borgarbúar
sjálfir, standa frammi fyrir slíku
í hvert skipti sem eitthvert starf
er lagt niður hjá borginni?
Hættum að gera starfsloka-
samninga. Segjum upp ef við er-
um óánægð í vinnunni og prís-
um okkur sæl fyrir ákvæði
kjarasamninga ef okkur er sagt
upp.
Hið vonda er
auðnæmast
Skilaboðin voru sem sagt að hann
kærði sig ekki um að vinna þarna leng-
ur og úr því að svo væri komið þyrfti fyr-
irtækið að greiða honum væna summu.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
REYNIR Vilhjálmsson framhalds-
skólakennari segir að umræða um
kynferðisofbeldi sé komin á hættu-
lega braut á Íslandi og vísar þar m.a.
í fyrirlestur annars greinarhöfunda
sem greint var frá í Morgunblaðinu
þann 7. maí sl. Greinarhöfundar hafa
undanfarin misseri staðið fyrir
fræðslu fyrir starfsfólk í skólum og
leikskólum um kynferðislegt ofbeldi
gegn börnum. Þar hefur verið lögð
áhersla á að leiðbeina þurfi börnum
varðandi kynferðislega hegðun, rétt
eins og aðra hegðun.
Börn þroskast kynferðislega rétt
eins og líkamlega, félagslega og and-
lega og því er mikilvægt að kenna
þeim hvers konar hegðun fer út fyrir
þau mörk sem talin eru eðlileg. Ein
mikilvægasta reglan að okkar mati er
að kenna börnum muninn á góðum og
vondum leyndarmálum. Góð leyndar-
mál eiga að vera um skemmtilega
hluti eins og að gefa afmælisgjafir.
Þá má ekki segja hvað er í pakkanum
áður en hann er tekinn upp. Vond
leyndarmál eru aftur á móti um
slæma hluti. Til dæmis að gera börn
að þátttakendum í kynferðislegum
athöfnum fullorðinna og banna þeim
að segja frá, sem er refsivert lögum
samkvæmt og skaðlegt fyrir börn.
Þarna verðum við, fullorðna fólkið að
leiðbeina og kenna börnum til að
vernda þau en því miður getum við
það ekki nema börnin treysti sér til
að brjóta trúnað við þann sem beitti
þau ofbeldinu og bannaði þeim að
segja frá.
Kynferðisbrotamenn nota einmitt
stundum þá aðferð að segja barninu
að þetta sé „leyndarmál“ til að
tryggja þagmælsku. Það að geta ekki
sagt frá leyndarmálinu getur verið
börnum álíka þungbært og ofbeldið
sjálft. Rannsóknir sýna að börn og
unglingar segja gjarnan jafnöldrum
sínum fyrst frá kynferðisofbeldi,
hugsanlega til að meta viðbrögðin áð-
ur en þau treysta sér til að segja full-
orðnum. Það er ekki í höndum þeirra
sem hlýða á slíka frásögn að meta
hvort hún sé sönn eða ekki, það er í
höndum fagfólks.
Það er okkar mat að önnur lögmál
gildi um trúnað barna en fullorðinna.
Fullorðnir eiga að hafa náð þeim
þroska að fara með trúnað eins og
siðareglur segja til um og er trún-
aður velflestra starfsstétta mik-
ilvægur. Hins vegar ætti Reynir að
þekkja það sem framhaldsskólakenn-
ari að tilkynningarskylda skv. 17.
grein barnaverndarlaga nr. 80/2002,
sem lýtur að þeim starfstéttum sem
vinna með börnum, er þagnarskyld-
unni yfirsterkari. Viðkomandi starfs-
manni ber því lögum samkvæmt að
brjóta trúnað við barnið og koma
upplýsingum um slæman aðbúnað
þess, m.a. ofbeldi, til barnavernd-
arnefndar. Í 16. grein bvl. er fjallað
um tilkynningarskyldu almennings
en almenningi ber einnig skylda til að
tilkynna til barnaverndarnefndar um
slæman aðbúnað barna. Brot á til-
kynningarskyldu varðar allt að
tveggja ára fangelsisvist. Vissulega
er tilkynningarskyldan ákveðið trún-
aðarbrot við viðkomandi einstakling
en hagsmunir og öryggi barnsins
verða að hafa forgang.
Börn og unglingar hafa ekki
þroska til að skilja tilkynningarskyld-
una. Þess vegna þurfa þau að finna
einhvern fullorðinn sem þau geta
treyst til þess að segja frá slíkum
upplýsingum. Það er íþyngjandi fyrir
sálarlíf barna að halda trúnað undir
slíkum kringumstæðum, vitandi að
hugsanlega heldur ofbeldið áfram ef
þau greina ekki frá. Vissulega getur
verið erfitt fyrir börn og unglinga að
rjúfa gefin loforð en hvor kosturinn
er betri? Að rjúfa
þögnina og stöðva þar
með hugsanlegt of-
beldi eða að láta of-
beldið viðgangast?
Reynir virðist hafa
meiri áhyggjur af því
hvaða afleiðingar slík-
ar frásagnir hafa á fjöl-
skylduna en afleið-
ingum ofbeldisins á
börn. Reynir virðist
einnig hafa áhyggjur
af því að börn geti ekki
metið hvort sá full-
orðni sem þau velja að segja frá sé
traustsins verður. Með fræðslu til
barna og unglinga og þeirra starfs-
stétta sem hvað mest vinna með
börnum er til dæmis hægt að koma
því áleiðis að börn og unglingar geti
leitað til þessara starfsstétta með erf-
iðleika.
Reynir fjallar um stefnu kaþólsku
kirkjunnar varðandi skriftir og að sú
leynd sem þar hvíli geri jafnvel morð-
ingja fært að tala við einhvern um
glæp sinn og að þannig megi hugsan-
lega afstýra fleiri glæpum. Hefur
Reynir einhverjar rannsóknir sem
styðja að það að tala um glæpi sína
verði til þess að afstýra fleiri glæp-
um? Takandi dæmi um kaþólsku
kirkjuna komumst við ekki hjá því að
hugsa til umfjöllunar um kynferðisof-
beldi kaþólskra presta á ungum
drengjum. Reynir segir líka að for-
eldrar geri best með því að segja
börnum sínum að þvílíkar aðstæður
(að heyra um kynferðisofbeldi frá
vinum) séu hluti af lífinu og að enginn
geti flúið eigin samvisku. Hvaða ráð
eru það til barna okkar? Að kynferð-
isofbeldi sé hluti af lífinu, leyndarmál
séu leyndarmál og að mikilvægara sé
að halda trúnaðinn við vin sinn en að
koma honum til hjálpar? Greinarhöf-
undar benda á mikilvægi vandaðrar
og faglegrar umfjöllunar þegar kem-
ur að málefnum barna sem sæta kyn-
ferðisofbeldi og telja að umfjöllunin
sé loks að komast á þann stað að auð-
veldara er fyrir börn og unglinga að
rjúfa þögnina. Þökk sé samtökum
eins og Blátt áfram og Stígamótum
og hetjum á borð við Thelmu og fleiri
sem þora að stíga fram og segja sögu
sína.
Munurinn á góðum og
vondum leyndarmálum
Þorbjörg Sveinsdóttir og
Ragna Guðbrandsdóttir svara
grein Reynis Vilhjálmssonar
um kynferðislegt ofbeldi
’Greinarhöfundar bendaá mikilvægi vandaðrar og
faglegrar umfjöllunar
þegar kemur að málefn-
um barna sem sæta
kynferðisofbeldi …‘
Þorbjörg er BA í sálfræði og verkefna-
stjóri sálfræðiþjónustu geðsviðs LSH.
Ragna er félagsráðgjafi MSW hjá
Barnavernd Reykjavíkur og í stjórn
Blátt áfram.
Þorbjörg Sveinsdóttir Ragna Guðbrandsdóttir
SÍMI 5 900 800
Ólafur B. Blöndal, löggiltur fasteignasali.
BANKASTRÆTI 5 - ÖLL HÚSEIGNIN
Vorum að fá í einkasölu eitt glæsilegasta verslun-
ar- og skrifstofuhúsnæði í miðbæ Reykjavíkur.
Um er að ræða verslunar- og skrifstofubyggingu
á fjórum hæðum ásamt kjallara, samtals 1535
fm.
Eignin hefur öll verið endurnýjuð á smekklegan
hátt að innan sem utan og er í 1. flokks ástandi.
Lyfta er í húsinu.
Skipting eignar:
Jarðhæð og kjallari:
Veitingarstaðurinn B-5, versluninn 66° Norður og
lager í kjallara.
1. 2. og 3. hæðin eru allar innréttaðar sem
þrjár mjög glæsilegar, bjartar og smekklegar
skrifstofur og er vandað til allra verka.
Í dag eru öll rými eignarinnar í útleigu
með traustum leigutökum og góðum
leigutekjum.
Ef horft er til framtíðarskipulags miðborgarinnar,
Kvosarinnar og hafnarsvæðisins með tilliti til
uppbyggingar, telst þetta mjög álitlegur framtíðar
fjárfestingarkostur.
Óskað er eftir tilboði í eignina.
Nánari upplýsingar veita Ólafur B. Blöndal og Sveinn Eyland á skrifstofu fasteignasölunnar Fasteign.is.