Morgunblaðið - 17.06.2006, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hátíðarhöld á
Eiðistorgi
17. JÚNÍ hátíðarhöldin á Seltjarn-
arnesi hefjast kl. 12.50 þegar safnast
verður saman við dælustöð á Lind-
arbraut og farið í skrúðgöngu kl. 13
undir stjórn Lúðrasveitar Seltjarn-
arness. Gengið verður að Hofgörð-
um, upp Hofgarða, farið eftir göngu-
stíg að kirkju, niður Nesveg og að
Eiðistorgi þar sem hátíðarhöldin
fara fram.
Á Eiðistorgi leikur Salsasveitinn
The Three Senioritas nokkur lög og
dagskrá hefst kl. 13.45 með því að
formaður Æskulýðs- og íþróttaráðs
Seltjarnarness, Ásgerður Halldórs-
dóttir, setur hátíðina. Þá er ávarp
fjallkonu, Ragnheiðar Sturludóttur,
og Guðbjörg Hilmarsdóttir og Sig-
rún Ósk Jóhannesdóttir syngja.
Sýnt verður atriði úr Siggu og
Skessunni, leiksýningu Stoppleik-
hússins og fimleikaatriði frá Gróttu.
Dansatriði sýna Jónatan Arnar
Örlygsson og Ásta Björg Magn-
úsdóttir, einnig verða sýnd atriði úr
Hafinu Bláa, leiksýningu Austur-
bæjar og Footloose, leiksýningu
Borgarleikhúsins. Kynnir er Addi
Idol. Hoppukastali og blöðrusala
verður á Eiðistorgi.
Hátíðarstund í
Vídalínskirkju
DAGSKRÁ hátíðarhalda á 17. júní í
Garðabæ hefst kl. 10. Þá býðst fólki
að fara í kanósiglingar á Vífils-
staðavatni, opið hús verður hjá
Hestamannafélaginu Andvara,
golfkennsla verður í boði við æf-
ingasvæði GKG, sund í íþróttahús-
inu Mýrinni, víðavangshlaup (mæt-
ing kl. 10 við Stjörnuheimilið við
Ásgarð) og mömmu- og pabba-
hlaup. Ókeypis veiði verður fyrir
alla Garðbæinga í Vífilsstaðavatni
allan daginn.
Hátíðarstund verður í Vídalíns-
kirkju kl. 13.15. Stúdentar úr FG
taka þátt í hátíðarstundinni og
starfsstyrkur listamanna verður af-
hentur. Skrúðganga fer kl. 14 frá
Vídalínskirkju að hátíðarsvæði við
Garðaskóla. Þar verður eftirfar-
andi dagskrá: Nemendur Tónlistar-
skóla Garðabæjar spila, fánaathöfn
fer fram, setning, ávarp forseta
bæjarstjórnar, ávarp fjallkonu,
ávextir úr Ávaxtakörfunni koma í
heimsókn, Nylon-hópurinn syngur,
trúðurinn Moli leikur listir sínar,
Björgvin Franz bregður sér í líki
frægra Íslendinga og óvæntur
leynigestur kemur í heimsókn.
Við Garðaskóla verða loft-
leiktæki, kassaklifur, trampólín,
stultur, sykurpúðaeldun, andlits-
málun og sölutjöld. Kaffiborð Kven-
félags Garðabæjar verður í Garða-
lundi kl. 15–17. í Íþróttamiðstöðinni
verður fimleikasýning fimleika-
deildar Stjörnunnar kl. 16 og nem-
endur Garðaskóla sýna atriði úr
leikritinu Draumur á Jónsmessu-
nótt. Svo verður haldið ball með
hjómsveitinni Á móti sól.
Mikið um að vera
á Víðistaðatúni
17. JÚNÍ dagskrá í Hafnarfirði
hefst kl. 8 en þá verða fánar
dregnir að húni og fánahylling. Kl.
10 verður frjálsíþróttamót 6-12
ára barna í Kaplakrika og knatt-
spyrna yngri flokka á aðalvelli
Kaplakrika. Leiktæki verða á Víð-
istaðatúni. Klifurveggur Hraunbúa
verður opinn, bátar á tjörninni og
rafmagnsbílar á tennisvelli.
Kaffisala Skátafélagsins Hraun-
búa verður í Skátaheimilinu við
Víðistaðatún og bílasýning Kvart-
míluklúbbsins. Byggðasafn Hafn-
arfjarðar, Pakkhúsið og Sívert-
sens-húsið verða opin kl. 11-17.
Helgistund verður í Hellisgerði
kl. 13.45 og að henni lokinni verð-
ur farið í skrúðgöngu að Víð-
istaðatúni þar sem fjölskyldu-
skemmtun hefst. Leifur Helgason,
formaður þjóðhátíðarnefndar, set-
ur hátíðina og Lúðvík Geirsson,
bæjarstjóri, flytur ávarp, Karla-
kórinn Þrestir syngur, ávarp fjall-
konu, Sara Óskarsdóttir. Þá munu
m.a. skemmta Skoppa og Skrýtla,
Söngvaborg; Sigga Beinteins,
María Björk og gestir, Footlose,
Kaffibrúsakarlarnir og Halli í
Botnleðju.
Kvöldskemmtun verður á
Thorsplani kl. 20. Þar verður m.a.
Lúðrasveit Hafnarfjarðar, ávarp
nýstúdents, Sunna Magnúsdóttir,
Nylon, dansatriði, Thelma Krist-
jánsdóttir, Helga Braga o.fl.
Jazzkvartett Kára Árnasonar,
gömlu dansarnir og Capri tríó
verða í Hellisgerði kl. 21 og hol-
lenska reggiebandið Four 5 Vibes
og Hljómsveit Hilmars Sverr-
issonar leika í Fjörukránni.
Brasssveit ekur
um Kópavog
17. JÚNÍ hátíðarhöldin í Kópavogi
hefjast á því að Kópavogsbúar
verða vaktir með spili akandi brass-
sveita um bæinn. Börn á aldrinum
6-12 ára taka þátt í 17. júní hlaup-
inu kl. 10 á Kópavogsvelli og eldri
borgarar verða á púttmóti við fé-
lagsmiðstöðina í Gullsmára kl. 10.
Þá verður fjölskyldusamkoma í
Digraneskirkju kl. 11.
Skrúðganga fer frá Mennta-
skólanum í Kópavogi kl. 13.30 og
lýkur á Rútstúni, en þar tekur við
hátíðar- og skemmtidagskrá kl. 14.
Gunnar Ingi Birgisson, bæjarstjóri
Kópavogs, flytur ávarp, fjallkonan
fer með ljóð og nýstúdent flytur
hugleiðingar unga fólksins. Skóla-
hljómsveit Kópavogs spilar ættjarð-
arlög. Örn Árnason leiðir skemmti-
dagskrá fyrir alla aldurshópa. Þar
koma m.a. fram Ronja ræn-
ingjadóttir, Björgvin Franz, Snorri
Idolstjarna og Nylon.
Dagskránni um daginn lýkur
með tónleikum kl. 16, þar sem lög
Sigfúsar Halldórssonar verða spil-
uð. Einnig keppir 6. flokkur kvenna
í fótbolta í vináttuleik Breiðabliks
og HK á Vallargerðisvelli kl. 16.
Auk þess verða leiktæki á svæðinu,
leikhópurinn Kær-leikur verður
með sýningu á litla sviðinu, kassak-
lifur, andlitsmálum sápukúluveröld
o.fl.
Um kvöldið verða útitónleikar á
Rútstúni kl. 20.00-23.30. Þar leika
unglingahljómsveitir og sigurveg-
arar í söngkeppni félagsmiðstöðva
ÍTK og framhaldsskólanna. Þar á
eftir koma hljómsveitirnar Ampop,
Kung Fu, Baggalútur og Svitaband-
ið.
Fjölbreytt dag-
skrá í borginni
DAGSKRÁ 17. júní í Reykjavík er
fjölbreytt í ár, hún fer fram á sex
sviðum og á götum og torgum í mið-
borg Reykjavíkur og stendur frá kl.
10 til kl. 22. Hefðbundin dagskrá er
um morguninn en síðdegis og um
kvöldið eru barna- og fjölskyldu-
skemmtanir, tónleikar, dansleikir,
leiktæki og ýmsar sýningar og götu-
uppákomur. Tímasett dagskrá há-
tíðahaldanna er birt á www.17juni.is.
Dagskráin hefst með samhljómi
kirkjuklukkna í Reykjavík og athöfn
í kirkjugarðinum við Suðurgötu þar
sem forseti borgarstjórnar, Hanna
Birna Kristjánsdóttir, leggur blóm-
sveig frá Reykvíkingum á leiði Jóns
Sigurðssonar. Kl. 10.40 hefst hátíð-
ardagskrá á Austurvelli og setur
Anna Kristinsdóttir, formaður
þjóðhátíðarnefndar, hátíðina.
Forseti Íslands, Ólafur Ragnar
Grímsson, leggur blómsveig frá ís-
lensku þjóðinni við minnisvarða
Jóns Sigurðssonar á Austurvelli og
forsætisráðherra, Geir H. Haarde,
flytur hátíðarræðu. Þá er ávarp fjall-
konunnar á dagskrá, Karlakórinn
Fóstbræður syngur og Lúðrasveit
verkalýðsins leikur. Kynnir er Adolf
Ingi Erlingsson og Ríkisútvarpið
sendir dagskrána út í útvarpi og
sjónvarpi.
Að lokinni athöfn á Austurvelli er
guðsþjónusta í Dómkirkjunni.
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
VÍSINDAMENN á sviði náttúrufræða eru al-
mennt sammála um að fá vandamál sem mann-
kynið glímir við í dag séu jafn aðkallandi og eyð-
ing gróðurlendis á jörðinni. Þannig eru alls um
fimm milljarðar hektara af landi nýttir til land-
búnaðar í heiminum og er nokkurt eða alvarlegt
jarðvegsrof á 80 prósentum þessa lands.
Á sama tíma fer loftslag jarðar hlýnandi af
mannavöldum sem leiðir til víxlverkunar auk-
inna þurrka og óábyrgrar landnýtingar í mörg-
um hitabeltislöndum og víðar. Til marks um
þessa þróun eyðist gróður jarðar um sem svarar
12 milljónum hektara á ári, en þessi gróður
myndi þekja svæði sem væri stærra en Ísland.
Ennfremur er áætlað að allt að 20 prósent af öll-
um plöntum og dýrategundum jarðar gætu dáið
út á næstu 25 árum.
Samfara þessari uggvænlegu þróun fjölgar
jarðarbúum stöðugt og það er af þessum sökum
sem vítahringur mannfjölgunar og jarðvegseyð-
ingar er almennt álitinn vaxandi vandamál al-
þjóðasamfélagsins.
Andrés Arnalds, fagmálastjóri Landgræðslu
ríkisins, er einn helsti sérfræðingur Íslendinga á
sviði jarðvegseyðingar. Að sögn Andrésar er
mikilvægt að minna fólk á alþjóðlega jarðvegs-
verndardaginn í dag því að hröð gróðureyðing í
heiminum hafi margvísleg og neikvæð áhrif á
lífsskilyrði jarðarbúa.
„Eyðimerkurmyndun í heiminum í dag hefur
áhrif á líf 500 milljóna manna,“ sagði Andrés.
„Hún ógnar afkomu 1,2 milljarða manna, eða
u.þ.b. fimmta hvers jarðarbúa.“ Andrés segir að
fyrir vikið séu tugir milljónir manna eins konar
„umhverfisflóttamenn“ í heiminum nú og fólki í
þessum hópi fjölgi stöðugt. Hann segir að ef
ekki takist að stemma stigu við vandanum gæti
farið svo að um 2020 gæti fjöldi slíkra umhverf-
isflóttamanna numið um 135 milljónum og
straumurinn ekki hvað síst beinast til þróuðu
landanna, s.s. í Evrópu. „Þetta táknar að heim-
urinn gæti fyrr fundið fyrir afleiðingum land-
hnignunar og eyðimerkurmyndunar en lofts-
lagsbreytinga,“ sagði Andrés. „Víxlverkan þar á
milli er hins vegar mikil, þannig að ef ekki tekst
að hamla gegn óæskilegum breytingum á veð-
urfari jarðar gæti flóttamannastraumurinn til
norðurs orðið miklu meiri.“
Tæpur þriðjungur lands á jörðinni
liggur undir skemmdum
Að sögn Andrésar er verðmæti vistkerfa
heimsins áætlað a.m.k. 33 trilljónir Bandaríkja-
dala, en til samanburðar sé heimsframleiðslan
um 18 trilljónir dollara og því sé um gríðarlega
hagsmuni að ræða.
Því segir Andrés að það sé undarleg þversögn
að rannsókn á vistkerfum á Íslandi sé vanrækt
fræðasvið og að nálgunin sé yfirleitt þröng og
umræðan stundum á undarlegu plani.
„Vatn og aðgangur að því er undirstaða lífsins
á jörðinni í framtíð inni,“ sagði Andrés. „Þrátt
fyrir það er afar lítil umræða um vatnsvernd-
armál á Íslandi. Hafa þarf í huga að um þriðj-
ungur jarðarbúa býr við vatnsskort og árið 2050
gætu 4,2 milljarðar jarðarbúa orðið í vandræð-
um með vatn. Þegar gróður og jarðvegur eyðist
hverfur geta landsins til vatnsmiðlunar og það
leiðir til enn frekari vatnsskorts.“
Að sögn Andrésar gætu Íslendingar lagt
margt af mörkum til rannsókna á orsökum land-
hnignunar í ljósi mikillar skógar- og jarðvegs-
eyðingar á landinu allt frá landnámi, sem hann
líkir við náttúruhamfarir.
„Jarðvegseyðing frá landnámi á Íslandi hefur
verið gríðarleg,“ sagði Andrés. „Eyðingin er svo
mikil að henni má líkja við náttúruhamfarir.
Þrekvirki hefur hins vegar verið unnið við að
hefta eyðinguna og við teljum að landgræðslu-
átakið sem hófst hér á landi árið 1907 sé það
elsta í heiminum.
Hér blasa óvenjuvel við afleiðingar land-
hnignunar og eyðimerkurmyndunar í aldanna
rás, en jafnframt höfum við unnið mikla sigra í
stöðvun eyðingar og endurreisn landkosta. Þess
vegna höfum við hjá Landgræðslu ríkisins
stundum sagt að Ísland sé eins konar lifandi
kennslubók í þessum efnum.“
Spurður um ástæður jarðvegs- og skógareyð-
ingarinnar á heimsvísu segir Andrés að ástæð-
urnar séu margar og flóknar.
„Skógar- og kjarreyðing er mikil, m.a. vegna
vísvitandi eyðingar til að rýma fyrir ökrum og
beitilandi,“ sagði Andrés. „Þá eru ofbeit og ak-
uryrkja stór orsakavaldur í uppblæstri og tapi
næringarefna úr jarðvegi. Þessi uggvænlega
þróun kann að leiða til matarskorts í framtíð-
inni, á sama tíma og framleiða gæti þurft meiri
fæðu. Rjúfa þarf vítahring fátæktar, vanþekk-
ingar og rányrkju og þá gæti ástandið farið að
batna. Slíkt verður að gera því að á næstu 30 til
50 árum þarf að framleiða meira af mat en fram-
leitt hefur verið samanlagt á síðustu 10.000 ár-
um.“
Skortir umræðu
Andrés setur hnignun vistkerfa í sögulegt
samhengi og segir að tímabilið þar sem áhrif
mannsins á vistkerfin séu meiri en náttúruafl-
anna hafi staðið yfir innan við 300 ár. Hann telur
hnignun landkosta samofna sögu mannkyns og
að síðustu 300 árum sé best lýst sem tímabili
landhnignunar og eyðimerkurmyndunar. Þá
segir Andrés hraða hnignunarinnar hafa aukist
stöðugt á síðustu árum.
„Hvert mannsbarn hefur nú 30 prósent minni
jarðveg en 1980,“ sagði Andrés. „Engu að síður
er ekki mikið rætt um þessi mál í fjölmiðlum.
Þetta er einkar athyglisvert í ljósi þess að mikið
samband er á milli riss og hruns menningarríkja
vegna ofnýtingar á landi. Af þessum sökum ætti
víxlverkunin á milli landeyðingar og búsetuþró-
unar að vera mun ofarlegar á blaði í alþjóðlegri
umræðu um þessar mundir.
Við þurfum einnig að hafa í huga að um þriðj-
ungur af gróðurhúsalofttegundunum, sem valda
hlýnun jarðar, stafar af landhnignun. Varnir
gegn myndun eyðimarka og endurreisn land-
kosta jarðar gegna því fjölþættu hlutverki, svo
sem í vörnum gegn óæskilegum breytingum á
loftslagi jarðar, vernd líffræðilegs fjölbreyti-
leika og við að tryggja mannkyni nægan mat í
framtíðinni.“
„Jarðvegseyðing frá landnámi gríðarleg“
Haldið upp á
alþjóðlega jarðvegs-
verndardaginn í dag
Ljósmynd/Andrés Arnalds
Jarðvegseyðingu frá landnámi á Íslandi má líkja við náttúruhamfarir, segir Andrés Arnalds.
Morgunblaðið/Golli
Fjölbreytt dagskrá hátíðarhalda þjóðhátíðardaginn 17. júní á höfuðborgarsvæðinu